Trong cuốn sách mới của mình – Fall, tác giả của Snow Crash, Cryptonomicon và The Diamond Age đưa ra góc nhìn về tương lai kỹ thuật số, và hơn thế nữa.
Hãy thử nghĩ về viễn cảnh Neal Stephenson thực sự là Satoshi Nakamoto, nhà phát minh bí ẩn của Bitcoin.
Nếu Stephenson phát minh ra Bitcoin thật thì đó sẽ không phải là thành tựu duy nhất của ông: Stephenson là tác giả của một số tiểu thuyết khoa học được yêu thích nhất trong 30 năm qua, bao gồm Snow Crash, Cryptonomicon và Seveneves. Ông ấy vừa là học trò vừa là nguồn cảm hứng cho những người đàn ông quyền lực nhất trong giới công nghệ, những người phát minh ra internet và iPad và cả cho những người mới bắt đầu. Ông là một trong những nhân viên đầu tiên tại Blue Origin, công ty tư nhân về hàng không vũ trụ do Jeff Bezos thành lập. Stephenson đã làm việc với Long Now Foundation để phát triển các ý tưởng khoa học viễn tưởng mà sau này sẽ được ứng dụng vào các đổi mới công nghệ thực tế. Ông là tác giả của những cuốn tiểu thuyết viết về về các hệ thống phòng thủ công nghệ nanotech, cũng như các phương pháp cực kỳ công phu để ăn Cap’n Crunch bằng một chiếc thìa đặc biệt. Ông ấy giữ đầu cạo trọc và mặc một bộ đồ màu sọc xám, một vẻ ngoại hình vừa có phần giống một “thầy phù thủy”, có phần như một “tu sĩ”.
Tôi không nói rằng Neal Stephenson là Satoshi Nakamoto. Điều tôi đang nói là: Liệu mọi người có ngạc nhiên nếu điều đó thật sự xảy ra?
Khả năng xảy ra của câu chuyện kì quặc này có thể bao hàm ngụ ý về sự thông thái và tầm ảnh hưởng của Stephenson. Thật hợp lý khi Neal Stephenson đã phát minh ra, hoặc giúp phát minh ra Bitcoin, bởi vì đó đơn giản là thứ mà Neal Stephenson hoàn toàn có thể làm.
Trong gần ba thập kỉ, tiểu thuyết của Stephenson đã phẩn ánh một niềm đam mê đầy ám ảnh và tinh tế với cryptography, tiền kỹ thuật số, kiến trúc xã hội và công nghệ của một thế giới “hậu chính phủ” và văn hóa châu Á. Tiểu thuyết Anathem của ông, nằm trong sa số các tiểu thuyết khác, là một hành trình khám phá công phu về tri thức luận. Cuốn sách mới của ông, Fall; hoặc, Dodge in Hell, theo đuổi những chủ đề thật sự vượt ra ngoài hiện thực và đi vào sự phức tạp của việc hoạch định di sản và công nghệ làm lạnh (cryogenics). Satoshi Nakamoto nghe giống như tên một nhân vật của Neal Stephenson vậy. Tên viết tắt của Satoshi Nakamoto là SN; Neal Stephenson là NS.
Tất nhiên, Stephenson chưa hẳn đã là người duy nhất bị ám ảnh bởi những chủ đề này. Những đề tài ban đầu của ông bị ảnh hưởng nặng nề bởi các cypherpunks, một nhóm các hacker công nghệ đam mê với cryptography, nền tảng thông tin phân tán và khoa học viễn tưởng. (Tiêu đề Cryptonomicon được lấy cảm hứng một phần từ Cypottaomicon, một câu hỏi thường gặp về cypherpunk.) Rất có thể ông ta đã và đang chỉ đơn giản là lấy ý tưởng từ cùng một nhóm sáng kiến để nhằm mục đích cuối cùng là tạo ra Bitcoin.
Nhưng hãy xem xét bản tóm tắt lịch sử này. Vào năm 1995, hơn một thập kỷ trước khi bitcoin ra đời, Stephenson đã xuất bản cuốn tiểu thuyết thứ tư của ông, The Diamond Age: Or, a Young Lady’s Illustrated Primer. Trong khoảng hai phần ba chặng đường của cuốn sách, có một đoạn mô tả “mạng truyền thông”, một hệ thống liên lạc ngang hàng ẩn danh “được thiết kế hoàn hảo nhằm đảm bảo tính riêng tư và bảo mật để mọi người có thể sử dụng cho việc chuyển tiền”. Những câu chuyện về quốc gia sụp đổ được giải thích rằng “do các giao dịch tài chính không còn có thể bị giám sát bởi các chính phủ”, nên việc thu thuế là không thể. (Trong khi ông ấy làm việc đó, Stephenson còn tưởng tượng ra những công nghệ giống các ứng dụng nhận dạng giọng nói trí tuệ nhân tạo như iPad và Alexa).
Neal Stephenson
Bốn năm sau, Stephenson xuất bản Cryptonomicon, một cuốn tiểu thuyết lớn viết về việc truy tìm nguồn gốc mật mã vào Thế chiến II và những nỗ lực của một nhóm các hacker-entrepreneurs thời kỳ thập niên 90 để thiết lập một hệ thống ngân hàng trực tuyến và tiền kỹ thuật số nằm ngoài sự kiểm soát của chính phủ. Ông đã tiếp tục xuất bản sau đó với cuốn The Baroque Cycle, một bộ ba tiểu thuyết, mỗi cuốn có kích thước xấp xỉ một phần dụng cụ nông nghiệp tân tiến, viết về hành trình khám phá nền tảng lịch sử của toán học, tiền bạc và triết học hiện đại.
Stephenson, nói cách khác, đã mô tả các khái niệm cốt lõi của tiền điện tử nhiều năm trước khi Bitcoin xuất hiện. Ít nhất thì bạn có thể chắc chắn rằng ông ta đã dành rất nhiều thời gian để suy nghĩ về những khái niệm này và những thách thức về mặt kỹ thuật mà chúng có thể đặt ra. Ngay cả khi Stephenson không có vai trò trực tiếp trong việc tạo ra Bitcoin, thật khó để tưởng tượng rằng những người tạo ra nó không hiểu được hay bị ảnh hưởng bởi tác phẩm của ông.
Tầm nhìn của Stephenson về một loại tiền tệ phi tập trung và ẩn danh đã tạo ra một khoảng cách giữa giả tưởng và thực tế vào năm 2008, với việc xuất bản cái được gọi là “Bitcoin whitepaper”. Paper này đã mô tả “phiên bản hoàn toàn đồng đẳng của tiền điện tử” – thứ mà sẽ làm lũng đoạn đồng tiền quốc gia và các tổ chức tài chính truyền thống, đã được ký bởi Satoshi Nakamoto, một nhân vật mờ ám mà danh tính vẫn chưa được tiết lộ.
Vài năm sau, Stephenson xuất bản REAMDE, một bộ phim kinh dị đương đại về một người Sherpa trốn quân dịch và tàng trữ cần sa – người đã tìm ra một công ty trò chơi video được xây theo hình thức chuyển đổi vàng trong trò chơi sang tiền thật. Câu chuyện khám phá nhiều thách thức của việc chuyển tiền qua biên giới quốc gia và thế giới ảo, trong đó có nhân vật chính Richard “Dodge” Forthrast, một người đàn ông trung niên, như Stephenson, sống ở Tây Bắc Thái Bình Dương và lớn lên ở Iowa. Forthrast, ở tuổi trung niên, đã trở nên giàu có, với số tiền hàng chục hoặc có lẽ hàng trăm triệu đô la. Vào thời điểm này, Bitcoin đã hoạt động, và Nakamoto, dù là ai, vẫn đang nắm giữ một số tài sản khá lớn, điều mà giúp ông ta rất giàu có.
Cuốn tiểu thuyết mới của ông, Fall, một lần nữa xoay quanh Forthrast. Ông đã già đi, và đã nhiều năm được xếp hạng vào danh sách tỷ phú. Cuốn tiểu thuyết thường đi sâu vào các chủ đề như cấu trúc tổ chức và pháp lý của các tổ chức phi lợi nhuận và nền tảng của chúng, và làm thế nào, thông qua hoạt động từ thiện đã được lên kế hoạch sẵn, khối tài sản lớn có thể tự biến mất sau cái chết của những người tạo ra chúng.
Fall là một cuốn tiểu thuyết về những người giàu có bước vào giai đoạn xế chiều của cuộc đời họ và sự toan tính về tài sản, các vấn đề tài chính của họ và những điều khác nữa. Giống như các tác phẩm trước đây của Stephenson đã nói rõ ràng rằng ông đã dành nhiều thời gian để suy nghĩ về bản chất của tiền tệ và mường tượng về phiên bản kỹ thuật số của nó, Fall cho rằng ông cũng đã giành rất nhiều thời gian để suy nghĩ về việc phân chia khối tài sản lớn của mình.
Giá bitcoin đã biến động mạnh mẽ trong những năm qua, nhưng vào cuối năm 2017, khi cuốn tiểu thuyết đang được soạn thảo thì Nakamoto – người nắm giữ khoảng 980.000 Bitcoin với giá trị khoảng 19 tỷ USD, đã trở thành chủ sở hữu duy nhất của khối tài sản đó trong số 50 người giàu nhất hành tinh. Cho đến nay, khối tài sản ấy vẫn được giữ nguyên. Nhưng có vẻ như bất cứ ai sở hữu nó đều dành khá nhiều thời gian để suy nghĩ về việc phải làm gì với khối tài sản đó khi họ còn sống.
Cho dù ông có đóng vai trò nào trong việc tạo ra Bitcoin hay không, Stephenson vẫn đã tạo ra một nền văn hóa công nghệ mà chúng ta đang thực sự sống cùng nó, từ iPad và trợ lý AI đến cuộc đua không gian riêng và cuộc cách mạng thực tế ảo. Trong tác phẩm Fall, ông tham gia vào các cuộc tranh luận về mạng xã hội, sự phân chia vùng miền giữa nông thôn – vùng ven biển và sự mở rộng tiện ích của cuộc sống. Stephenson không chỉ đơn thuần là một người mơ mộng về tương lai; ông là một nhà tiên tri của hiện tại, một kiến trúc sư ảo về những ý tưởng tạo lập nên thế giới. Nếu ông ta phát minh ra Bitcoin, đây sẽ không phải là lần đầu tiên Stephenson đưa ý tưởng vào thực tế.
***
Bạn có thể tự tạo giả định rằng Neal Stephenson phát minh ra internet. Không cần phải là công nghệ cụ thể hoặc thậm chí là thuật ngữ nào cả, mà là ý tưởng về nó, những gì nó có thể làm, những gì nó nên làm và cách mọi người có thể sử dụng nó, và thậm chí cẩu trúc bên trong của nó.
Cuốn tiểu thuyết Snow Crash của ông vào năm 1992 được xuất bản giống như một website mà chúng ta biết. Hãy tưởng tượng rằng một thế giới trực tuyến, hay Metaverse giống như một nơi gặp gỡ – nơi mọi người là những cá thể mới hoặc tách biệt hoặc dựa trên con người thật của họ ngoài đời. Đó là một không gian cho phát minh và sáng chế, cả về mặt công nghệ và xã hội, ở đó các doanh nghiệp, doanh nhân, scammers, tội phạm và thậm chí những người bình thường có thể tới đó để vui chơi, kiếm tiền, tìm kiếm bạn bè và tóm lại là là thoát khỏi cuộc sống thực của họ. Mặc dù các đặc tính có thể khác nhau, song nó hoạt động rất giống với internet mà chúng ta biết ngày nay.
Stephenson không phải là nhà văn khoa học giả tưởng đầu tiên hoặc duy nhất hình dung ra một thứ giống như internet: Vào những năm 1980, William Gibson đã phát minh ra một trong những loại ngôn ngữ đầu tiên của thực tế ảo trong Neuromancer, và trong Ender’s Game, Orson Scott Card đã đề xuất một tương lai mà ở đó tin tức trực tuyến cho phép các bình luận viên trẻ làm việc tại nhà để định hình lại tình hình chính trị toàn cầu – chủ yếu là blogging. Trong suốt một thập kỷ, các tác giả cyberchain (những người khác biệt với các cypherpunks) đã tỏ thái độ ghét bỏ với ý tưởng thế giới kết nối này.
Nhưng ý tưởng của Stephenson là internet sẽ là một nơi, một không gian ảo với các quy tắc chặt chẽ và các quy ước bất thành văn, nơi mọi người có thể gặp gỡ và dành thời gian với nhau, nơi sẽ có một văn hóa riêng, hay đúng hơn là nơi có nhiều nền văn hóa, giao thoa, va chạm và hòa trộn với nhau, giống như con người và văn hóa làm trong thế giới thực. Internet không chỉ là một công nghệ để cung cấp và tổ chức thông tin; đó là một thế giới hoàn toàn mới tồn tại song song và đi trước thế giới này.
Và một trong những tính năng nổi bật nhất của nơi này là nó sẽ cho phép bạn đổi mới chính mình; trở nên tốt hơn, mạnh mẽ hơn, “lạ lẫm” hơn hoặc mạnh mẽ hơn bạn của đời thực. Denizens of the Metaverse mang thiết kế của avatar kỹ thuật số – trong đó có các nhân vật phong cách mà họ điều khiển. Thị hiếu chung tầm thấp giúp trải nghiệm này có thể tiếp cận tới tất cả mọi người, song những người có khả năng hoàn toàn có thể trả tiền để nâng cấp độ trung thực hình ảnh của trải nghiệm của họ, tạo ra một nền văn hóa “cao” và “thấp”, với những con người đang nỗ lực thực hiện bước nhảy vọt từ tầng lớp xã hội này sang tầng lớp tiếp theo.
Điều mà Stephenson đã hiểu trước hầu hết mọi người đó là trải nghiệm trực tuyến, điều mà cho phép cả những sự ẩn danh và sự thoát khỏi các ràng buộc vật lý của không gian, sẽ hoàn thiện ý tưởng về việc xây dựng những cá thể với bản sắc riêng. Trực tuyến đồng nghĩa với khả năng (hoặc chắc chắn) được tự do làm một người khác.
Trong những thập kỷ kể từ Snow Crash, sự tự do, quan điểm vô chính phủ của Stephenson đã đem đến lợi ích cho thế giới thực, không chỉ trong cách nó dự đoán sự phát triển của internet và văn hóa trực tuyến, mà trong các ứng dụng cụ thể, đặc biệt là liên quan đến thực tế ảo (VR), và các công nghệ liên quan, thậm chí còn hứa hẹn của nó về công nghệ thực tế tăng cường (AR), những thứ tạo ra một virtual layer thứ hai nằm trên đỉnh cao của vũ trụ vật lý hiện có.
Năm 2018, Amazon đã phát hành Sumerian, một nền tảng cho sự phát triển của phần mềm A.R. và V.R.; tên của nó được lấy cảm hứng từ Snow Crash và cho rằng ngôn ngữ Sumer cổ đại là một loại ngôn ngữ lập trình sinh học cổ xưa. Ngoài việc viết tiểu thuyết, Stephenson còn làm “nhà tư vấn vị lai chính ” cho Magic Leap, một startup về AR lớn đã nhận được nguồn tài trợ hơn 2 tỷ đô la. Từ lâu đã có tin đồn rằng Second Life, một mạng xã hội nguyên sinh được xây dựng dưới dạng không gian ảo ba chiều trải dài, được mô hình hóa trực tiếp trên Snow Crash’s Metaverse.
***
Metaverse là một phát minh tuyệt vời của Stephenson – nó không chỉ là một công nghệ rất hữu ích, mà còn là một nền văn minh hoàn hảo, một thứ mang cả rủi ro và nguy hiểm, một bộ tín hiệu phức tạp, một thứ mang lại cảm giác nguy hiểm nhưng ẩn chứa tiềm năng vô hạn. Vì vậy, mặc dù có thể thật dễ dàng để xếp Stephenson vào vị trí của một “nhà tiên tri” công nghệ lão luyện, điều đó cũng không hoàn toàn đúng. Món quà thực sự của ông không chỉ là việc xem xét công nghệ sẽ phát triển như thế nào, mà là xã hội sẽ biến đổi như thế nào bằng cách phân chia thành các bộ lạc và phe phái sống theo phong cách hoàn toàn khác nhau nhưng chồng chéo lên nhau. Ông ấy là một nhà ngoại suy văn hóa vĩ đại của khoa học viễn tưởng.
Sự căng thẳng cao-thấp tồn tại trong Snow Crash, nếu có, thậm chí còn rõ rệt hơn trong The Diamond Age, cuốn sách được đặt trong một thế giới nơi giới thượng lưu am hiểu công nghệ đã lui về “ở ẩn”, một số trong đó tôn sùng thời trang và văn hóa thời Victoria, trong khi những người nghèo hơn và thiếu giáo dục tỏ ra ưa chuộng thứ văn hóa thô tục, thiếu suy nghĩ, thường mang tính khiêu dâm và sự “xôi thit: chất lượng thấp đến từ một thế giới loạn lạc.
Cuốn sách đi theo hai cách tường thuật chính. Ở cách đầu tiên, một nhà thiết kế công nghệ nano thời Victoria làm tất cả thất vọng khi sau khi ông ta cố gắng đưa cho cháu gái của mình một bản sao được đánh cắp từ Primer, một “cuốn sách” giống như iPad mà có khả năng tùy chỉnh bài học với người đọc. Ở cách còn lại, một cô gái trẻ tuổi tên là Nell được tặng một bản sao của cuốn sách và từ từ phát triển bản thân mình thông qua các tầng lớp xã hội học.
Trong bối cảnh những nhân viên công nghệ giàu có, có trình độ học vấn cao phải sống một cuộc sống nhiều áp lực và cố gắng hết sức để truyền đạt các giá trị tư sản và sự giàu có cho con cái họ thì những tầng lớp thấp hơn tham gia vào việc theo đuổi niềm vui đơn giản như những bài bình luận của David Brooks hoặc các câu lạc bộ sách: Nếu nó được xuất bản ngày hôm nay, nó có thể được gọi là Nanotech Elegy. Mặc dù nó đã được viết cách đây hơn hai thập kỷ, nhưng lý thuyết về hệ thống phân cấp xã hội của cuốn tiểu thuyết dường như vẫn có thể áp dụng để dự đoán phần lớn chủ đề tranh luận thời tổng thống Trump về sự khác biệt văn hóa giữa tầng lớp lao động nông thôn và tầng lớp tinh hoa sử dụng công nghệ cao.
Cuốn tiểu thuyết vừa thừa nhận tầm quan trọng của các nền văn hóa đặc sắc nhưng dường như cũng cho rằng chúng vẫn chưa ảnh hưởng nhiều đến thành tựu cá nhân. Người ta cũng có cảm giác rằng cuốn sách được sinh ra một phần do sự thất vọng với nền giáo dục truyền thống; khi nhà lãnh đạo thời Victoria đã vô cùng chán nản với việc đi học của mình, và ông muốn Primer được tạo ra với hy vọng giúp con gái ông thoát khỏi những quy định ngột ngạt của nền giáo dục đó.
Những kiểu phân chia văn hóa này xuất hiện liên tục trong Stephenson’s oeuvre. Cuốn tiểu thuyết Anathem năm 2008 của ông kể về một câu chuyện tương lai xa trong một thế giới ở đó những người trí thức bị buộc tội ngăn chặn sự sụp đổ của xã hội sống như các tu sĩ với sự hạn chế của công nghệ, và bị ngăn chặn khỏi mọi tương tác với thế giới bên ngoài trừ những dịp đặc biệt. Phần cuối cùng của Seveneves được đặt trong một viễn cảnh Trái đất sau tuyệt chủng, khi đó loài người đã được xếp lại thành bảy nhóm khác biệt về mặt di truyền. Tiểu thuyết Reamde, được xuất bản một phần ở Iowa, một lần nữa trở lại với các khái niệm về sự tự lực, lịch lãm và năng lực của người Trung Mỹ – thứ đã bị thay đổi bởi các giá trị và thái độ tự do theo quy chuẩn hơn.
Tác phẩm mới nhất của Stephenson, Fall, diễn ra trong một tương lai tràn ngập thông tin nơi tin tức và mạng xã hội – nơi ông lồng tiếng Miasma – đã trở nên hỗn loạn một cách khó tin. Do đó, những cư dân giàu có, có học thức của những thành phố ven biển high-tech thuê các “biên tập viên” riêng để quản lý các luồng thông tin của họ. Những người nghèo, nông thôn, dân cư bảo thủ và lạc hậu hơn – những người thích súng đạn và những nghi thức tôn giáo bạo lực – lại đọc các thông tin không chính thống hoặc tin rác, và do đó tin vào mọi sự hoang đường đó.
Đây là những khái niệm mà Stephenson đã hứng thú trong nhiều năm. The Diamond Age lưu ý ngắn gọn rằng người giàu có xu hướng đọc cùng một tờ báo thượng lưu, thay vì những tin lá cải được góp nhặt lại mà tầng lớp thấp hơn thường ưa chuộng. Nhưng điều đó vẫn chưa thể nói lên rằng đó là một cuốn tiểu thuyết đặt vấn đề về tin tức giả mạo và online trolling.
Tuy nhiên, Stephenson, từng là người giải quyết vấn đề, cũng đã tưởng tượng ra một loạt giải pháp như: các biên tập viên, nguồn dữ liệu công cộng, một hệ thống ẩn danh cho phép mọi người kiểm soát chi tiết về định danh ảo của họ. Khi danh tiếng của một nhân vật bị đe dọa bởi các cuộc tấn công trực tuyến, các nhân vật chính của chúng tôi sẽ phản ứng bằng cách tiết lộ một lượng lớn thông tin sai lệch và xúc phạm về cô ấy – đưa rất nhiều thông tin xấu vào kết quả tìm kiếm của cô ấy để không ai tin vào điều đó nữa. Một cách để chống lại thông tin xấu, như ông đề xuất, là thậm chí còn tung ra nhiều thông tin xấu hơn.
***
Fall có thể không phải là cuốn tiểu thuyết hay nhất của Stephenson, nhưng nó có thể là cuốn mang đậm phong cách của Stephenson nhất.
Với khoảng 900 trang, Fall là một sự tóm tắt của các từ khái niệm và ý tưởng, hành động và sự giải thích, các nhân vật và các phần phụ. Đôi khi nó giống như một tá tiểu thuyết, và một cuốn sổ đầy white paper được gộp vào một cuốn sách duy nhất. Nó nằm ngổn ngang không phải theo cách của một thành phố, mà là của một quốc gia hay một lục địa; nó bắt đầu bằng một cuộc thám hiểm khoa học giả tưởng về việc kéo dài sự sống thông qua bộ não số hóa, dấn thân vào một cuộc phiêu lưu tới một nước Mỹ bị phá hủy bởi AR và mạng xã hội, đặt ra vấn đề về quyền riêng tư của một xã hội kết nối vĩnh viễn, cần phải tạm dừng để xem lại vấn đề đạo đức và kỹ thuật của một thế giới trong đó ý thức của con người có thể được tái lập kỹ thuật số (mức tiêu thụ năng lượng của các máy chủ sẽ là một vấn đề quan trọng), và sau đó, bằng cách nào đó, biến thành một cuốn tiểu thuyết giả tưởng lấy cảm hứng từ the Bible, J.R.R Tolkien, World of Warcraft, Dungeons & Dragons, Dante và thần thoại Hy Lạp.
Trên thực tế, vẫn còn nhiều thắc mắc tại sao cuốn sách chỉ có 900 trang.
Sau tất cả, ông ấy không chỉ kiên định về cách thức mà công nghệ có thể phát triển, mà còn cả với cả sự thay đổi văn hóa, từ tin tức và mạng xã hội đến tầng lớp lãnh đạo và cấu trúc xã hội ở thế giới bên kia nơi con người bị thiếu những chiêm nghiệm về bản thân. Fall không chỉ là một cuốn sách về công nghệ tương lai; nó còn là một thí nghiệm khoa học viễn tưởng về sự phát triển lâu dài của văn hóa loài người.
Có một cái gì đó tương tự để nói về bitcoin. Vâng, đó là tiền kỹ thuật số, với sự liên đới tới tới đồng tiền chính phủ và thị trường toàn cầu. Nhưng nó cũng là một cái gì đó lớn hơn, một cái gì đó thực chất hơn là một hệ thống để tạo niềm tin giữa hai người vô danh mà không cần sự trợ giúp của chính phủ hoặc bên thứ ba khác. Bitcoin là một ý tưởng, một ý tưởng rất riêng của Stephensonia, về những cách mà con người có thể bị phân mảnh, nguyên tử hóa, trở nên thiếu tổ chức, và cuối cùng, tìm ra cách chúng ta có thể làm việc cùng nhau mà không cần phải áp đặt một mệnh lệnh từ bên trên. Đó là một công nghệ của sự hợp tác sản xuất.
***
Stephenson không đi theo chủ nghĩa lý tưởng. Tiểu thuyết của ông chứa đầy âm mưu, tội phạm, xâm phạm doanh nghiệp, những kẻ lừa đảo, kẻ lập dị, quan chức và chính trị gia, những người thường được coi là những mối phiền hà nhất. Thỉnh thoảng, họ xuất hiện trong những vụ xả súng lớn và hết sức đáng sợ song có sức hấp dẫn không thể cưỡng lại đối với một người đam mê súng ống như Stephenson. Song Stephenson, về mặt cốt lõi, là một người lạc quan, một người tin rằng con người có thể giải quyết các vấn đề họ gặp phải.
Không nơi nào mà nói điều này rõ ràng hơn Seveneves. Cuốn sách bắt đầu với sự bùng nổ của mặt trăng thành bảy mảnh lớn và sự nhận thức nhanh chóng rằng những mảnh lớn đó sẽ sớm vỡ ra, rơi xuống hành tinh và khiến Trái đất không thể tồn tại trong hàng ngàn năm. Chính phủ, các nhà khoa học và doanh nhân tỷ phú đưa ra một loạt các kế hoạch để giúp loài động vật sống sót, và Stephenson, người từng làm việc trong các dự án tên lửa và phân tích quỹ đạo cho công ty vũ trụ tư nhân Blue Origin, mô tả chúng một cách chi tiết và đầy logic. Các kế hoạch tốt nhất hầu hết dựa trên các công nghệ phân tán thay vì lập kế hoạch từ trên xuống.
Một phần nhờ vào sự can thiệp chính trị, sau gần 600 trang, tất cả các kế hoạch dường như đã thất bại, chỉ còn lại một nhóm nhỏ phụ nữ còn sống. Song vì đây là tiểu thuyết của Neal Stephenson, có nghĩa là đã đọc gần 600 trang thì bạn vẫn còn vài trăm trang để đọc tiếp.
Vì vậy, sau phần tiêu đề có phần kì quặc nhất trong tất cả các cuốn tiểu thuyết tôi đã đọc, nó chỉ nói “NĂM NGHÌN NĂM SAU” , và Stephenson tiếp tục câu chuyện và giải thích cách thức một con người đã được biến đổi gen có thể sống sót, và cuối cùng cho thấy nhiều kế hoạch thất bại (sống dưới hầm hoặc dưới nước hay chuyển lên sao Hỏa) dường như bắt đầu có khả năng hơn, tạo ra các chuỗi tiến hóa mới của loài người và nền văn hóa mới của loài người. Con người sống qua ngày tận thế của hành tinh, và điều đó chỉ khiến họ trở nên kỳ quặc hơn.
Sự lạc quan không ngừng và không giới hạn này không chỉ đơn thuần là một cách tiếp cận để kể chuyện. Đó là một triết lý tồn tại.
Trong nhiều năm qua, Stephenson đã dành rất nhiều công sức để khuyến khích các nhà văn khoa học viễn tưởng tạo ra tầm nhìn tích cực về tương lai, trái ngược với những “kẻ ngu ngốc” vô vọng và tàn nhẫn đang như thống trị lĩnh vực này. Anathem được lấy cảm hứng một phần từ Long Now Foundation, một tổ chức phi lợi nhuận được thiết kế để hỗ trợ nghiên cứu về tương lai của loài người. Tiếp đó, Stephenson đã làm việc với Dự án Hieroglyph của Đại học bang Arizona và vào năm 2014 đã xuất bản một tuyển tập truyện ngắn tưởng tượng về tương lai không tưởng, với hy vọng, ông nói, về những phát minh truyền cảm hứng có thể trở thành hiện thực trong cuộc đời của Stephenson. Trong bài phát biểu trước công chúng, ông nói rằng hệ mặt trời có đủ tài nguyên để đáp ứng nhu cầu cơ bản vô tận của con người. Không có giới hạn ngoại trừ những cái chúng ta đặt lên chính mình.
“Những gì khoa học viễn tưởng có thể làm” Stephenson từng nói với Tạp chí Lightspeed, “không chỉ là ý tưởng cho một số đổi mới kỹ thuật cụ thể, mà còn cung cấp một bức tranh mạch lạc về sự đổi mới được tích hợp vào xã hội và nền kinh tế.” Hơn hầu hết các tác giả tiểu thuyết đương đại khác, Stephenson duy trì niềm tin vô biên vào sự linh hoạt của con người, vào khả năng vượt qua thử thách thông qua sự kết hợp của trí thông minh, chuyên môn kỹ thuật và sự kiên trì, tất cả những điều trên đều có thể mô tả tiểu thuyết của Stephenson. Dù ông có phải là cá nhân trong thế giới thực ẩn sau hình đại diện của Bitcoin, Satoshi Nakomoto, ông vẫn là một nhà văn khoa học viễn tưởng, người không chỉ quyết tâm ấp ủ giấc mơ, mà còn hành động để biến thế giới thành một nơi tốt hơn – ngay cả khi điều đó có nghĩa là ông ấy phải tự mình “phát minh” ra tương lai đó.
- Tiền kỹ thuật số nên được coi là một loại tài sản đầu tư mới
- Tổng kết hiệu suất của thị trường Crypto từ đầu năm 2019 cho đến nay
Thanh Bùi
Tạp chí Bitcoin | Reason.com
