Cách mạng Satoshi: Cuộc cách mạng của hi vọng
Chương 2: Sự riêng tư trong tình trạng cấp thiết
Phần 4: Khi sự riêng tư lại bị xem là tội phạm
Tác giả: Wendy McElroy
“Nếu bạn thực sự quan tâm đến tự do, hành xử theo những nguyên tắc không bạo lực, hay nói chung, bạn quan tâm đến tự do kinh tế? Vậy thì hãy sử dụng Bitcoin trong đời sống hằng ngày của bạn càng thường xuyên càng tốt.”
Mỗi lần tôi bật công tắc đèn điện lên, bất chợt tôi lại muốn hôn một chàng kĩ sư. Thực sự, tôi không thể nào tạo ra ánh sáng cả nếu không có những anh kĩ sư. Tôi có thể bật đèn lên, tất cả nhờ có họ. Tôi không cần biết cách thức tạo ra ánh sáng, tôi chỉ biết ơn họ. May thay tôi lại kết hôn với một kĩ sư điện và cũng là người đam mê máy tính, tôi có thể thường xuyên bày tỏ lòng biết ơn vô ngần của mình.
Chắc bạn tự hỏi những lời ngợi ca này thì liên quan gì tới cryptocurrency? Các coder – những người đang dẫn lối công nghệ crypto cũng giống như những thợ điện đã đem tới cho chúng ta nguồn sáng. Đôi bàn tay họ đang lèo lái lực lượng tự do lớn chưa từng có trong thời đại của chúng ta: blockchain và crypto. Tôi chỉ khiêm tốn làm một người hành khách trên chuyến tàu tốc hành của sự thay đổi này, và chỉ thế thôi. Nhưng có những người trong giới kĩ thật lại không hề ý thức được những ảnh hưởng họ đang tạo ra. Điều này thật đáng buồn, bởi họ không hề ý thức được bao nhiêu “ánh đèn” họ đã tạo ra khi đem tới công nghệ blockchain và crypto.
Những người cho ra đời crypto thực ra là những người chống chính phủ. Họ hiểu được mức độ ảnh hưởng chính trị, xã hội của nó. Satoshi Nakamoto lại mang trong mình một tầm nhìn sâu xa hơn về tiềm năng cách mạng của nó, nên ông đã phát triển nó một cách chậm rãi để Bitcoin kịp thích ứng với những hoàn cảnh liên tục thay đổi. Ngay khi Wikileaks chấp thuận dùng Bitcoin, sự phát triển của Bitcoin bắt đầu mang trên mình mùi của sự cẩn trọng. Với mỗi ICO, mỗi sàn giao dịch bắt tay với chính phủ, crypto dần quên mất “quê cha đất tổ” hay nguồn cội của nó.
Trở về nguồn cội
Nhiều sự thay đổi trong xã hội đến từ crypto, và những ảnh hưởng này có cả chiều sâu và chiều rộng khiến mô tả nó thực sự rất khó. Tuy nhiên có thể quan sát nó từ một khía cạnh nhỏ. Authentication (xác thực). Có thể chủ đề này hơi buồn chán, nhưng ảnh hưởng của authentication thật sự không thể lờ đi.
Authentication là quá trình xác thực ai đó. Đó là xương sống của nền tài chính hiện đại, séc, thông tin cá nhân, giấy tờ của chính phủ – các cơ quan tài chính muốn điều tra đến từng centimet sự tồn tại của một người trước khi đồng ý mở cho họ một tài khoản hay chuyển khoản 1 đô la từ tay người này sang người khác. Lí do rất rõ ràng : chính phủ muốn thông tin tài khoản của từng người và cả số tiền họ cất giữ trong tài khoản. Sự chấp thuận và xác thực của chính phủ là một mô hình danh tiếng tài chính thời hiện đại. Nếu không có các thể loại giấy tờ và chấp thuận từ các cơ quan tài chính, bạn gần như không làm được gì cả.
Trong quá khứ, việc xác thực là việc làm không cần thiết. Khi con người chỉ mới dừng lại ở việc trao đổi hàng hóa trực tiếp, câu hỏi về danh tính không quan trọng, danh tính của người bán cũng vậy. Một con gà rốt cuộc vẫn là một con gà. Người bán có là quỷ hay chúa, không ai quan tâm, họ chỉ quan tâm tới chất lượng của con gà. Liệu nó có béo hay khỏe mạnh không? Người bán kiểm tra cân nặng con gà, và việc kiểm tra tập trung vào chất lượng sản phẩm thay vì người chủ sản phẩm. Không có sự xuất hiện của xác nhận danh tính. Ở một buổi trao đổi, có quan trọng hay không nếu người bán rau cho bạn là tay côn đồ hay cha đạo? Bạn chỉ cần chú trọng chất lượng của rau thôi. Do đó, ở một khía cạnh nào đó, trao đổi hàng hóa đem tới sự ẩn danh.
Cuộc sống hiện đại ngày nay phức tạp hơn thời kì trao đổi hàng hóa rất nhiều. Nếu không xác thực danh tính, bạn không thể gửi tiền xuyên quốc gia, mua nhà, vay mượn. Hệ thống ngân hàng liên tục xâm phạm vào quyền riêng tư nhằm phục vụ múc đích riêng, và người phải trả giá là những khách hàng.
Cryptocurrency đã đảo ngược lại quá trình xác thực và đưa ta trở lại thời kì trao đổi hàng hóa, trong khi vẫn duy trì được những phức tạp của tài chính hiện đại. Người dùng blockchain có thể vừa ẩn danh vừa kí ẩn danh. Người dùng chỉ cần tập trung vào sản phẩm (hay gọi là crypto). Nếu blockchain chấp nhận hay xác thực crypto đó, không cần xác nhận danh tính nữa. Một bitcoin là một bitcoin. Chủ sở hữu là ai không quan trọng.
Điểm mạnh của trao đổi hàng hóa là sự ẩn danh, và crypto cũng đem tới điều tương tự. Blockchain thì tiếp tục duy trì những phức tạp của tài chính hiện đại, y hệt như một ngân hàng trung ương. Bạn vẫn có thể chuyển tiền xuyên biên giới, bất động sản, đầu tư mà không cần xác thực hay xác minh.
Vấn đề “ bên thứ ba ủy thác” luôn là một điểm yếu chí mạng của các ngân hàng trung ương. Satoshi đã thay đổi cục diện khi ngân hàng là điểm chốt nơi xác thực hàng hóa biến thành xác thực con người. Để duy trì dịch vụ tài chính cần thiết, con người cần phải được ghi chép, đăng kí và báo cáo cho chính phủ. Nhưng blockchain sẽ thay những ngân hàng trung ương thực hiện các dịch vụ tài chính đó. Ở blockchain, ta bắt gặp một phòng thanh toán bù trừ nơi bạn hoàn toàn không cần xác minh hay xác thực. Quyền riêng tư của bạn được đảm bảo.
Một trong những chiếc chìa khóa đem bạn tới tự do là xác minh được đặt vào đâu ? Đặt vào chính bản thân sản phẩm, hay đặt lên những cá nhân?
Tất nhiên chính phủ muốn đảo ngược lại chu trình xác thực này. Thực tế, chính phủ muốn thu thập thông tin của cả hai khía cạnh trong một cuộc trao đổi: cả danh tính người đổi và sản phẩm trao đổi. Những nỗ lực thúc ép các sàn giao dịch là một ví dụ, khiến các sàn giao dịch từ dạng biểu hiện của thị trường tự do thành cánh tay đắc lực của chính phủ và hoạt động không khác gì các ngân hàng. Quy trình đăng kí của các sàn giao dịch như Coinbase chẳng hạn, giờ tốn công sức và xâm nhập nặng nề quyền riêng tư không khác gì ngân hàng. Đây chính là tương lai mà chính phủ đặt ra cho cryptocurrency: xác minh danh tính và giao dịch.
Mọi người nên hôn một kĩ sư máy tính ngay hôm nay! Tới tận khi Satoshi Nakamoto và những người chống chính phủ cùng tư tưởng bắt tay hợp tác với nhau, không ai trong số chúng ta từng mơ rằng sẽ có một phương thức đơn giản như vậy để trao quyền lực tài chính tới tay những cá nhân. Đó là blockchain, một giải pháp tinh tế tới vấn đề bên thứ ba ủy thác, giúp mọi người ẩn danh hoặc suýt ẩn danh, trong khi vẫn thực hiện được các giao dịch tài chính phức tạp.
Với tư cách là một người dành cả cuộc đời chìm đắm trong lịch sử, tôi đã cực kì ngạc nhiên khi nhận ra chúng ta sẽ không có tự do từ một đám đông diễu hành đường phố, tay cầm banner “Sự thật! Công bằng! Tự do!”. Tự do thật sự sẽ đến từ những cải cách trong lĩnh vực máy tính và những nhà mật mã học (cryptographer)…
Tác giả: Wendy McElroy
Dịch giả: Hà Anh
Theo Tapchibitcoin
