Cách mạng Satoshi: Cuộc cách mạng của hi vọng
Mục 2: Sự riêng tư trong tình trạng cấp thiết
Chương 6: Sự riêng tư là điều tất yếu đầu tiên trong nhân quyền
Tác giả: Wendy McElroy
Chiến lược tiếp cận Sự riêng tư của Satoshi ( Chương 6, Phân đoạn 5 )
Mô hình ngân hàng truyền thống đạt được mức độ riêng tư bằng cách hạn chế việc tiếp cận thông tin đến các bên liên quan và bên thứ ba được tin cậy. Sự cần thiết trong việc thông báo công khai tất cả các giao dịch [công nghệ Blockchain] đã loại trừ phương pháp này, nhưng sự riêng tư vẫn có thể được duy trì bằng cách phá vỡ dòng thông tin ở nơi khác: bằng cách ẩn danh các public key. Mọi người có thể thấy ai đó đang gửi một khoản tiền cho người khác, nhưng không có thông tin liên kết giao dịch với người nào cả. Điều này cũng tương tự như mức độ thông tin được đưa ra bởi các sàn chứng khoán, nơi mà thời gian và khối lượng giao dịch của từng cá nhân, “tape” (chuyển động giá), được công khai, nhưng lại không tiết lộ những người tham gia.
“The Case For Privacy” (tạm dịch: Trường hợp về sự riêng tư) là một bài luận xuất sắc của nhà kinh tế học và học giả luật pháp David D. Friedman. Nó mở ra: “Một cuốn tiểu thuyết khoa học viễn tưởng cũ cùng một thiết bị bao quanh bệ đỡ của nó với một bong bóng vũ lực không thể xuyên thủng.” Cuốn tiểu thuyết có tên là Shield (1963) của Poul Anderson. Nó miêu tả về một thế giới tiêu cực, trong đó có Nước Mỹ bảo thủ, quân phiệt và hà khắc thống trị toàn cầu, ngoại trừ Trung Quốc.
Sau đó xuất hiện một người làm thay đổi cuộc chơi. Một phi hành gia lý tưởng, Peter Koskinen, trở về từ sao Hỏa, với một công nghệ mới được xem là phát triển cùng với những người sao Hỏa. Một lá chắn lực trường di động bảo vệ người mặc khỏi hầu hết các sự va chạm, nhưng nó cho phép ánh sáng xuyên vào một cách tự do. Đây là thiết bị bảo vệ tối thiểu của các cá nhân. Koskinen đã vò đầu bứt tai khi phải lựa chọn xem phe phái chính trị nào sẽ có được chiếc lá chắn lực trường đó. Sau một nỗ lực căng thẳng, ông nhận ra rằng không ai nên có được sự độc quyền về công nghệ này. Friedman đã phác họa lại giải pháp của Koskinen. “Ông viết ra một lời giải thích về việc lá chắn hoạt động như thế nào và dành hai ngày để phân phát thông tin cho tất cả mọi người trên thế giới. Vào thời điểm An ninh Quân đội – lực lượng khiếp khủng nhất trong những người truy nã của ông ấy – đã bắt kịp ông, những lúc đó đã quá muộn. Cá đã thoát khỏi rọ.”
Cái tài của Friedman nằm ở việc đưa ra một sự tương đồng giữa lá chắn lực trường và sự riêng tư. Còn cái tài của Anderson nằm ở việc báo hiệu chiến lược của Satoshi về việc giải phóng Blockchain.
Giải pháp của Satoshi đối với vấn đề riêng tư
Một số người cho rằng tính minh bạch của truyền thông trực tuyến là hồi chuông báo tử của sự riêng tư vì mọi người có thể dễ dàng nghe trộm được những thông tin không mong muốn. Chính phủ xếp vị trí số 1 trong tất cả những “kẻ chĩa mũi”, tất nhiên rồi, đặc biệt là khi xét đến những thông tin cá nhân tiêu cực trong tất cả các dữ liệu thuộc lĩnh vực tài chính.
Với lời xin lỗi gửi đến Mark Twain, các báo cáo về cái chết của sự riêng tư đã bị phóng đại lên rất nhiều. Với trường hợp ngoại lệ khả thi của khoa học được thiết kế cho chiến tranh quy mô toàn cầu, công nghệ luôn đem lại nhiều lợi ích cho các cá nhân tương đương hoặc thậm chí là nhiều hơn so với chính phủ. Công nghệ số đã nâng cao khả năng kiểm soát cuộc sống của một cá nhân, bao gồm cả dòng thông tin và cách bảo vệ dữ liệu nhạy cảm mà có thể được sử dụng để chống lại cá nhân đó.
Sự riêng tư đang bước vào một vùng đất mới. Điều này có thể đoán trước được. Khái niệm về sự riêng tư tồn tại chỉ vì các mối quan hệ xã hội, chỉ vì con người có sự liên kết với nhau. Nguy hiểm đang ẩn nấp trong những lợi thế to lớn của việc tham gia vào xã hội. Một trong những nguy hiểm đó là chính phủ hoặc các tội phạm khác sẽ sử dụng thông tin để gây tổn hại cho người hoặc tài sản của những người tham gia trong xã hội đó. Tương tác xã hội đã biến đổi một cách đáng kinh ngạc do truyền thông trực tuyến, và sẽ rất tuyệt vời nếu sự riêng tư không làm như vậy.
Không có đường dẫn duy nhất nào dẫn đến sự riêng tư cả. Các chiến lược được thực hiện phụ thuộc vào các biến số như nét tính cách của một cá nhân và các hoàn cảnh. Tuy nhiên, nếu bạn không muốn lựa chọn cách trên thì phương pháp tiếp cận của Satoshi nên được xem xét một cách nghiêm túc. Đối với Satoshi, sự minh bạch của Blockchain không chỉ đem lại lợi ích mà nó còn đưa ra sự riêng tư theo đúng nghĩa – đó là sự riêng tư dựa trên public key ẩn danh và nó không bao giờ dẫn đến một danh tính thực. Nói cách khác, bảo vệ danh tính thật là bản chất của riêng tư. Và việc đầu tiên để bảo vệ danh tính đó là sử dụng sự ẩn danh, ký danh, hoặc đa danh (dùng danh tính của nhiều người). Ngoài ra, đã và đang có rất nhiều các công cụ được phát triển để tách biệt một danh tính ra khỏi một giao dịch mà không ảnh hưởng đến tính minh bạch của giao dịch đó.
Tại sao tính minh bạch lại là “sự cứu rỗi”? Một dòng thời gian rõ ràng và một sổ cái công khai có thể thúc đẩy mức độ tin cậy trong tính trung thực của các giao dịch; nó cung cấp một sự tham khảo chắc chắn để phân xử các tranh chấp. Nhưng lý do chính để đánh giá tính minh bạch cũng là lý do nó được thiết lập vào trong Blockchain. Một cuốn sổ cái mở giải quyết vấn đề double spending (chi tiêu 2 lần) và lừa đảo. Double spending nghĩa là trả nhiều hơn một giao dịch với cùng một lượng coin, thường bằng cách sử dụng cùng một lượng coin liên tiếp một cách nhanh chóng cho nhiều giao dịch khác nhau. “Sách trắng Bitcoin: Hướng dẫn cho Người mới bắt đầu” cho biết.
Một dòng thời gian và lịch sử công khai của tất cả các giao dịch sẽ ngăn chặn double spending bởi vì các giao dịch sau này sẽ bị coi là khoản thanh toán không hợp lệ, hoặc thậm chí là lừa đảo từ cùng một loại coin. Mỗi đồng coin có một dấu thời gian (timestamp) duy nhất và giao dịch trước đó sẽ được chấp nhận là khoản thanh toán hợp pháp. Một đồng coin, một khoản thanh toán … Ở đây chúng ta thấy cấu trúc đang được phát triển của công nghệ Blockchain. Dấu thời gian là chìa khóa để ngăn chặn double spending và việc gian lận. Việc gửi các đồng coin giống nhau là điều không thể bởi vì mỗi loại coin chứa các dấu thời gian khác nhau và chúng theo trình tự thời gian nhất định.
Đó là lợi thế chính của sự minh bạch, cũng giống như lợi thế chính của public key được quản lý đúng cách là sự riêng tư, đặc biệt là khi đối mặt với chính phủ. Friedman đã bình luận rằng:
Sự riêng tư bao gồm cả khả năng giữ mọi thứ được bí mật khỏi chính phủ … Tôi có thể giữ bí mật điểm yếu của tôi đối với rượu, hoặc heroin, cờ bạc hoặc sách báo khiêu dâm và ngăn chính phủ bước vào để bảo vệ tôi khỏi chính bản thân mình … Nếu bạn xem chính phủ như một người nhân từ theo dõi chở che cho bạn – một ông chú thông thái và tốt bụng với bộ râu trắng dài – bạn sẽ và nên phủ nhận những gì tôi đang nói. Nhưng chính phủ không phải là Uncle Sam hay một vị vua của triết học. Chính phủ là một bộ các thể chế thông qua đó con người hành động vì mục đích của họ. Tính năng đặc biệt của nó – những gì phân biệt hành động chính trị từ những cách khác mà chúng ta cố gắng để có được những gì chúng tôi muốn – đó là chính phủ được phép sử dụng vũ lực để khiến mọi người phải làm việc.
Mục đích của con người được thực hiện thông qua các tổ chức của chính phủ bao gồm tìm kiếm quyền lực, sự tham lam, địa vị và sự áp đặt các quy tắc đạo đức. Người dùng Crypto có lý do chính đáng để được quyền riêng tư đặc biệt. Một tin tức mới đây tuyên bố rằng, “NSA đã theo dõi người dùng Bitcoin từ năm 2013, Tài liệu của Snowden cho biết.”
Thận trọng một cách “thái quá” không phải là sự hoang tưởng. Nó không bao giờ là sự hoang tưởng khi mà họ thực sự muốn thâu tóm bạn.
Dữ liệu đã tiến hóa thành một loại vũ khí của sự đàn áp
Các chính phủ đang phát triển những cách thức mới trong việc sử dụng cơ sở dữ liệu để đàn áp dân thường. Một bài báo trên Reuters (16 tháng 3 năm 2018) có tiêu đề là “Trung Quốc chuẩn bị cấm những người có điểm tín nhiệm xã hội thấp lên máy bay, tàu hỏa.”
Tín nhiệm xã hội (xinyong) là một khái niệm đạo đức lâu đời trong truyền thống Trung Quốc, nó cho biết mức độ trung thực và đáng tin cậy của một người. Chính phủ Trung Quốc giờ đây mở rộng khái niệm đạo đức này ra và lúc này nó bao gồm cả sự trung thành đối với nhà nước và sự trung thực xã hội; nó tiến hành để gán một thứ hạng chính thức cho mỗi người. Sau đó, sự kiểm soát xã hội sẽ áp dụng lên những người có điểm số thấp bằng cách phủ nhận các đặc quyền của họ, chẳng hạn như đi máy bay hoặc tàu hỏa. Các vi phạm khác về tín nhiệm xã hội bao gồm sử dụng vé đã hết hạn để đi tàu hoặc hút thuốc khi ở trên chuyến tàu đó, mua “quá nhiều” rượu, xem phim khiêu dâm, trả lại xe cho thuê chậm trễ, “không xuất hiện tại nhà hàng mà không hủy đặt chỗ, gian lận trong các game online, đánh giá sai về sản phẩm đã mua, và không chú ý đến luật đường bộ (đi ẩu).”
Những hành vi vi phạm nhỏ nhặt có vẻ thật khó hiểu hoặc thậm chí là nực cười. Nhưng chúng phục vụ cho một mục đích quan trọng và khủng khiếp. Chính phủ Trung Quốc có thể cô lập bất cứ ai mà họ muốn bằng cách cấm những người đó đi du lịch. Các vi phạm nhỏ nhặt đó đưa cho chính phủ một tấm séc trống rỗng.
Tín nhiệm xã hội không phải là một hiện tượng độc nhất vô nhị của Trung Quốc. Chính phủ các nước trên thế giới áp đặt hình thức của họ đối với người dân và người nước ngoài đều giống nhau. Ở Hoa Kỳ, hộ chiếu bị từ chối đối với những người không đủ khả năng nuôi con hoặc thanh toán thuế; những tên tội phạm trước đây sẽ thấy khó khăn để có thể đi du lịch nước ngoài. Những người nước ngoài nói với cảnh sát Mỹ rằng họ hút cần sa, cho dù lý do có hợp pháp hay không, sẽ bị từ chối nhập cảnh. Global News, một đài phát thanh ở Canada, giải thích rằng: “họ đang … được yêu cầu trở lại Canada, và được thông báo rằng họ sẽ bị cấm nhập cảnh vĩnh viễn. Đây là một lệnh cấm cả đời.”
Tại Anh, ba nhà hoạt động mới đây đã bị từ chối nhập cảnh, nguyên nhân được cho là quan điểm chống Hồi giáo của họ.
Ngày càng có nhiều tín nhiệm xã hội được sử dụng để từ chối các quyền cơ bản đối với “những người có điểm số thấp”, khả năng được đi du lịch mới chỉ là một ví dụ. “Cơn thèm khát” dữ liệu của Chính phủ đang gia tăng. Ví dụ, Luật Ngân Sách Bổ Sung dài 2,232 trang năm 2018, được đưa ra trước Quốc hội Hoa Kỳ, có chứa rất nhiều “điều khoản độc hại”. Ở trang 2201, có Đạo Luật Đám mây (Cloud Act) cho phép cảnh sát truy cập dữ liệu online mà không cần có lệnh khám xét. Việc truy cập như vậy diễn ra một cách vụng trộm, nhưng dự luật cho phép việc xâm phạm có thể nhìn thấy và quyết đoán như thủ tục chuẩn và được phê duyệt. Có nghĩa là dữ liệu sẽ được chấp nhận tại tòa án.
Rất nhiều lý do được đem ra để từ chối các quyền cơ bản trong đó có tài chính, ví dụ như thuế trả lại, tiền nuôi con, vé tàu hết hạn, các khoản nợ chưa thanh toán, hoặc việc tiêu dùng “không đúng đắn” như khiêu dâm và rượu. Không có gì lạ là khi mà mọi người đều muốn che đậy các giao dịch tài chính online của mình. Tuy nhiên, việc che đậy các giao dịch có thể rất khó khăn hoặc không thể thực hiện được. Một khi thông tin được phát tán trên Internet, nó trở nên dễ bị xâm phạm. Kể cả dữ liệu được mã hóa cũng có thể bị phá vỡ, và sự mã hóa đã “thu hút” sự nghi ngờ của các cơ quan luật pháp mỗi khi nó được sử dụng. Nhiều dự án đang được tiến hành để che đậy các giao dịch một cách hiệu quả. Chúng nên được hoan nghênh như là một sự lựa chọn về bảo mật, nhưng vẫn còn rất xa để có thể khẳng định rằng những dự án này sẽ thành công.
Sẽ thực tế hơn rất nhiều khi bảo vệ sự riêng tư ngay tại gốc rễ của các giao dịch, để phá vỡ kết nối giữa danh tính thật và một sàn giao dịch, cho dù sàn giao dịch đó có minh bạch thế nào đi chăng nữa. Người tham gia có nhiều quyền kiểm soát đối với public key của mình hơn là với dữ liệu tài chính được truyền phát.
Hãy lựa chọn chiến lược bảo mật của bạn một cách khôn ngoan
Mọi người nên lựa chọn cách tiếp cận riêng tư mà họ cảm thấy thoải mái nhất, và cách tiếp cận của họ sẽ tùy thuộc vào từng hoàn cảnh.
Một trường hợp quan trọng: mọi thông tin đều không bình đẳng; một số thông tin bình đẳng hơn những thông tin khác. Mọi người đều có ít nhất ba loại dữ liệu cá nhân, mỗi loại có những cách xử lý khác nhau. Thứ nhất, có những thông tin mà mọi người muốn công khai rộng rãi, chẳng hạn như một cuốn tiểu thuyết mới hoặc một sơ yếu lý lịch tuyển dụng. Loại dữ liệu này đòi hỏi điều ngược lại của sự riêng tư: Marketing. Thứ hai, có những thông tin vô hại nếu tiết lộ ra, chẳng hạn như màu sắc yêu thích nhất hoặc sở thích ăn khoai tây chiên của bạn. Việc tiết lộ này có thể thu hút sự gạ gẫm không mong muốn, nhưng đây chỉ là những điều khó chịu nhỏ nhặt không gây nguy hiểm đến quyền lợi. Thứ ba, có những thông tin có thể là hướng đi cho sự áp bức, chẳng hạn như dữ liệu tài chính. Chúng có thể được sử dụng để gây tổn hại đến quyền lợi, tài sản và sức khỏe của mọi người.
Mỗi loại thông tin có thể yêu cầu một chiến lược về riêng tư khác nhau, bao gồm chiến lược “không làm gì cả”. Bất cứ khi nào sự riêng tư cần được bảo vệ, tuy nhiên, giải pháp Satoshi nên được xem xét một cách nghiêm túc.
Bài 25: [SERIES] Cách mạng Satoshi – Sự riêng tư: Hãy sẵn sàng cho Cuộc cách mạng
Dịch giả: Diệu Anh
Theo Tapchibitcoin
