Khi giá Bitcoin ngày càng tăng cao, nhiều ngân hàng trung ương trên thế giới đang tìm cách cạnh tranh với nó bằng cách phát hành các loại tiền kỹ thuật số của riêng mình. Nhưng tiền tệ của ngân hàng trung ương là những con thú rất khác với tiền điện tử và có tầm nhìn xa hơn nhiều, Saloni Sardana giải thích.
Khi Bitcoin và các loại tiền điện tử khác bùng nổ trở lại vào năm 2020 và đe dọa câu nói “tiền mặt là vua”, nhiều ngân hàng trung ương đã và đang tạo ra một khái niệm tương tự nhưng hoàn toàn khác biệt: Tiền tệ kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC), giải pháp của riêng họ cho việc không dùng tiền mặt trong hệ thống tài chính toàn cầu.
Trung Quốc đã trở thành nền kinh tế lớn đầu tiên tạo ra một phiên bản kỹ thuật số dựa trên blockchain theo đơn vị tiền tệ của mình, đồng nhân dân tệ kỹ thuật số. Đây một mặt là tin tốt đối với các công dân của đất nước phụ thuộc nhiều vào thanh toán điện tử, nhưng nó cũng giúp chính phủ giám sát người dân nhiều hơn, can thiệp quá nhiều về quyền riêng tư.
Ngân hàng trung ương của Thụy Điển, Riksbank được biến đến là ngân hàng lâu đời nhất thế giới và thường được quảng cáo là tiên tiến nhất trong việc khám phá các loại tiền kỹ thuật số đã tiết lộ trong tuần này rằng, dự án thử nghiệm hiện tại của họ sẽ mất ít nhất một năm nữa để sẵn sàng, chậm hơn nhiều năm so với ngày mục tiêu đã từng được đề xuất là 2018. Riksbank thậm chí đã tự cho mình đến năm 2026 để tiếp tục khám phá e-Krona (Krona là đơn vị tiền tệ của Thụy Điển).
Nhưng các ngân hàng trung ương trên toàn cầu vẫn đang gấp rút tham gia. Vậy CBDC là gì, và điều gì đang thúc đẩy mối quan tâm trong lĩnh vực này?
CBDC là gì và chúng khác với tiền điện tử như thế nào?
CBDC được coi là một biến thể của tiền điện tử, mặc dù có sự khác biệt rõ rệt. Trên thực tế, CBDC trái ngược với các nguyên tắc cốt lõi của tiền điện tử. Điển hình là Bitcoin, được giới thiệu vào năm 2009 để không bị kiểm soát bởi các ngân hàng trung ương.
CBDC là một loại tiền tệ kỹ thuật số dựa trên blockchain được phát hành bởi một ngân hàng trung ương. Chúng không có giá trị đầu tư, không giống như tuyên bố của Bitcoin là “vàng kỹ thuật số” và sẽ phục vụ mục đích chuyển giao giá trị thông qua các giao dịch kỹ thuật số. Tiền điện tử thường sử dụng một blockchain phi tập trung, trong khi CBDC có bản chất là tập trung và sẽ sử dụng các mạng blockchain được cấp phép, mở đường cho các ngân hàng trung ương giám sát hoạt động của những người tham gia mạng lưới trên blockchain.
Điều này sẽ liên quan đến việc ngân hàng trung ương hợp tác với các ngân hàng và tổ chức tài chính khác, những người sẽ thực hiện các giao dịch cho khách hàng. Nhiều loại tiền ảo đang được các ngân hàng trung ương khám phá cũng không ẩn danh. Vì vậy, người dùng thường phải trải qua các quy trình biết khách hàng (KYC) tiêu chuẩn.
Tại sao các CBDC được triển khai và ai tham gia?
CBDC đã được thảo luận như một giải pháp thay thế cho tiền mặt khi nhiều nền kinh tế đã chứng kiến sự sụt giảm tiền vật lý được sử dụng trong các giao dịch trong nhiều năm. Tiền mặt chỉ chiếm 20% các khoản thanh toán ở Trung Quốc, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới vào năm 2018, theo nghiên cứu do Bundesbank công bố vào năm 2019. Con số này đã giảm một nửa kể từ năm 2016.
Nhưng đại dịch Covid-19 đã thúc đẩy kế hoạch thí điểm CBDC của một số ngân hàng trung ương, đơn giản vì CBDC an toàn hơn vì chúng không cần phải xử lý về mặt vật lý, tiết kiệm chi phí in tiền. Nhưng an toàn trong tiếp xúc trực tiếp không phải là động lực duy nhất thúc đẩy các ngân hàng trung ương chấp nhận CBDC.
Tại Bahamas (Quần đảo Bahamas là một quốc gia nói tiếng Anh tại Tây Ấn. Là một quần đảo với 700 hòn đảo, cồn và đảo nhỏ, Bahamas nằm trong Đại Tây Dương), ngân hàng trung ương của quốc gia này đang thử nghiệm “đồng đô la Bahamas”. Nhu cầu về CBDC đã tăng lên sau khi bị cơn bão Dorian tàn phá quần đảo này vào năm 2019. Như Ledger Insights lưu ý, việc sửa chữa các ăng-ten cần thiết cho thanh toán kỹ thuật số sẽ nhanh hơn là xây dựng máy ATM hoặc xây dựng lại các chi nhánh ngân hàng, thường có thể mất vài tháng hoặc nhiều năm. Tuy nhiên, tiền kỹ thuật số đã được thảo luận ở Bahamas vì có những lo ngại rằng quần đảo này đang bất tiện sau khi một số ngân hàng thu hẹp hoạt động của họ ở đó trong những năm gần đây.
Một loạt các ngân hàng trung ương của các quốc gia khác cũng đang khám phá CBDC, bao gồm Nhật Bản, Thổ Nhĩ Kỳ, Thụy Sĩ, Philippines, Pháp, Canada, Singapore và Vương quốc Anh. Ngân hàng Trung ương Anh gần đây cho biết, bây giờ là thời điểm thích hợp để ngân hàng trung ương xem xét tương lai của tiền và loại tiền mà ngân hàng cung cấp cho công chúng. Nhưng Trung Quốc là quốc gia đầu tiên công bố thí điểm CBDC vào đầu năm nay, họ đã thành lập một lực lượng đặc nhiệm từ năm 2014.
Hoa Kỳ là nền kinh tế lớn nhất thế giới đang thực hiện một dự án chung giữa Fed Boston và MIT, nhưng việc khám phá tiền tệ kỹ thuật số vẫn đang ở giai đoạn đầu. Chủ tịch Fed Jerome Powell đã loại trừ việc ban hành bất kỳ biện pháp nào mà không có sự ủng hộ của Quốc hội.
Tại sao CBDC là mối đe dọa đối với quyền riêng tư
Vậy tại sao các quốc gia đã khám phá tốt CBDC trước đại dịch Covid-19? Điều này là do có những lợi thế rõ ràng khi giới thiệu các loại tiền kỹ thuật số.
Theo PwC (một trong 4 công ty kiểm toán hàng đầu thế giới), chúng cung cấp một bức tranh kinh tế tốt hơn. Đồng tiền kỹ thuật số “có thể cung cấp thời gian thực về hoạt động kinh tế ở một quốc gia hoặc khu vực cũng như cung cấp dữ liệu kinh tế chính xác và kịp thời hơn cho các ước tính GDP so với hiện nay”, nó cho biết trong một báo cáo được phát hành vào tháng 11 năm 2019.
CBDC cũng có thể giúp chống tham nhũng. Các nhà phê bình tiền điện tử thường trích dẫn rủi ro tội phạm tài chính là một trong những bất lợi lớn nhất của việc sử dụng chúng. CBDC có lẽ có thể là giải pháp “tốt nhất của cả hai thế giới”, cung cấp tiền ảo nhưng có một số giám sát.
Nhưng liệu CBDC có trở thành một công cụ tài chính khác được chính phủ sử dụng để kiểm soát xã hội nhiều hơn đối với các vấn đề tài chính của công dân không? Mối quan tâm xã hội vượt xa sự khó chịu khi biết có sự giám sát của chính phủ. CBDC trong trường hợp cực đoan cũng có thể thúc đẩy chính phủ kiểm soát hành vi của người tiêu dùng bao gồm các thói quen chi tiêu khác nhau và các khía cạnh khác nhau trong quá trình ra quyết định tài chính của công dân, hoặc thậm chí buộc người tiêu dùng mua một số tài sản tài chính nhất định.
Nếu điều đó xảy ra, nó có thể củng cố trường hợp sử dụng đối với các loại tiền tệ phi tập trung như Bitcoin và đẩy giá của nó lên cao hơn nữa.
Nhưng như Cuy Sheffield, người đứng đầu các dự án tiền điện tử tại công ty thanh toán toàn cầu Visa chỉ ra: “Tiền tệ kỹ thuật số của ngân hàng trung ương là một trong những xu hướng quan trọng nhất đối với tương lai của tiền tệ và thanh toán trong thập kỷ tới. Bất kể quan điểm cá nhân của bất kỳ ai về việc đó là tốt hay xấu, thực tế là sự quan tâm của toàn cầu đối với nó sẽ không biến mất. CBDC sẽ có những tác động lớn đối với quyền riêng tư, chủ quyền tiền tệ, địa chính trị và bao gồm tài chính, cũng như việc áp dụng tiền điện tử và Bitcoin trên toàn cầu”.
Vì vậy, việc bỏ qua hoàn toàn các loại tiền kỹ thuật số có thể là một sai lầm đối với các ngân hàng trung ương vào thời điểm mà các nền kinh tế đang trở nên không dùng tiền mặt và Covis-19 đã tạo ra sự thiên vị rõ ràng đối với các khoản thanh toán số hóa.
Các nhà phân tích tại ngân hàng đầu tư JPMorgan cho biết, một tác động khác của CBDC có thể là đồng đô la Mỹ mất ngôi vị đồng tiền dự trữ của thế giới khi Trung Quốc tung ra đồng nhân dân tệ kỹ thuật số.
“Không có quốc gia nào có nhiều thứ để mất từ tiềm năng phá vỡ của tiền tệ kỹ thuật số hơn Hoa Kỳ. Điều này chủ yếu xoay quanh quyền bá chủ của đô la Mỹ. Việc phát hành đồng tiền dự trữ toàn cầu và phương tiện trao đổi cho thương mại quốc tế về hàng hóa và dịch vụ mang lại những lợi thế to lớn”, các nhà phân tích nhận định.
Cuối cùng, vẫn còn phải xem có bao nhiêu quốc gia thực sự khởi động CBDC và niềm tin của công chúng tăng lên như thế nào khi chúng được thông qua. Nhưng rất có thể xảy ra trường hợp CBDC là nhân tố thay đổi cuộc chơi đối với hệ thống tài chính toàn cầu.
- Nhật Bản và Trung Quốc tăng cường thí điểm tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC)
- Chủ tịch Fed: Tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương cần phải cùng tồn tại song song với tiền mặt
Ông Giáo
Theo MoneyWeek
