Các mặt hàng xa xỉ như tác phẩm nghệ thuật và đồ trang sức thường có nhu cầu tăng đột biến khi giá của chúng tăng lên. Bitcoin có giống như vậy không?
Giá Bitcoin có thể tăng và giảm hàng nghìn đô la trong vòng một giờ. Đối với các dự án nhỏ hơn, điều đó có thể xảy ra chỉ vài giây. Nhưng bất chấp tính biến động khét tiếng của tiền điện tử, nhu cầu đối với nó dường như di chuyển chậm hơn.
Trong khi rất nhiều nhà phân tích đưa ra dự đoán giá theo những kiểu khác nhau, có một nhóm nhỏ hơn đáng kể nhìn Bitcoin từ góc độ kinh tế học hành vi. Đặc biệt, họ quan sát tâm lý xung quanh Bitcoin khi giá tăng.
Khi giá Bitcoin tăng, nhu cầu có tăng theo không? Và quan trọng hơn, khi giá Bitcoin đi xuống, sức hấp dẫn của nó có phai nhạt không? Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá xem liệu Bitcoin có trở thành điều mà các nhà kinh tế gọi là hàng hóa Veblen hay hàng hóa Giffen không?
Hàng hóa Veblen hay Giffen?
Hàng hóa Veblen thường là một mặt hàng xa xỉ có nhu cầu cao hơn khi giá của mặt hàng đó tăng lên. Ví dụ, một tác phẩm nghệ thuật vô giá hoặc nhãn hiệu xe hơi sang trọng: khi giá của chúng tăng lên, nhu cầu cũng tăng theo.
Hiện tượng này được nhà kinh tế học người Mỹ Thorstein Veblen đặt ra lần đầu tiên vào năm 1899, nhằm mục đích chỉ rõ cách một số sản phẩm và hàng hóa được tiêu dùng rất khác so với những sản phẩm và hàng hóa khác.
Đường cong nhu cầu Veblen | Nguồn: Wikipedia.
Theo nhà kinh tế học đặt ra khái niệm này, hàng hóa Veblen có đường cầu dốc lên, tức là khi giá tăng, nhu cầu cũng vậy. Điều này trái ngược với những hàng hóa thông thường hơn. Các mặt hàng bình thường như thực phẩm hoặc hàng hóa hàng ngày thường đi theo mô hình ngược lại: khi giá tăng, nhu cầu giảm.
Tuy nhiên, hàng hóa Veblen nói chung là sản phẩm chất lượng cao, có nhu cầu cao và việc sở hữu sản phẩm đó đồng nghĩa với việc nâng cao vị thế trong mắt đồng nghiệp. Kéo theo đó, những người có mức thu nhập thấp hơn bắt chước mua, tạo ra “hiệu ứng đua đòi”.
Cuối cùng, nhà học thuật Richard Elliot đã lập luận trong bài viết của mình về tiêu dùng gây nghiện, “người tiêu dùng giàu có có thể bị thu hút bởi các yếu tố bề ngoài như độ hiếm, được người nổi tiếng đại diện và uy tín thương hiệu”.
Trong khi đó, hàng hóa Giffen cũng hoạt động theo cách tương tự nhưng là hàng hóa hay sản phẩm thông dụng và phổ biến rộng rãi. Lý do tại sao hàng hóa Giffen tăng giá đột biến khi nhu cầu tăng là vì những hàng hóa đó thường là những mặt hàng thiết yếu khó thay thế, điển hình như gạo hay cà phê. Vậy Bitcoin thuộc nhóm nào trong hai loại này, hàng hóa Veblen hay Giffen?
Bitcoin: Câu chuyện về hai loại hàng hóa
Bitcoin đứng ở cả hai phía của đường cầu: nó vừa là hàng hóa được thèm muốn vừa là hàng hóa không mong muốn.
Bitcoin ở cả hai phía của đường cầu | Nguồn: Economicshelp.org
Theo dòng lịch sử của Bitcoin, trong 7 năm đầu tiên tồn tại, khối lượng giao dịch (sẽ được sử dụng như một chỉ báo phản ánh nhu cầu) chưa bao giờ vượt quá 100 triệu đô la mỗi ngày, mặc dù giá của nó tăng đều đặn. Xu hướng tương tự cũng xảy ra sau vụ sụp đổ của Bitcoin năm 2018. Lúc đó, mặc dù giá Bitcoin đã đạt 20.000 đô la, khối lượng giao dịch vẫn tiếp tục giảm xuống bất chấp sự chú ý của phương tiện truyền thông lớn mà Bitcoin nhận được và khả năng giá sẽ trở lại các mức cao trước đó.
Bitcoin: Nhu cầu thấp, giá thấp | Nguồn: CoinMarketCap
Chuyển đến đợt tăng giá gần đây nhất vào cuối năm 2020 – đầu năm 2021, chúng ta có một câu chuyện rất khác. Vào ngày 18/3/2020, Bitcoin đã giảm khốc liệt xuống thấp hơn 5.000 đô la và khối lượng giao dịch là khoảng 37 tỷ đô la. Khi giá Bitcoin tăng lên, khối lượng của nó cũng tăng theo.
Vào tháng 1 năm nay, khối lượng giao dịch 24 giờ đã vượt qua 100 tỷ đô la và duy trì ở mức cao trong vùng 80 tỷ đô la trong vài tuần tiếp theo. Khi tham chiếu chéo với Chỉ số sợ hãi và tham lam, chúng ta có thể thấy rằng dòng tiền đổ vào Bitcoin đã cho thấy áp lực mua cực lớn.
Chỉ số sợ hãi và tham lam | Nguồn: Alternative.me
Theo các nhà kinh tế học hành vi, khi giá của một mặt hàng Veblen tăng lên, mọi người cho rằng nó có chất lượng tốt hơn và do đó giá cao hơn là hợp lý. Ngoài ra, hàng hóa Veblen được coi như một biểu tượng địa vị được những người tiêu dùng giàu có săn lùng và họ đưa ra giá cao cho tiện ích của hàng hóa đó.
Về cách Bitcoin được thảo luận trong thời kỳ đó, nó được Mark Cuban gọi là “tín ngưỡng tài chính” và một số cá nhân có giá trị ròng cao khác tán thành tính có ích của việc mua Bitcoin. Nó mang lại lợi nhuận tốt hơn bất kỳ loại tài sản nào khác, tạo ra cảm giác “sản phẩm tốt hơn”.
Bên cạnh đó, số lượng những người muốn tham gia vào không gian tiền điện tử cũng tăng. Khoảng 63% người trưởng thành ở Mỹ trở nên “tò mò về tiền điện tử” trong đợt tăng giá cuối cùng, theo một cuộc khảo sát của Gemini.
Chúng ta cũng có thể thấy hoạt động xã hội dường như tương quan chặt chẽ với quá trình giá cả gia tăng. Lunar Crush, một công cụ phân tích tâm lý, đã cho thấy số lượng các cuộc thảo luận về Bitcoin leo thang trong thời gian này.
Số lượt đề cập xã hội đến Bitcoin | Nguồn: Lunarcrush
Vậy, Bitcoin là hàng hóa Veblen hay Giffen? Sẽ rất khó để xếp Bitcoin vào nhóm Giffen, trừ khi nó được so sánh trực tiếp với các loại tiền điện tử khác. Bitcoin cho đến nay là tiền điện tử dễ tìm mua nhất và có thể lập luận rằng nó là loại tiền điện tử duy nhất mà công chúng hiểu được, vì vậy không dễ dàng gì để hoán đổi nó với một thứ khác.
Tuy nhiên, chi phí để mua Bitcoin ngày càng tăng, cùng với việc những người giàu có tiếp xúc nhiều với Bitcoin sẽ khiến nó có vẻ giống như một mặt hàng xa xỉ không cần thiết cho việc sử dụng hàng ngày. Như Elliot đã lập luận trước đó, “người tiêu dùng giàu có có thể bị thu hút bởi các yếu tố bề ngoài như độ hiếm, được người nổi tiếng đại diện và uy tín thương hiệu”.
Kể từ khi thị trường sụp đổ vào tháng 5, hào quang của Bitcoin có giảm đi chút nào không? Câu hỏi được giải đáp thông qua khối lượng trên sàn giao dịch. Lượng giao dịch bằng tiền mặt giảm xuống và tâm lý thị trường chuyển sang trạng thái “sợ hãi”.
Nhưng mọi người vẫn đang nói về nó? Theo Lunar Crush, các cuộc thảo luận về Bitcoin nhiều hơn bao giờ hết. Với mùa altcoin đang diễn ra sôi động nhất, có ứng cử viên nào trong không gian tiền điện tử rộng lớn hơn phù hợp với hàng hóa Veblen không? Nhờ vai trò là một nền tảng cho NFT (token không thể thay thế) và một loạt các nâng cấp vào cuối năm nay, sự phổ biến gần đây của ETH trong giới nhà giàu khiến nó giống với hàng hóa Veblen. Cuối cùng thì Bitcoin có thể cạnh tranh để trở thành loại tiền điện tử đáng mơ ước nhất trong số tất cả không?
- Đây là lý do tại sao hợp đồng chênh lệch giá tiền điện tử đang nổi lên như nấm
- Đây có phải là lý do thực sự đằng sau việc bán tháo tàn bạo của Bitcoin, Ethereum, Binance và Cardano không?
- Thị trường crypto giảm điểm sau khi Elon Musk đăng tweet chia tay Bitcoin
Đình Đình
Theo Decrypt
