Wrapped Bitcoin (WBTC) là một dự án sáng tạo trong lĩnh vực tài chính phi tập trung (DeFi), cho phép mang giá trị và tính thanh khoản của Bitcoin (BTC) vào hệ sinh thái Ethereum. Ra mắt chính thức vào ngày 31 tháng 1 năm 2019, WBTC là một token ERC-20 được neo giá 1:1 với Bitcoin, nghĩa là mỗi WBTC được phát hành đều được đảm bảo bằng một lượng BTC tương ứng được lưu trữ bởi các tổ chức lưu ký (custodians). Dự án này đã mở ra một cánh cửa để Bitcoin, đồng tiền mã hóa lớn nhất thế giới, tham gia vào các ứng dụng DeFi trên Ethereum, bao gồm sàn giao dịch phi tập trung (DEX), nền tảng cho vay, và các giao thức tài chính khác.

Lịch sử và các tổ chức đứng sau

WBTC được hình thành từ sự hợp tác giữa ba tổ chức lớn trong không gian tiền mã hóa: BitGo, Kyber Network, và Ren (trước đây là Republic Protocol). BitGo, một công ty chuyên về lưu ký tài sản số được thành lập vào năm 2013, đóng vai trò là tổ chức lưu ký chính, chịu trách nhiệm giữ Bitcoin và phát hành WBTC. Kyber Network và Ren hỗ trợ tích hợp WBTC vào hệ sinh thái Ethereum, đảm bảo tính thanh khoản và khả năng tương tác với các ứng dụng phi tập trung (dApps).

Dự án được quản lý bởi một tổ chức tự trị phi tập trung (DAO) gọi là WBTC DAO, hiện có hơn 30 thành viên, bao gồm các bên liên quan từ hệ sinh thái DeFi như MakerDAO, Compound, và Dharma. WBTC DAO sử dụng ví đa chữ ký (multi-signature wallet) để quản lý các quyết định quan trọng, chẳng hạn như nâng cấp giao thức, bổ sung hoặc loại bỏ các nhà cung cấp lưu ký và thương nhân (merchants).

Cách thức hoạt động của WBTC

WBTC hoạt động dựa trên cơ chế minting (phát hành) và burning (tiêu hủy) để đảm bảo giá trị của token luôn tương đương với Bitcoin:

• Minting (Phát hành WBTC): Khi người dùng muốn chuyển đổi BTC thành WBTC, họ gửi BTC đến một tổ chức lưu ký (hiện tại là BitGo). Sau khi xác nhận giao dịch trên blockchain Bitcoin, tổ chức lưu ký sẽ phát hành một lượng WBTC tương ứng trên blockchain Ethereum và gửi đến ví của thương nhân. Người dùng sau đó có thể nhận WBTC thông qua sàn giao dịch tập trung hoặc hoán đổi nguyên tử (atomic swap) trên sàn phi tập trung.
• Burning (Tiêu hủy WBTC): Khi người dùng muốn đổi WBTC trở lại BTC, họ gửi yêu cầu đến thương nhân. WBTC sẽ được tiêu hủy thông qua một giao dịch burn trên Ethereum, và tổ chức lưu ký sẽ giải phóng lượng BTC tương ứng để gửi lại cho người dùng.

Quá trình này được đảm bảo minh bạch thông qua hệ thống proof of reserve, cho phép người dùng kiểm tra lượng BTC được lưu trữ tương ứng với WBTC đang lưu hành. BitGo thực hiện các cuộc kiểm toán định kỳ và công khai các giao dịch trên cả hai blockchain để duy trì lòng tin.

Lợi ích của WBTC

• Tăng tính thanh khoản cho DeFi: WBTC cho phép người nắm giữ Bitcoin tham gia vào các ứng dụng DeFi trên Ethereum, chẳng hạn như cho vay, vay vốn, cung cấp thanh khoản trên các sàn DEX, hoặc tham gia yield farming. Điều này đã giúp đưa một lượng lớn giá trị Bitcoin vào hệ sinh thái Ethereum.
• Tốc độ giao dịch nhanh hơn: Vì WBTC hoạt động trên blockchain Ethereum, với thời gian tạo khối trung bình khoảng 15 giây, các giao dịch WBTC được xử lý nhanh hơn so với Bitcoin (thời gian tạo khối khoảng 10 phút).
• Tích hợp với smart contract: Là một token ERC-20, WBTC có thể tương tác trực tiếp với các hợp đồng thông minh (smart contracts) và dApps trên Ethereum, mở rộng khả năng sử dụng của Bitcoin trong các ứng dụng tài chính phức tạp.
• Cầu nối giữa Bitcoin và Ethereum: WBTC giúp kết nối hai blockchain lớn nhất thế giới, cho phép chuyển giao giá trị giữa chúng một cách phi tập trung và tự động.

Các trường hợp sử dụng

WBTC được sử dụng rộng rãi trong nhiều ứng dụng DeFi, bao gồm:

• Cung cấp thanh khoản: Người dùng có thể cung cấp WBTC vào các pool thanh khoản trên các sàn DEX như Uniswap hoặc Curve để nhận phần thưởng.
• Vay và cho vay: Các giao thức như Aave và Compound cho phép sử dụng WBTC làm tài sản thế chấp để vay hoặc kiếm lãi suất.
• Giao dịch ký quỹ (margin trading): WBTC được sử dụng để giao dịch ký quỹ các token ERC-20 khác, tăng cường tính bảo mật và phi tập trung cho các giao dịch.

Tính bảo mật và minh bạch

Mặc dù WBTC mang lại nhiều lợi ích, dự án vẫn phụ thuộc vào mô hình lưu ký tập trung, với BitGo là tổ chức lưu ký chính. Điều này có nghĩa là người dùng cần tin tưởng vào các tổ chức như BitGo để quản lý an toàn lượng BTC dự trữ. Để tăng cường lòng tin, WBTC thực hiện các biện pháp sau:

• Kiểm toán định kỳ: BitGo thường xuyên thực hiện các giao dịch proof of reserve trên blockchain Bitcoin để chứng minh rằng lượng BTC được lưu trữ tương ứng với WBTC đang lưu hành.
• Công khai giao dịch: Tất cả các giao dịch minting và burning đều được ghi lại trên blockchain Ethereum và Bitcoin, cho phép người dùng kiểm tra độc lập.
• Quản trị phi tập trung: WBTC DAO đảm bảo rằng các quyết định quan trọng được thực hiện thông qua sự đồng thuận của nhiều bên, giảm thiểu rủi ro từ một điểm thất bại duy nhất.

Trong một kiểm toán bởi ChainSecurity vào năm 2018, mã hợp đồng thông minh của WBTC được đánh giá là có chất lượng cao, với một số vấn đề nhỏ đã được khắc phục để đảm bảo an toàn hơn.

Thách thức và hạn chế

Mặc dù WBTC là một bước tiến quan trọng trong việc kết nối Bitcoin và Ethereum, dự án vẫn tồn tại một số hạn chế:

• Phụ thuộc vào lưu ký tập trung: Vì WBTC dựa vào các tổ chức lưu ký như BitGo, nó không đạt được mức độ phi tập trung như Bitcoin gốc, điều này có thể gây ra rủi ro nếu tổ chức lưu ký gặp sự cố.
• Rủi ro từ các bên thứ ba: Người dùng cần tin tưởng vào các thương nhân và tổ chức lưu ký để thực hiện các giao dịch minting và burning một cách trung thực.
• Cạnh tranh từ các dự án khác: Ngoài WBTC, còn có các token Bitcoin được bọc khác như tBTC, cung cấp cách tiếp cận phi tập trung hơn, tạo ra sự cạnh tranh trong thị trường.

Tình hình hiện tại và triển vọng tương lai

Tính đến tháng 1 năm 2024, có khoảng 157.804 WBTC đang lưu hành trên Ethereum, với lượng BTC tương ứng được lưu trữ bởi BitGo. Dự án cũng đã mở rộng sang blockchain TRON, hỗ trợ token TRC-20 WBTC, dù quy mô nhỏ hơn (khoảng 99,89 WBTC).

Gần đây, dự án đã hoàn thành việc tái cấu trúc, chuyển sang mô hình lưu ký đa khu vực pháp lý (Mỹ, Hồng Kông, Singapore) để tăng cường tính tuân thủ và minh bạch. Ngoài ra, BitGo đã hợp tác với LayerZero để triển khai WBTC trên nhiều blockchain khác thông qua chuẩn Omnichain Fungible Token, mở rộng khả năng tương tác liên chuỗi.

Về giá cả, WBTC duy trì mức giá tương đương với Bitcoin, với giá hiện tại khoảng 107.189,63 USD (theo dữ liệu từ Coinbase vào tháng 3 năm 2025). Dự đoán giá từ Binance cho thấy WBTC có thể tăng 5% trong 30 ngày tới, đạt khoảng 95.725,25 USD, và có tiềm năng đạt 127.767,60 USD vào năm 2030, theo phản hồi từ người dùng.

Kết luận

Wrapped Bitcoin (WBTC) là một dự án tiên phong trong việc kết nối hai blockchain lớn nhất thế giới, Bitcoin và Ethereum, mang lại cơ hội cho người nắm giữ Bitcoin tham gia vào hệ sinh thái DeFi. Với sự hỗ trợ từ các tổ chức uy tín, quản trị phi tập trung thông qua WBTC DAO, và các biện pháp bảo mật minh bạch, WBTC đã trở thành một phần quan trọng của hệ sinh thái DeFi. Tuy nhiên, mô hình lưu ký tập trung vẫn là một thách thức cần được cân nhắc.

Trong tương lai, với các cải tiến như mở rộng sang các blockchain khác và tích hợp với các công nghệ mới như zero-knowledge rollups, WBTC hứa hẹn sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tính thanh khoản và khả năng tương tác giữa các blockchain.