Nền tảng mạng xã hội Bluesky thường được ca ngợi như một lựa chọn thay thế cho X và được xem như một đối thủ cạnh tranh với gã khổng lồ công nghệ này.
Tuy nhiên, cấu trúc cơ bản của nó lại rất khác biệt – trong khi X là một công ty duy nhất với hệ sinh thái khép kín, Bluesky lại dựa trên một hạ tầng phi tập trung.
Dưới đây là cách Bluesky hoạt động.
Bluesky là gì?
Bluesky là một nền tảng mạng xã hội phi tập trung dựa trên giao thức vận chuyển xác thực (AT protocol).
Ý tưởng cốt lõi của các nền tảng mạng xã hội phi tập trung là trao quyền cho người dùng sở hữu dữ liệu của chính họ và có thể di chuyển tự do giữa các máy chủ khác nhau. Trong đó, Bluesky chỉ là một trong nhiều lựa chọn khả dụng.
Mặc dù được mô tả như một đối thủ cạnh tranh với X, Bluesky thực ra có nguồn gốc từ chính nền tảng mạng xã hội này. Vào tháng 12 năm 2019, X thông báo rằng họ đang tài trợ cho một team độc lập để phát triển một tiêu chuẩn mạng xã hội mở và phi tập trung.
Lúc đó, người sáng lập X, Jack Dorsey, đã bày tỏ mong muốn X sẽ trở thành một khách hàng (người dùng) của tiêu chuẩn mà Bluesky đang phát triển.
Vào tháng 8 năm 2021, Jay Graber, cựu nhà phát triển của dự án tiền điện tử bảo mật Zcash, được bổ nhiệm làm người đứng đầu team Bluesky và dẫn dắt các sáng kiến của nền tảng này. Đến tháng 2 năm 2022, Bluesky trở thành một tổ chức hoàn toàn độc lập sau khi thành lập công ty Public Benefit LLC của riêng mình.
Vào tháng 10 năm 2022, ứng dụng Bluesky trên iOS đã được công bố với nhiều sự chú ý, thu hút khoảng 30.000 lượt đăng ký trong vòng hai ngày.
Sau khi ra mắt bản beta vào tháng 2 năm 2023, Bluesky đã phát hành phiên bản trên Android vào tháng 4 năm 2023 trước khi chính thức mở cửa cho công chúng vào tháng 2 năm 2024. Kể từ khi ra mắt bản beta, nền tảng này đã thu hút được khoảng 3 triệu người dùng. Trong vòng 24 giờ sau khi ra mắt công khai, Graber cho biết có 550.000 người dùng mới đã đăng ký vào nền tảng.
Đặc biệt, vào tháng 9 năm 2024, một đợt gia tăng người dùng đáng kể diễn ra khi khoảng 2,6 triệu người tham gia nền tảng trong vòng một tuần, sau khi X bị cấm tại Brazil. Tính đến tháng 9 năm 2024, Bluesky đã có hơn 9,7 triệu người dùng.
Trải nghiệm người dùng trên Bluesky
Bluesky, dưới dạng một ứng dụng, phần lớn được xây dựng theo mô hình của X, với các tính năng như bình luận, lượt thích và chia sẻ lại. Cách thức hiển thị bài đăng, phản hồi và nguồn cấp dữ liệu hiển thị cho người dùng Bluesky cũng tương tự. Mặc dù có một số khác biệt, nhưng chúng chủ yếu là nhỏ (ví dụ như giới hạn ký tự của một bài đăng là 265 thay vì 280).
Sự tương đồng này càng trở nên rõ ràng hơn với mỗi bản cập nhật mới, khi Bluesky bổ sung các tính năng như tin nhắn trực tiếp, GIF và video.
Những tính năng mới bao gồm khả năng tạo nguồn cấp dữ liệu tùy chỉnh và “starter packs”—bộ thư mời cá nhân hóa cho phép người dùng đề xuất nguồn cấp dữ liệu và người dùng khác.
Bluesky cũng cho phép người dùng chặn những người dùng khác, ẩn bài đăng của họ và hạn chế khả năng tương tác với bạn. Vào tháng 8 năm 2024, Bluesky đã giới thiệu một loạt các tính năng chống độc hại, bao gồm khả năng tách bài đăng khỏi những bài trích dẫn và ẩn các phản hồi.
Mặc dù trải nghiệm người dùng (UX) trên Bluesky khá quen thuộc với người dùng X, nhưng nhiều người chỉ ra rằng cần xem xét sâu hơn dưới bề mặt UX để hiểu tại sao nền tảng này có thể trở thành một bước ngoặt trong lĩnh vực mạng xã hội.
Công nghệ mạng đổi mới của Bluesky: AT Protocol
Mặc dù trải nghiệm người dùng (UX) và các tính năng của Bluesky giống với X ở một mức độ đáng kể, nhưng mục tiêu chính của Bluesky không phải là về thẩm mỹ, tính năng hay UX. Thực tế, mục tiêu chính không phải là tạo ra một đối thủ cạnh tranh phi tập trung của X; mục tiêu vượt trội hơn tất cả là tạo ra một giao thức mạng xã hội phi tập trung mà bất kỳ ai cũng có thể sử dụng. Giao thức này được gọi là giao thức vận chuyển xác thực (AT Protocol), và đó là nền tảng mà Bluesky được xây dựng trên đó.
Mặc dù Bluesky là sản phẩm lớn đầu tiên trên AT Protocol, nhưng công nghệ này là mở và có sẵn cho bất kỳ người dùng, nhà phát triển hoặc công ty nào sử dụng (tương tự như cách mà bất kỳ ai cũng có thể xây dựng trên một blockchain công khai như Ethereum). Điều này có nghĩa là người khác có thể tạo ra nền tảng mạng xã hội riêng của họ bằng cách sử dụng công nghệ AT Protocol. Ngay cả X cũng có thể vận hành trên AT Protocol, như Jack Dorsey đã từng hy vọng, mặc dù với sự thay đổi về quyền sở hữu của X, kịch bản này có thể ít khả thi hơn.
“AT Protocol cho phép các cách thức mới để người dùng giao tiếp với nhau một cách minh bạch”.
Nhờ các tính năng này, nhiều người coi AT Protocol, thay vì ứng dụng Bluesky, mới chính là sự đổi mới chính. Trong khi Bluesky nhận được sự chú ý từ cộng đồng, thì AT Protocol có khả năng thay đổi căn bản bức tranh mạng xã hội theo những cách không chỉ đơn thuần là kỹ thuật hay trừu tượng. AT Protocol là một sự kết hợp của các công nghệ phi tập trung (nhưng không phải là một blockchain toàn diện). Về bản chất, AT Protocol sẽ cho phép tạo ra không chỉ một mạng xã hội duy nhất, mà là một liên minh các mạng xã hội có thể tương tác với nhau.
Về mặt kỹ thuật, giao thức này cho phép bạn tự lưu trữ các máy chủ của công ty, hồ sơ hoặc nền tảng mạng xã hội của riêng mình. Điều này hoàn toàn khác biệt với các nền tảng mạng xã hội hiện tại, nơi mà việc tự lưu trữ máy chủ và dữ liệu không thể thực hiện được.
Mục tiêu của thiết kế này là bảo vệ dữ liệu người dùng và làm cho trải nghiệm nền tảng không bị ảnh hưởng bởi các công ty, chính phủ hoặc các thực thể tập trung khác. AT Protocol có khả năng đưa người dùng vào vị trí kiểm soát dữ liệu của họ và cách nó được sử dụng (hoặc không sử dụng). Mặc dù người dùng có thể tự lưu trữ máy chủ của mình, những người không muốn tự vận hành máy chủ có thể ủy quyền cho một máy chủ mà họ chọn và sử dụng Bluesky như bất kỳ ứng dụng mạng xã hội nào khác.
Bluesky và AT Protocol có ý nghĩa gì đối với người dùng mạng xã hội
Trong bối cảnh hiện tại, các nền tảng mạng xã hội lớn như X, Facebook, TikTok, Instagram, và YouTube chủ yếu là những hệ sinh thái khép kín, không tương tác với nhau. Nếu bạn sử dụng nhiều nền tảng mạng xã hội, bạn có thể có những người theo dõi, bạn bè và nội dung khác nhau—và xem các loại nội dung khác nhau. Và nếu bạn không thích một mạng xã hội nào đó, bạn không có nhiều lựa chọn tốt. Mặc dù bạn có thể giảm tần suất sử dụng, ngừng sử dụng hoặc tìm một giải pháp thay thế, nhưng việc đưa ra quyết định này thường không dễ dàng.
Khi quyết định rời khỏi một nền tảng, bạn thường thấy mình rơi vào một hệ sinh thái nhỏ hơn so với nơi bạn vừa rời đi. Bạn phải bắt đầu lại từ đầu, tạo tài khoản mới, kết bạn và tìm kiếm người theo dõi. Hơn nữa, có thể nhiều người mà bạn muốn tương tác không sử dụng các mạng xã hội thay thế này. Dù lý do bạn không thích một nền tảng (quá ít/nhiều kiểm duyệt, thuật toán, quyền riêng tư dữ liệu, kiểm duyệt, v.v.) là gì, người dùng thường tiếp tục sử dụng chúng do thiếu các lựa chọn thay thế khả thi và sự phiền toái khi phải bắt đầu lại từ đầu trên một mạng xã hội mới.
Với AT Protocol, một tính năng quan trọng là khả năng chuyển tài khoản mạng xã hội sang một mạng khác mà không làm mất dữ liệu và các liên hệ xã hội quan trọng của bạn.
Ví dụ, giả sử bạn có một tài khoản Bluesky với tên người dùng, hàng trăm liên hệ, lịch sử tin nhắn, v.v. Nếu vì lý do nào đó bạn không thích cách Bluesky hoạt động, bạn có thể chuyển toàn bộ tài khoản của mình sang một mạng xã hội thay thế khác được xây dựng trên AT Protocol và tiếp tục sử dụng như không có gì thay đổi. Điều này giải quyết được một trong những vấn đề lớn nhất khi rời bỏ và tham gia các mạng xã hội.
Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là bạn sẽ muốn rời Bluesky, vì nền tảng này cho phép một mức độ tùy chỉnh và kiểm soát của người dùng mà các mạng xã hội khác không có. Một trong những mục tiêu của Bluesky là khôi phục các cuộc trò chuyện công khai và minh bạch trên mạng xã hội bằng cách giảm bớt thông tin sai lệch và sự thao túng độc đoán thường gặp trong không gian kỹ thuật số.
Mục tiêu của Bluesky định hướng cho sự phát triển của nó
Cũng như internet là một cơ sở hạ tầng công cộng có sẵn cho mọi người, team phát triển của Bluesky muốn lớp mạng xã hội cũng trở thành cơ sở hạ tầng chung thông qua khung AT Protocol của họ.
“Chúng tôi muốn điều này sẽ trở thành danh tính xã hội cuối cùng mà bạn phải tạo, vì bạn có thể di chuyển nó giữa các ứng dụng và dịch vụ. Bạn có thể mang theo danh tính, các mối quan hệ và dữ liệu của mình. Đó là lớp giao thức cơ bản”. Jay Graber, CEO của Bluesky, chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn vào tháng 3 năm 2024
Bluesky hướng tới việc thúc đẩy sự “tiến hóa từ các nền tảng sang các giao thức”. Cũng như Satoshi Nakamoto đã thiết kế Bitcoin như một giao thức blockchain độc lập—Bitcoin (BTC) không thể được gửi qua các phương thức truyền thống như chuyển khoản ngân hàng hay mạng lưới thẻ tín dụng—nó đòi hỏi một khung công nghệ hoàn toàn mới. Tương tự, nhóm phát triển của Bluesky mong muốn phi tập trung hóa và cách mạng hóa mạng xã hội.
Với tính tương tác được tích hợp sẵn, các kết nối và tương tác trên mạng xã hội của người dùng sẽ được giữ nguyên vẹn. Giống như bạn có thể thay đổi ví tiền điện tử mà vẫn giữ nguyên tài sản của mình, AT Protocol sẽ cho phép người dùng chuyển đổi giữa các nền tảng mạng xã hội mà vẫn giữ nguyên các mối quan hệ và liên hệ của mình một cách dễ dàng.
Bluesky đặt ra ba mục tiêu cốt lõi: niềm tin, quy mô, và khả năng di động. Khả năng di động ở đây đề cập đến việc người dùng có thể chuyển toàn bộ hồ sơ mạng xã hội và tên người dùng của mình sang một nền tảng khác mà không mất bất kỳ dữ liệu quan trọng nào. Nếu bạn muốn rời khỏi một mạng xã hội (hoặc trong trường hợp mạng đó ngừng hoạt động do phá sản hoặc gặp sự cố kỹ thuật), bạn sẽ không phải lo lắng về việc mất hết dữ liệu và kết nối. Giống như việc thay đổi nhà cung cấp dịch vụ di động mà vẫn giữ nguyên số điện thoại, Bluesky hình dung ra khả năng tương tự cho hồ sơ mạng xã hội của người dùng.
Trong khi việc giữ số điện thoại khi thay đổi nhà cung cấp đã trở nên tự nhiên ngày nay, điều này từng không khả thi tại Mỹ trước năm 2003. Khi đó, bạn sẽ mất số điện thoại mỗi khi chuyển đổi nhà cung cấp, trừ khi có quyết định can thiệp từ Ủy ban Truyền thông Liên bang. Bluesky, thông qua giao thức AT, mang đến khả năng di động tương tự cho mạng xã hội, giúp người dùng chuyển đổi dễ dàng giữa các nền tảng mà vẫn giữ nguyên dữ liệu và danh tính số của mình.
“Chúng tôi muốn điều này sẽ trở thành danh tính xã hội cuối cùng mà bạn phải tạo”, Jay Graber
Bluesky cũng muốn tạo điều kiện cho các cuộc trò chuyện ở quy mô toàn cầu. Trong khi một số mạng phi tập trung làm tốt việc mang lại cho người dùng quyền kiểm soát và tính minh bạch, nhiều mạng trong số đó chỉ có thể hoạt động mượt mà và đáng tin cậy như những cộng đồng trực tuyến nhỏ. Họ hình dung ra một mạng xã hội có thể xử lý các cuộc trò chuyện toàn cầu như các mạng xã hội tập trung, đồng thời duy trì sự tự do và các lựa chọn mà một giao thức mở mang lại.
Điều được người dùng mạng xã hội mong muốn nhất là Bluesky muốn tái lập niềm tin. Sử dụng mã hóa, người dùng Bluesky có thể xác minh tính xác thực của nội dung được tạo bởi người dùng khác—đảm bảo rằng họ tự tạo ra nội dung đó. Một tính năng khác là khả năng sử dụng tên miền (địa chỉ website) làm tên người dùng. Đây là một cách khác để bạn xây dựng lòng tin và xác thực bản thân với những người dùng khác—và ngược lại.
Công cụ chọn thuật toán và kiểm duyệt của AT Protocol
Một trong những điểm gây tranh cãi, dẫn đến mất lòng tin trên các nền tảng mạng xã hội lớn và tập trung hiện nay là cách các thuật toán độc quyền của họ định hình dư luận và kiểm soát nguồn cấp dữ liệu mạng xã hội của người dùng.
Một trong những tính năng được đánh giá cao nhất của Bluesky là “tùy chọn thuật toán”. Tính năng này cho phép bạn thấy cách một thuật toán hoạt động, điều chỉnh nó hoặc đơn giản là chọn sử dụng một thuật toán khác. Tính chất mã nguồn mở của dự án cho phép các nhà phát triển và người dùng tự tạo ra các thuật toán riêng; nhiều nguồn cấp dữ liệu khác nhau được tạo bằng thuật toán hiện đã có mặt, bao gồm mọi thứ từ bài đăng của người thích thú đến bài đăng của các tài khoản theo dõi bạn.
Mặc dù thuật toán thường bị coi là công cụ thao túng mạng xã hội, Bluesky không cho rằng bản thân thuật toán là vấn đề, mà chính sự thiếu minh bạch và khả năng kiểm soát các thuật toán này mới là nhược điểm lớn của các nền tảng mạng xã hội tập trung.
Nếu bạn muốn sử dụng một thuật toán dòng thời gian theo thứ tự thời gian đơn giản, đó sẽ là một lựa chọn. Đối với những người muốn điều gì đó khác biệt, một “thị trường thuật toán” mở sẽ cho phép người dùng chọn thuật toán họ muốn sử dụng và thay đổi chúng tùy ý (giống như bạn có thể tự do thay đổi nhà cung cấp dịch vụ điện thoại). Những thuật toán này có thể được tìm kiếm, cho phép bạn tìm kiếm thuật toán mới, chia sẻ chúng hoặc thậm chí công bố thuật toán của riêng bạn để người khác có thể sử dụng.
Trong khi tùy chọn thuật toán cho phép bạn quyết định những gì bạn muốn thấy, thì tầm nhìn về kiểm duyệt của Bluesky sẽ xác định những gì bạn không thấy. Bluesky coi “kiểm duyệt có thể kết hợp” là một tính năng chính của ứng dụng xã hội của họ. Mặc dù có bộ lọc kiểm duyệt mặc định cơ bản, người dùng cũng có thể thay đổi nó hoặc áp dụng các bộ lọc tùy chỉnh có thể hoạt động cùng nhau. Cuối cùng, việc kiểm duyệt sẽ có các thành phần thực hiện tự động, cũng như thủ công thông qua quản trị viên mạng hoặc do chính cộng đồng thực hiện.
Tương lai của Bluesky và mạng xã hội phi tập trung
Bluesky là một trong số các nền tảng mạng xã hội phi tập trung khác đã thu hút sự chú ý sau khi Elon Musk mua lại X vào năm 2022, bao gồm Nostr, Mastodon và Threads. Mỗi nền tảng có cách tiếp cận khác nhau đối với phi tập trung; chẳng hạn, Mastodon và Threads hỗ trợ giao thức đối thủ ActivityPub.
Các nền tảng mạng xã hội khác đã tận dụng blockchain, bao gồm Farcaster và Lens Protocol.
Bluesky và AT protocol của nó dường như là một giải pháp hứa hẹn, với hai phần chính (ứng dụng và giao thức phi tập trung), có thể giúp khắc phục những chỉ trích nhắm vào các gã khổng lồ mạng xã hội tập trung.
Tuy nhiên, với 9,8 triệu người dùng, dù đang phát triển, Bluesky vẫn là con số rất nhỏ so với các gã khổng lồ mạng xã hội X, có hơn 353 triệu người dùng. Dù vậy, Bluesky đã thu hút được sự đầu tư; vào giữa năm 2023, nền tảng này đã huy động được 8 triệu USD trong vòng gọi vốn đầu tư mạo hiểm.
Dù còn quá sớm để xác định liệu hầu hết các mạng xã hội phi tập trung sẽ chủ yếu dựa trên blockchain hay chỉ sử dụng các yếu tố công nghệ của mạng phi tập trung, nhiều người dự đoán rằng bối cảnh mạng xã hội sẽ ngày càng trở nên minh bạch, linh hoạt và mở rộng hơn khi chúng ta chuyển từ mô hình Web2 sang Web3.
Tham gia Telegram: https://t.me/tapchibitcoinvn
Theo dõi Twitter (X): https://twitter.com/tapchibtc_io
Theo dõi Tiktok: https://www.tiktok.com/@tapchibitcoin
Ông Giáo
Theo DeCrypt
