Bài 55: [SERIES] Cách mạng Satoshi – Blockchain cung cấp ‘Công lý tư’ như thế nào?

Cách mạng Satoshi: Cuộc cách mạng của hi vọng
Mục 5: Giải cứu thế giới thông qua chủ nghĩa vô chính phủ
Chương 11, Phần 6: Blockchain cung cấp ‘Công lý tư’ như thế nào?
Tác giả: Wendy McElroy

“Chìa khóa cho một hệ thống tòa án tư bản vô chính phủ được tìm thấy trong khái niệm của “tư pháp cá nhân”. [Tự đóng vai trò là thẩm phán của chính bạn.] Mục đích của tòa án là để cho phép con người giải quyết tranh chấp để tránh giải quyết bằng vũ lực cũng như các chu kỳ xâm lược quá mức. Việc coi các quyết định của tòa án là hợp lý là cách duy nhất để các đương sự tránh các hành động tư pháp cá nhân.”

– Karl T. Fielding, trích từ “Vai trò của công lý cá nhân trong chủ nghĩa tư bản vô chính phủ”

Công lý là một trở ngại cho tất cả các hệ thống chính trị. Đó là một vấn đề đặc biệt đối với chủ nghĩa vô chính phủ vì quan niệm về công lý của nó nghe có vẻ kỳ lạ đối với nhiều người; chủ nghĩa vô chính phủ đặc biệt lập luận rằng công lý nên là một hàng hóa hoặc dịch vụ được cung cấp thông qua thị trường tự do, giống như bảo hiểm. Quan điểm của công lý cũng có vẻ mâu thuẫn đối với một số người; Làm thế nào một xã hội có thể hoàn toàn dựa trên việc trao đổi tự nguyện đối phó với các tội phạm như trộm cắp, mà trong đó có thể yêu cầu thu giữ hàng hóa bị đánh cắp và cản trở tội phạm khỏi ý chí của họ?

Sự phản đối thứ hai đã bị bác bỏ bởi Murray Rothbard trong một cuộc tranh luận đáng chú ý về công lý vô chính phủ với Giáo sư Triết học John Hospers. Rothbard đã viết rằng, “Tôi thấy rằng không có lý do gì để mọi người phải lo lắng về sự đồng ý của tội phạm đối với hình phạt tương ứng của họ cả. Tôi nghĩ rằng chúng không nên làm gì ai cả khi không có sự đồng ý của người đó, ngoại trừ việc chỉ trừng phạt những tên tội phạm đã vi phạm đến “sự đồng ý”, người hay tài sản của nạn nhân.”

Luận điểm chính ở đây trở thành câu hỏi “Liệu thị trường tự do có thể mang lại công lý hay không?.” Và câu hỏi đầu tiên nảy sinh trong chủ đề này thường là, “Công lý thị trường tự do sẽ như thế nào?” Không ai biết chắc chắn cả, những người từ nhiều thập kỷ trước đều biết rằng giao tiếp sẽ giống như Internet hoặc các giao dịch như blockchain. (Chúng ta sẽ bàn thêm về điều này sau.)

Trong khi đó, các nguyên tắc dựa trên công lý tư nhân có thể và phải được xác định rõ ràng.

Lý luận “TINA” của John Locke

Nhà triết học tự do cổ điển John Locke đã sử dụng lý luận “There Is No Alternative” (tạm dịch: Không có sự thay thế) trong cuốn sách Second Treatise of Government (Khảo luận thứ hai về chính quyền). Nó là một loại lý luận trong đó chối bỏ chủ nghĩa vô chính phủ cũng như xác nhận nhà nước.

Trong đoạn trích mở đầu bài viết này, Karl Fielding đã sử dụng thuật ngữ “tư pháp cá nhân”. Thuật ngữ này dựa trên một lập luận chính trị được trình bày bởi Locke, và nó đề cập đến ý tưởng rằng một người có quyền để trở thành thẩm phán của vụ án của chính người đó. Chẳng hạn, mọi người đều có quyền đòi lại tài sản của mình từ một tên trộm, bởi vì đây là phần mở rộng quyền bảo vệ người và tài sản của anh ta.

Locke đã thừa nhận quyền này, nhưng ông đã phản đối việc thực hành nó. Ông viết rằng “Ở trạng thái tự nhiên, mọi người đều có quyền hành pháp theo luật tự nhiên, tôi không nghi ngờ gì, nhưng nó sẽ bị phản đối, rằng sẽ là bất hợp lý để một người trở thành thẩm phán trong vụ án của họ, rằng “sự tự ái” sẽ khiến con người trở thành một phần cho chính họ và bạn bè của họ: và ở phía bên kia, bản chất xấu xa, đam mê và trả thù đó sẽ đưa họ đi quá xa trong việc trừng phạt người khác; và do đó không có gì ngoài sự nhầm lẫn và hỗn loạn theo sau.”

“Trạng thái tự nhiên” đề cập đến sự tồn tại của con người mà không có “xã hội” theo nghĩa hiện đại của thuật ngữ đó. Trong trạng thái tự nhiên, Locke tin rằng tất cả mọi người đều bình đẳng, với quyền tự nhiên như nhau để tự phán xét chính họ. Một lần nữa, nếu một tài sản đã bị đánh cắp, thì chủ sở hữu của tài sản đó có thể đánh giá hành động đó là không công bằng và tự mình đưa ra biện pháp khắc phục; anh ta có thể lấy lại tài sản của mình, bao gồm mọi khoản bồi thường mà anh ta cho là thích đáng. Tóm lại, công lý tư nhân là một vấn đề thuộc về quyền lợi.

Locke tin rằng một quá trình tư pháp tư nhân sẽ có xu hướng mạnh mẽ đối với sự không công bằng, tuy nhiên, bởi vì ngay cả một người trung thực cũng nhìn thấy mọi thứ từ quan điểm và lợi ích cá nhân của chính người đó. Ngay cả một người có thiện chí cũng có thể bị nhầm lẫn về các sự thật, bao gồm cả danh tính kẻ xâm lược. Điều này có nghĩa là một thế giới bị chiếm đóng bởi những người tự phán xét chính họ sẽ dẫn đến sự bất hòa, đặc biệt là nếu bản thân kẻ xâm lược cảm thấy bất bình. Ví dụ, kẻ xâm lược có thể nghĩ rằng bạo lực được sử dụng để lấy lại quyền sở hữu là quá thừa thãi, hoặc rằng khoản bồi thường được thêm vào là không hợp lý. Khi đó, kẻ xâm lược sẽ tự phán xét trường hợp của họ và cho họ là nạn nhân; người đó cũng có thể tự tìm cách khắc phục hoặc trả thù. Hoặc người (không phải kẻ xâm lược) bị cáo buộc sai có thể quyết định khắc phục những hành động sai trái đã gây ra cho anh ấy. Quá trình này có thể dễ dàng trở thành một vòng lặp bạo lực vô tận vì công lý trong trường hợp này không được cả hai bên chấp nhận.

Locke tin rằng việc phá vỡ chu kỳ của “sự nhầm lẫn và hỗn loạn” sẽ yêu cầu một “thẩm phán không thiên vị”, sự đánh giá của vị thẩm phán này sẽ được coi là hợp pháp bởi cả hai bên. Đặt trong điều khoản crypto: công lý phi tập trung cần phải được tập trung dưới quyền của một bên thứ ba đáng tin cậy. Nếu không có bên thứ ba đáng tin cậy để phán xét các vụ án và đưa ra quyết định hợp pháp, xã hội dân sự sẽ không thể tồn tại.

Nhu cầu về tính hợp pháp trong công lý là một lý do quan trọng – thậm chí là lý do chính – Locke ủng hộ một nhà nước hạn chế. Trong nhiều thế kỷ, đây là một lập luận chính dùng để chống lại chủ nghĩa vô chính phủ và tự do. Và lập luận “hoặc cái này hoặc cái kia” trong trường hợp này là chính xác. Hoặc là tự do hoặc là nhà nước, với công lý là điểm mấu chốt giữa hai bên. (Một hình thức của cuộc tranh luận này đang diễn ra trong cộng đồng crypto; hoặc là chủ nghĩa vô chính phủ hoặc là nhà nước, với quyền truy đòi chống lại trộm cắp và gian lận là điểm mấu chốt.) Nói cách khác: Nếu các cá nhân không thể đưa ra công lý, thì nhà nước sẽ trở nên cần thiết, ngay cả đối với những người coi nhà nước là một tội ác cần thiết và cố gắng kiềm chế nó thông qua các tấm séc và bảng cân đối.

Điều này có liên quan gì đến blockchain? Với blockchain, sự tập trung của công lý sẽ bị đảo ngược ngay lập tức; sự kiểm soát sẽ được lấy ra khỏi nhà nước và trao lại cho cá nhân, mà không cần phải đổ máu hay bỏ phiếu hoặc cách mạng. Nhưng nếu Locke đúng về việc công lý đòi hỏi một bên thứ ba đáng tin cậy, thì sự độc quyền nhà nước đối với công lý có thể sẽ tự thiết lập lại. Sổ cái minh bạch có thể làm gì để ngăn chặn điều này?

Định nghĩa công lý cũng là một cách để trả lời câu hỏi. Công lý liên quan chặt chẽ với các sĩ quan cảnh sát, luật sư, tòa án và nhà tù. Các nhân viên nhà nước như vậy không phải công lý; họ là những người vào cuộc khi công lý bị phá vỡ; họ ở đó để bảo vệ nhà nước, không phải cá nhân hay hòa bình. Tuy nhiên, nhà nước thống trị khu vực này quá chặt đến mức kiểu công lý hành chính như vậy là định nghĩa đầu tiên xuất hiện trong đầu mọi người.

Công lý đạo đức áp dụng cho các hành vi của cuộc sống dân sự và tư nhân. Định nghĩa Aristoteles tuân theo lẽ thường: mọi người nên nhận được những gì họ xứng đáng từ người khác. Một số điều trong đó giống như trong thị trường tự do, có hai người thực hiện việc trao đổi trực tiếp cho các giá trị đã thỏa thuận, và sau đó rời đi. Việc người phụ nữ đi mua sắm, mua một quả cà chua và về nhà chính là đang tận hưởng công lý. Có vẻ như cô ấy chỉ đang tận hưởng cuộc sống hàng ngày, bởi vì nhận định đó cũng đúng. Trong cuộc sống bình thường, thị trường tự do thường cung cấp cho mọi người những gì họ xứng đáng, ngay cả khi đó không phải là điều họ muốn.

Câu hỏi khó thực sự ở đây là phải làm gì khi công lý của cuộc sống bình thường bị phá vỡ – một tình huống được gọi là bạo lực. Loại bỏ hình thức bạo lực phổ biến nhất – nhà nước – cũng sẽ loại bỏ hầu hết sự bất công. Nhưng một xã hội không có nhà nước sẽ trải qua bạo lực riêng đối với người hoặc tài sản.

Hai cách tiếp cận để giảm thiểu bạo lực tư và thiệt hại của nó là phòng ngừa và trừng phạt. Cho tới thời điểm hiện tại, phòng ngừa là cách tiếp cận tốt nhất cho một xã hội tự do. Nó bảo tồn người và tài sản; nó tránh được quá trình khắc nghiệt của việc sửa chữa một sự bất công; nó làm giảm đáng kể sự cần thiết của các thủ tục hoặc thể chế để sửa chữa sự bất công đó; nó không tạo ra một điểm vào cho nhà nước.

Blockchain không chỉ đơn thuần thúc đẩy tự do, nó còn ngăn chặn hành vi trộm cắp của cả nhà nước và cá nhân. Chuyển khoản ngang hàng sẽ tránh được sự tham gia của bên thứ ba đáng tin cậy, nơi xảy ra quá nhiều hành vi trộm cắp; ví riêng sẽ tránh được sự cần thiết phải tin tưởng vào ngân hàng, các sàn giao dịch hoặc các bên thứ ba khác. Tính minh bạch của blockchain, cho phép có thể xem các phần của tiền mã hóa sẽ đi về đâu. Việc không thể đảo ngược và gắn dấu thời gian (time-stamping) của việc chuyển tiền được bao gồm cụ thể để ngăn chặn hành vi trộm cắp. Sự ẩn danh có thể có với một chút nỗ lực cũng cung cấp sự bảo vệ.

Sự bảo vệ của crypto và blockchain bị phá vỡ một cách đáng kể nhất khi các bên thứ ba đáng tin cậy một lần nữa được đưa vào phương trình. Nhiều vấn đề mà blockchain đã khắc phục quay trở lại với sự tham gia của bên thứ ba đáng tin cậy. Ví dụ như vụ trộm lớn nhất đã xảy ra ở các sàn giao dịch. Với các sàn giao dịch phi đạo đức hoặc tập trung có chức năng như ngân hàng, niềm tin của người dùng đã bị đặt nhầm chỗ, và các sàn giao dịch trở thành kẻ trộm. Những người có đạo đức nhưng không đủ năng lực như một sự mời chào cho các hacker, và sự tin tưởng của người dùng lại một lần nữa bị đặt nhầm chỗ. Những người có cả đạo đức và năng lực vẫn mang rủi ro vì họ là người của công chúng; tuy nhiên, họ giống như những ngôi nhà bị khóa chặt, một lúc nào đó vẫn sẽ bị trộm.

Các nguyên tắc đều có sẵn cho việc sử dụng sàn giao dịch như một cách an toàn nhất có thể. Ví dụ, chọn một sàn giao dịch phi tập trung và không bao giờ “đầu hàng” khóa riêng của bạn. Nhưng cộng đồng tiền mã hóa đã không giải quyết thỏa đáng các vấn đề được tạo ra bằng cách giới thiệu lại các bên thứ ba đáng tin cậy. Theo hiểu biết của tôi, không có sàn giao dịch nào cung cấp cho người dùng một chính sách bảo hiểm hoặc tính phí cao hơn như là một sự đảm bảo để chống lại việc trộm cắp.

Cho đến nay, chỉ có tác động của blockchain đến công lý kinh tế là đã được thảo luận, nhưng sự khả thi đối với tất cả các hình thức công lý là vô cùng lớn. Các hệ thống phân tán có thể truyền các hợp đồng thông minh ngang hàng tự thực thi. Một báo cáo gần đây của Thượng viện Hoa Kỳ đã nhắc đến các hợp đồng thông minh, “khái niệm này bắt nguồn từ luật hợp đồng cơ bản. Thông thường, hệ thống tư pháp xét xử các tranh chấp hợp đồng và thực thi các điều khoản, nhưng cũng thường có một phương thức trọng tài khác, đặc biệt là đối với các giao dịch quốc tế. Với hợp đồng thông minh, một chương trình thực thi hợp đồng được xây dựng theo code.” (Các hợp đồng hiện tại thực sự thông minh như thế nào là một luận điểm gây tranh cãi, nhưng chúng là một bằng chứng về nguyên tắc.)

Benjamin Tucker, người theo chủ nghĩa cá nhân vô chính phủ thuộc thế kỷ 19, đã gọi chủ nghĩa vô chính phủ là “xã hội theo hợp đồng.” Các hợp đồng có thể thể hiện bất kỳ việc giao dịch nào, từ việc cho thuê đến mại dâm, từ chính sách bảo hiểm đến mua bán ma túy. Các hợp đồng không cần phải hợp pháp hay bất hợp pháp, chỉ cần có sự đồng thuận. Giống như việc tiền mã hóa bỏ qua ngân hàng trung ương và phi tập trung hóa sự kiểm soát kinh tế cho từng cá nhân, hợp đồng thông minh có khả năng bỏ qua phần lớn hệ thống pháp lý và quay trở lại luật pháp của mọi người – Luật pháp hợp đồng. Tuy nhiên, giống như tiền mã hóa, các hợp đồng sẽ không yêu cầu bên thứ ba đáng tin cậy.

•  Bài 53: [SERIES] Cách mạng Satoshi – Trong một xã hội phi nhà nước, Crypto là luật pháp và công lý
•  Bài 54: [SERIES] Cách mạng Satoshi – Crypto dưới vai trò là công lý độc quyền và giải pháp cho bạo lực riêng tư
• Bài 56: [SERIES] Cách mạng Satoshi – Đừng ‘dằn mặt’ Nhà nước, hãy ‘vượt mặt’ Nhà nước!

Dislaimer: Đây là thông tin cung cấp dưới dạng blog cá nhân, không phải thông tin tổng hợp hay lời khuyên đầu tư. Chúng tôi không chịu trách nhiệm về các quyết định đầu tư của bạn.