Celestia là gì? Chào mừng đến với kỷ nguyên tiền mô-đun

Celestia là gì? 

Celestia là layer khả dụng dữ liệu (data availability – DA) theo mô-đun. Nó là một mô-đun plug-and-play (tự động nhận diện và cấu hình thiết bị) cho phép bất kỳ ai cũng có thể tạo ra blockchain của riêng mình mà không cần bộ xác thực. Việc cung cấp tính khả dụng của dữ liệu với chi phí hiệu quả cho phép khả năng mở rộng và tùy chỉnh cao hơn trong khi vẫn duy trì tính bảo mật chung. Celestia là một block kiến trúc giúp cho môi trường thực thi tùy chỉnh trở nên khả thi về mặt kinh tế.

Về cơ bản, Celestia cho phép các nhà phát triển xây dựng các bản tổng hợp thú vị hơn, dành riêng cho ứng dụng hơn.

Celestia thiên về công nghệ và việc nắm bắt đề xuất giá trị của nó đòi hỏi phải nắm bắt tương đối mạnh mẽ về blockchain và cơ sở hạ tầng của chúng, cũng như cuộc tranh luận giữa nguyên khối (monolithic) và mô-đun. Tính mô-đun là bước nhảy vọt tiếp theo cho không gian tiền điện tử. Nó liên quan đến việc chia blockchain thành các thành phần riêng biệt. Việc phân đoạn một blockchain cho phép tối ưu hóa từng chức năng và Celestia chuyên về tính khả dụng và đồng thuận của dữ liệu. 

Nguồn: celestia.org 

Một blockchain có thể được chia thành bốn thành phần: 

• Execution (Thực thi): thực hiện giao dịch 
• Settlement (Giải quyết): giải pháp/bằng chứng gian lận/cầu nối giữa các layer thực thi khác  
• Consensus (Đồng thuận): thỏa thuận về trình tự giao dịch 
• Data Availability (Tính khả dụng của dữ liệu): cung cấp dữ liệu có thể truy cập được cho tất cả người tham gia mạng 

Nói một cách đơn giản hơn, thực thi là nơi những điểm cuối cùng được tính. Các giao dịch mới được tải lên và trạng thái mới này được truyền. Giải quyết là nơi xảy ra tranh chấp. Mọi bất đồng liên quan đến tính hợp lệ của giao dịch đều được giải quyết tại đây. Ở đây, phần lớn sự khác biệt giữa các rollup trở nên rõ ràng: các optimistic rollup sử dụng bằng chứng gian lận, trong khi ZK rollup sử dụng bằng chứng hợp lệ. Đồng thuận là sự sắp xếp, thỏa thuận về trình tự giao dịch. Tính khả dụng của dữ liệu là việc cung cấp dữ liệu cho phép mọi người xác minh giao dịch. 

Celestia chuyên về sự đồng thuận và tính khả dụng của dữ liệu, luôn song hành với nhau. Tính khả dụng của dữ liệu đòi hỏi sự đồng thuận để sắp xếp dữ liệu; nếu không thì lịch sử không thể được xác định. 

Celestia: ‘Dropbox dành cho rollup’ 

Mô tả hay nhất và dễ hiểu nhất về Celestia đến từ người dùng X (Twitter) 0xngmi:

“Nếu bạn nhầm lẫn về celestia, bạn có thể coi nó như dropbox nhưng dành cho các chain”.

Dropbox là một dịch vụ lưu trữ tập tin cung cấp lưu trữ đám mây. Thay vì lưu trữ dữ liệu trên thiết bị cá nhân, người dùng tận dụng Dropbox. Việc có ít tệp được lưu trữ hơn trên thiết bị cá nhân sẽ cải thiện hiệu suất (thực thi) của thiết bị và việc cung cấp giá trị ở mức cao của Celestia được gói gọn một cách hoàn hảo trong dòng tweet này.

Celestia chỉ cần order dữ liệu và cung cấp dữ liệu cho các rollup. Celestia xử lý và tối ưu hóa việc lưu trữ, cho phép đạt hiệu suất cao hơn. Block xây dựng mô-đun này cấp cho Layer 2 sự tự do và hiệu quả về mặt chi phí để khám phá các môi trường thực thi mới. Việc cung cấp này thúc đẩy và cho phép nhiều rollup dành riêng cho ứng dụng hơn.

Thông điệp cốt lõi gửi tới các nhà phát triển đang triển khai Layer 2 từ Celestia là: Hãy để chúng tôi xử lý tất cả các yêu cầu đồng thuận và tính khả dụng dữ liệu của bạn, đồng thời bạn tập trung vào việc xây dựng môi trường thực thi tối ưu cho ứng dụng của mình, bất kể đó là gì.

Nguồn: celestia.org

Lấy mẫu tính khả dụng dữ liệu của Celestia 

Tính khả dụng của dữ liệu có nghĩa là bất kỳ node nào trong mạng đều có thể xác minh rằng thông tin mà nó nhận được là hợp lệ và được xây dựng dựa trên khái niệm cổ điển về ‘không tin cậy, hãy xác minh’. Dữ liệu phải được lưu trữ để được xác minh và bước đột phá lớn của Celestia là lấy mẫu tính khả dụng của dữ liệu (data availability sampling – DAS). 

Theo cách tiếp cận nguyên khối, mỗi node tải xuống một bản sao đầy đủ của dữ liệu, nó sẽ tự thực thi để đảm bảo tính hợp lệ. Việc thực thi này nặng nề và nhanh chóng trở nên tốn kém. Giải pháp DAS của Celestia có nghĩa là các node chỉ cần tải xuống mẫu của từng block thay vì bản sao đầy đủ của dữ liệu. Kỹ thuật này cho phép các light node xác minh một cách hiệu quả. 

Các light node nhẹ vì chúng không tải xuống và xử lý dữ liệu giao dịch – tránh tải xuống dữ liệu này là lý do tại sao chúng chứng minh các giải pháp mở rộng quy mô hiệu quả. Việc lấy mẫu tính khả dụng của dữ liệu của Celestia cung cấp sự đảm bảo mạnh mẽ về tính khả dụng của dữ liệu mà các light node này yêu cầu. Nguyên mẫu mới này cho phép Celestia nhanh chóng mở rộng quy mô số lượng người tham gia (light node) và do đó tăng thông lượng dữ liệu. 

Giải quyết các vấn đề về định giá tài nguyên và tăng trưởng trạng thái

Tất cả các blockchain phi tập trung đều có dung lượng tài nguyên hữu hạn. Các node thực hiện các giao dịch một cách độc lập để đạt đến trạng thái hiện tại của máy ảo. Điều này cần tốn một khoản chi phí tài nguyên. Tất cả các node tải xuống dữ liệu giao dịch để thực hiện và lưu trữ nó – nó phải có sẵn theo yêu cầu. 

Tất cả những hành động này đều yêu cầu tài nguyên và tất cả tài nguyên đều đi kèm với một mức giá. Blockchain đương nhiên cần phải đo lường các tài nguyên này. Việc đo lường tài nguyên phức tạp hơn nhiều so với lần đầu tiên xuất hiện, thậm chí còn phức tạp hơn khi xem xét các tầm nhìn dài hạn như tăng trưởng trạng thái.

Phân cấp đã và sẽ luôn là nguyên lý cốt lõi của tầm nhìn máy tính thế giới Ethereum. Tăng trưởng trạng thái đề cập đến tốc độ phát triển của blockchain. Sổ cái phân tán lưu trữ dữ liệu và khi mạng phát triển thì rào cản gia nhập để vận hành một node cũng tăng theo. Việc tập trung hóa các nhà vận hành node không phải là vấn đề lý thuyết và đã diễn ra trong những năm gần đây. Đương nhiên, khi các rào cản về chi phí và độ khó tăng lên, sẽ có nhiều người tham gia bị buộc rời khỏi mạng hơn. Để giữ cho mạng lưới được phân cấp, nó cần một nhóm các nhà vận hành node đa dạng. 

Giải pháp của Celestia chỉ hoạt động vì đây là chain duy nhất có sẵn dữ liệu. Layer dữ liệu có mục đích chung giúp việc đo lường tài nguyên tiết kiệm chi phí và linh hoạt hơn so với chain nguyên khối. Lấy mẫu tính khả dụng của dữ liệu xác minh rằng dữ liệu có sẵn mà không cần tải xuống và điều này chỉ có thể thực hiện được vì không bao gồm quá trình thực thi. Đôi khi được mô tả là ‘Lazy Ledger – Sổ cái lười biếng’, Celestia không thực thi và là một blockchain nơi dữ liệu tùy ý được lưu trữ. Nó yêu cầu dữ liệu này và làm cho nó khả dụng.

Celestia giới thiệu Layer 1 chịu trách nhiệm về tính khả dụng và sắp xếp dữ liệu và có Layer 2 chịu trách nhiệm thực thi. Việc tạo ra các thị trường phí riêng biệt cho tính khả dụng và thực thi dữ liệu cho phép thị trường định giá từng thành phần một cách độc lập và các thị trường riêng biệt có nghĩa là việc định giá linh hoạt và chính xác hơn. 

Luận điểm mô-đun: Sự khởi đầu của kỷ nguyên mô-đun

Nguồn: celestia.org

Thiết kế nguyên khối hầu như luôn đi trước thiết kế mô-đun. Việc xây dựng nguyên khối ban đầu có ý nghĩa vì nó ít nặng về mặt kỹ thuật hơn. Khi công nghệ vượt qua một ngưỡng nhất định và cơ sở cạnh tranh chuyển từ hiệu suất sang chi phí và tính linh hoạt, kỷ nguyên mô-đun bắt đầu. Blockchain đang bước vào kỷ nguyên này. 

Mô-đun hóa là việc phổ thông hóa từng mô-đun. Nó làm giảm chi phí, tăng tốc độ đổi mới và tăng cường tính linh hoạt. Các tác nhân thị trường tự do cạnh tranh để tìm giải pháp tối ưu và các nhà xây dựng có thể trao đổi các mô-đun tùy theo mục tiêu của họ. Việc phân chia blockchain nguyên khối thành các thành phần sẽ cho phép các blockchain có quy mô vượt xa giới hạn hiện tại của chúng. Sự nổi lên của chuyên gia là một trong những xu hướng được xác định trong suốt thế kỷ 21 và tại sao blockchain lại nằm ngoài xu hướng này? 

Khi thảo luận về các công nghệ tiên tiến phức tạp, sự tương tự rất hữu ích. Hãy tưởng tượng blockchain nguyên khối như một nhà sáng lập startup tự mình điều hành toàn bộ hoạt động. Thiết kế sản phẩm, tiếp thị, nghiên cứu, bán hàng và phát triển kinh doanh. Thiết kế mô-đun là khi nhà sáng lập thuê các chuyên gia phụ trách từng vai trò. Thay vì làm mọi thứ cùng một lúc, việc thuê ngoài sẽ phân chia khối lượng công việc và phân bổ cho ứng viên hiệu quả nhất. 

Một sự tương tự khác làm nổi bật sự khác biệt giữa thiết kế nguyên khối và mô-đun là hệ thống đường bộ. Một blockchain nguyên khối là một con đường dài duy nhất nơi tất cả phương tiện giao thông đều đi qua. Phương tiện giao thông ngày càng tăng lên dẫn đến ùn tắc. Một blockchain mô-đun là một hệ thống đường cao tốc. Mỗi con đường phục vụ một mục đích cụ thể, chẳng hạn như vận chuyển hàng hóa hoặc di chuyển đường dài. Tính linh hoạt này cho phép nó xử lý tốt hơn khối lượng tăng lên và sự đa dạng của lưu lượng truy cập.

Nguồn: celestia.org

Tương lai tập trung vào rollup

Tính mô đun bắt đầu trở nên phổ biến theo lộ trình tập trung vào rollup của Ethereum. Các rollup hợp đồng thông minh này (mục đích chung) sử dụng Ethereum làm layer cơ sở để đạt được sự đồng thuận và tính khả dụng của dữ liệu, với việc thực thi và giải quyết diễn ra trên Layer 2. Các ví dụ hàng đầu bao gồm Arbitrum và Optimism. Các chain có mục đích chung này thực hiện và gửi dữ liệu giao dịch theo đợt trở lại chain gốc. Nếu luận điểm mô-đun diễn ra trên Ethereum, thì Layer 2 có mục đích chung này cuối cùng sẽ trở thành người mua chính của không gian block Ethereum, thay thế người dùng cuối. 

Trong khi hầu hết các Layer 2 được xây dựng trên Ethereum đều có mục đích chung, thì tương lai roluup của Celestia lại khác biệt với sự tập trung ngày càng tăng vào các hoạt động rollup dành riêng cho ứng dụng. Được gọi là rollup có chủ quyền, các chain dành riêng cho ứng dụng này sử dụng Celestia để thực thi đồng thuận và xử lý tính khả dụng của dữ liệu. Bản chất chuyên biệt của các chain này là phần mở rộng của luận điểm về appchain Cosmos. Cosmos chắc chắn có tầm nhìn sâu sắc nhất nhưng thiếu sự tinh tế trong thực thi. Celestia là công nghệ mở rộng quy mô mới nhất, thổi hồn vào luận điểm này. Tuy nhiên, Ethereum Layer 2 vẫn có thể tận dụng Celestia để cung cấp dữ liệu trong khi sử dụng Ethereum để thanh toán. Celestia thậm chí còn phát hành giao diện khả dụng dữ liệu theo mô-đun cho OP Stack. 

Rollups-as-a-Service của Celestia

Rollups-as-a-Service của Celestia cho phép triển khai chỉ bằng một cú nhấp chuột và nhờ Celestia, các blockchain có thể được tạo ra với chi phí và thời gian tối thiểu. Nói tóm lại, blockchain có thể khởi động mà không cần trình xác thực, cơ chế phân phối token hoặc cơ chế đồng thuận. Celestia đang đưa tính khả dụng của dữ liệu vào ngăn xếp plug-and-play. 

Câu hỏi duy nhất còn lại là sức mạnh năng động giữa các rollup. Liệu sẽ có một số ít người chơi chiếm ưu thế hay sự bùng nổ kỷ Cambri sẽ dẫn đến hàng nghìn rollup? Nó phụ thuộc vào loại rollup. Việc triển khai EIP-4844 (proto-danksharding) sẽ cải thiện đáng kể khả năng mở rộng của Layer 2 có mục đích chung và có thể dẫn đến động thái người thắng sẽ được tất cả do sự phổ biến của hiệu ứng mạng trên các Layer 2 này. Trong cùng một hành trình, các rollup có chủ quyền/ dành riêng cho ứng dụng sẽ trở nên phổ biến, với mỗi ứng dụng sở hữu rollup của riêng mình.

Nguồn: celestia.org

TIA Tokenomics: Tiền mô-đun

TIA – Tiền mô-đun hay cánh đồng chết cho bán lẻ? Có lẽ cả hai? Một tỷ lệ lớn token đã được dành riêng cho các thành viên nội bộ và tại thời điểm viết bài, nguồn cung lưu hành chỉ chiếm 15% tổng nguồn cung. Một khoản thả nổi nhỏ luôn dẫn đến FDV (Định giá pha loãng hoàn toàn) cao giả tạo và nguồn cung lưu thông nhỏ này là một phần quan trọng trong hiệu suất đáng kinh ngạc của TIA tính đến thời điểm hiện tại. 

Tỷ lệ lạm phát tương đối cao, bắt đầu ở mức 8% hàng năm và giảm 10% hàng năm cho đến khi đạt tỷ lệ phát hành dài hạn cố định là 1,5%. Trung bình, những người ủy quyền Celestia hiện đang kiếm được 16% APY khi stake của họ và đây là mùa airdrop dành cho các hodler TIA. Tất cả các staker TIA đều nằm trong danh sách snapshot Dymension gần đây và với chức năng của Celestia như một layer đồng thuận và khả dụng dữ liệu, có khả năng các chain xây dựng bằng cách sử dụng dịch vụ của nó sẽ airdrop token cho các staker TIA. 

Hiệu suất giá của TIA

Nguồn: TradingView

Tóm tắt màn trình diễn gần đây của TIA đã vẽ nên một bức tranh táo bạo. Nguồn cung lưu hành nhỏ, nhu cầu đầu cơ dựa trên luận điểm mô-đun ngày càng tăng, thời gian mở khóa staking là 21 ngày và câu chuyện về airdrop đang phát triển. Không có gì ngạc nhiên khi TIA đã thể hiện sức mạnh tương đối xuất sắc trong những điều kiện này. 

Mở khóa TIA

Nguồn: celestia.org

Những lô token TIA lớn đang được mở khóa. Hơn 50% tổng nguồn cung TIA được dành riêng cho nội bộ, chính xác là 53,2%. Điều gì sẽ xảy ra khi những nhà đầu tư mạo hiểm đã mua TIA với chi phí thấp này mở khóa token của họ? Liệu giới bán lẻ có chịu được áp lực bán này không? 

Vào ngày 30 tháng 10 năm 2024, 175,56 triệu token TIA sẽ được mở khóa. Con số này tương đương 120,36% nguồn cung lưu thông hiện tại. 

Nguồn: Token Unlocks

Hơn 100% vốn hóa thị trường sẽ được bổ sung qua đêm trong các lần mở khóa cliff (vách đá) cùng với mở khóa tuyến tính (linear) ổn định. Ngày 30 tháng 10 và những tuần tiếp theo sẽ là điểm chuyển biến đối với hodler TIA.

Tuy nhiên, trong thị trường giá lên, tầm quan trọng của dòng tiền luôn có sự thay đổi. Trong khi lượng phát thải/mở khóa (dòng tiền giảm giá) có tác động lớn đến giá trong thị trường gấu do thiếu tính thanh khoản tổng thể của thị trường, những hodler mới (dòng tiền tăng giá) trở thành vua trong thị trường bò. Nếu luận điểm về tính mô-đun thành công và Celestia có các rollup sát thủ thanh toán bằng TIA để có được sự khả dụng dữ liệu, thì thị trường có thể dễ dàng tiêu thụ những token được mở khóa này. Ngoài ra, TIA staking hoạt động như một hệ thống hút token mạnh mẽ. Airdrop hiện tại kết hợp với APY staking lớn cung cấp hai ưu đãi mạnh mẽ cho việc khóa token và token bị khóa sẽ không lọt vào order book.  

Mặc dù chưa có cơ hội mở khóa nhưng đề xuất giá trị của TIA vẫn rất ấn tượng. Tất cả các rollup đều trả tiền cho các dịch vụ DA bằng TIA và nó có thể được sử dụng làm gas trên các chain, nghĩa là đây là một công cụ bootstrap (tự tài trợ và xây dựng) tuyệt vời. Airdrop là một động lực lớn khác để sở hữu và cho đến khi ra mắt token của EigenLayer, nó là phương tiện thanh khoản duy nhất để tiếp xúc với luận điểm mô-đun. TIA là tiền mô-đun (modular money). 

Tương lai của Celestia: Kỷ nguyên tiền mô-đun

Chris Burniske, một đối tác tại Placeholder và là một nhà điều hành thị trường dày dạn kinh nghiệm với con mắt quan sát giá trị tốt hơn hầu hết, đang lạc quan về tính mô-đun. Ông đã thành công vượt qua nhiều làn sóng, bao gồm cả Ethereum trong chu kỳ trước, chuyển sang tăng giá đối với Solana khi ở gần đáy chu kỳ này và hiện quan tâm đến Celestia. Placeholder là những nhà đầu tư ban đầu vào Celestia, vì vậy điều này không nên quá tin tưởng, nhưng khả năng phát hiện sớm các xu hướng trong tương lai của Burniske là rất ấn tượng. 

Blockchain bước vào kỷ nguyên tiếp theo và thay vì dựa vào các nhóm một người (chain nguyên khối), các chuyên gia đang được tuyển dụng để tập trung vào các ngành dọc hiệu suất cụ thể. Celestia cung cấp các dịch vụ của mình để order và cung cấp tính khả dụng dữ liệu cho các rollup và cách tiếp cận ‘lười biếng’ không thực thi này cho phép nó tối ưu hóa chi phí và hiệu suất. 

Celestia mang lại quy mô và tính khả thi về mặt kinh tế của việc order dữ liệu cho các nhà phát triển để xây dựng môi trường tính toán của riêng họ. Tóm lại, Celestia là block xây dựng nền tảng để tạo môi trường thực thi tùy chỉnh. 

Celestia đang giúp việc triển khai các rollup trở nên dễ dàng hơn và về cơ bản đại diện cho lần lặp lại tiếp theo của luận điểm appchain Cosmos. Toàn bộ luận điểm là để layer DA của Celestia cho phép tạo ra các môi trường thực thi riêng biệt. Đây là một phiên bản nguyên thủy độc đáo mở ra một làn sóng rollup mới dành riêng cho ứng dụng và Celestia sẽ là layer khả dụng dữ liệu làm nền tảng cho thế hệ tiếp theo này.

Chào mừng đến với kỷ nguyên của tiền mô-đun.

Tham gia Telegram của Tạp Chí Bitcoin: https://t.me/tapchibitcoinvn

Theo dõi Twitter (X): https://twitter.com/tapchibtc_io

Theo dõi Tiktok: https://www.tiktok.com/@tapchibitcoin 

• Sui Network là gì? Những điều bạn cần biết trước khi ra mắt mainnet
• MetaMask bị xoá khỏi Apple App Store và được khôi phục ngay sau đó

Itadori

Theo Coingecko