Trang chủ Trí tuệ nhân tạo (AI) Liệu AI có thể thay thế vị trí của các CEO?

Liệu AI có thể thay thế vị trí của các CEO?

22/04/2023 06:00

Đã có rất nhiều tin đồn về việc AI cuối cùng có thể thay thế những người lao động cấp thấp. Nhưng liệu công nghệ này có thể thay thế vị trí giám đốc điều hành công ty, những người được trả lương cao nhất hay không?

Tháng 8 năm ngoái, NetDragon Websoft, công ty game trực tuyến có trụ sở tại Hồng Kông với doanh thu hàng năm là 2,1 tỷ USD, đã bổ nhiệm một CEO để lãnh đạo công ty con của mình.

Giám đốc mới, Tang Yu, chịu trách nhiệm về tất cả các nhiệm vụ của một người đứng đầu công ty như: xem xét các phân tích cấp cao, đưa ra quyết định lãnh đạo, đánh giá rủi ro và quản lý nơi làm việc hiệu quả.

Cô đã làm việc 24/7, không ngủ và được trả 0 USD mỗi năm.

Thế nhưng Yu không phải là con người. Cô là một người máy ảo được hỗ trợ bởi trí tuệ nhân tạo (AI).

Cho đến nay, việc có một CEO AI chưa gây ra bất kỳ hậu quả thảm khốc nào đối với NetDragon Websoft. Trên thực tế, kể từ khi Yu được bổ nhiệm, công ty đã hoạt động tốt hơn thị trường chứng khoán Hồng Kông.

Nguồn: Google Finance

Khi các công cụ AI trở nên mạnh mẽ hơn, các chuyên gia tự động hóa đã đưa ra triết lý về việc thay thế một lượng lớn công nhân.

Viện McKinsey Global gần đây đã dự đoán rằng, 45 triệu công nhân, tương đương 28% toàn bộ lực lượng lao động Mỹ, sẽ mất việc làm do tự động hóa vào năm 2030.

Hầu hết các nỗ lực tự động hóa đều tập trung vào việc loại bỏ cái gọi là công việc cấp thấp và công nhân như nhân viên kho, tài xế xe tải, trợ lý văn phòng và công nhân chuẩn bị thực phẩm. Gần đây, AI đã đe dọa các vai trò như kế toán và nhà báo.

Nhưng trong khi các giám đốc điều hành đứng đầu công ty ca ngợi ưu điểm cắt giảm chi phí của việc áp dụng AI, họ dường như hiếm khi hướng sự chú ý về bản thân.

Các lợi ích mà tự động hóa mang lại phần lớn liên quan đến tài chính. Vậy tại sao không bắt đầu bằng cách thay thế nhân viên được trả lương cao nhất – CEO?

Hiệu quả tài chính khi thay thế CEO

Tại các công ty trong danh sách Fortune 500, mức lương trung bình của CEO hiện là khoảng 16 triệu USD mỗi năm.

Trong 45 năm qua:

Lương trung bình của CEO đã tăng 1.460%
Lương trung bình của người lao động chỉ tăng 18%

Kết quả là, CEO ngày nay được trả lương bình quân tương đương với 399 công nhân

Tại các công ty lớn hơn, tỷ lệ này thường cao hơn gấp nhiều lần: Chẳng hạn, vào năm 2021, Giám đốc điều hành Amazon, Andy Jassey, đã nhận được 213 triệu USD, bằng mức lương của 6.474 nhân viên Amazon. Số tiền này có thể đủ để bố trí nhân viên cho bốn trung tâm xử lí và hoàn thành các đơn hàng.

Nguồn: Viện chính sách kinh tế (2022)

Hầu hết các học giả kinh tế đã nghiên cứu về lương của CEO đều kết luận rằng, các giám đốc điều hành có “tiền lương” rất cao, nghĩa là họ kiếm được nhiều hơn nhiều so với những gì họ “cống hiến” theo thước đo năng suất.

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng, có một mối quan hệ nghịch đảo giữa tiền lương của CEO và hiệu quả hoạt động lâu dài của công ty.

Một nghiên cứu đã kiểm tra các giám đốc điều hành tại 400 công ty từ năm 2006 đến 2015 và phát hiện ra rằng:

Tại 20% công ty có CEO được trả lương cao nhất, khoản đầu tư $ 100 sẽ tăng lên $ 265.
Tại 20% công ty có CEO được trả lương thấp nhất, khoản đầu tư $ 100 sẽ tăng lên $ 367, cao hơn 38%.

Nguồn: Wall Street Journal, MSCI ESG Research

Một lý do cho điều này là cơ cấu trả lương cho giám đốc điều hành khuyến khích các CEO theo đuổi lợi nhuận ngắn hạn hơn là tăng trưởng dài hạn.

Phần lớn thù lao của CEO phụ thuộc vào việc tăng các số liệu như thu nhập trên mỗi cổ phiếu, có thể được làm giả thông qua các thủ đoạn như mua lại cổ phiếu. Kết quả là, các CEO thường được khen thưởng hậu hĩnh ngay cả khi họ dẫn dắt công ty của mình đạt kết quả tài chính tồi tệ.

Chẳng hạn như:

Giám đốc điều hành của Warner Bros. Discovery, David Zaslav, đã kiếm được 247 triệu USD tiền bồi thường vào năm 2021 và được mệnh danh là “CEO tồi tệ nhất 2022” sau khi thực hiện một số chiến lược sai lầm, khiến cổ phiếu của công ty giảm mạnh 37%.
Giám đốc điều hành của Hilton, Chris Nassetta, đã kiếm được 55,9 triệu USD trong bối cảnh lỗ 720 triệu USD và tỷ lệ trống (Vacancy rate – tỉ lệ phần trăm những phòng còn trống hoặc không có người thuê) cao kỷ lục.
Giám đốc điều hành Boeing, David Calhoun, đã nhận được 21,1 triệu USD mặc dù có kế hoạch sa thải 30.000 công nhân, để xảy ra nhiều vấn đề lớn phát sinh với máy bay phản lực 737 và khoản lỗ 12 tỷ USD.

Trong khi tiền lương CEO ngày càng cao hơn và hiệu suất làm việc kém hơn, công nghệ lại đang dần trở nên rẻ hơn và đáng tin cậy hơn.

Việc thay thế các CEO bằng AI sẽ không chỉ tiết kiệm cho các công ty hàng triệu USD chi phí tiền lương, mà còn giảm thiểu hoặc loại bỏ hoàn toàn các động cơ cá nhân, thường dẫn đến kết quả hoạt động kém của công ty.

Nhưng liệu AI có thể thay thế CEO?

Vào cuối năm 2022, Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), tập đoàn quốc tế nhằm “kích thích tăng trưởng kinh tế”, đã tổng hợp báo cáo phân tích khả năng tự động hóa ảnh hưởng đến các ngành nghề khác nhau.

Các CEO (được phân loại là “giám đốc điều hành hàng đầu”) gần như đứng sau cùng, ngay bên cạnh những giáo sĩ tôn giáo.

Nguồn: Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD)

Marguerita Lane, nhà kinh tế của OECD, nói với The Hustle: “Tôi có cảm giác rằng CEO sẽ là công việc cuối cùng được tự động hóa”.

Lane nói rằng, hầu hết các phần trong vai trò của CEO mà AI không thể sao chép được đều bắt nguồn từ sự tiếp xúc với con người: trở thành người có trách nhiệm giải trình, đưa ra tầm nhìn, giao tiếp với công chúng, đàm phán.

Phần lớn công việc của CEO về cơ bản là đóng vai trò như một linh vật (mascot) của công ty và các mascot này khó có thể thay thế bởi AI.

Nhưng điều đó không có nghĩa là những yếu tố khác trong công việc của CEO không thể được tự động hóa.

McKinsey đã ước tính rằng, khoảng 25% thời gian của CEO dành cho các nhiệm vụ mà máy móc và/hoặc trí tuệ nhân tạo có khả năng sao chép, chẳng hạn xem xét hiệu suất tài chính, gửi email, dự báo xu hướng.

Một số CEO công khai thừa nhận đã tự động hóa phần lớn công việc của họ bằng cách thuê ngoài hoặc “khoán” trách nhiệm của họ cho những người lao động khác.

Cách đây vài năm, doanh nhân người Mỹ, Christine Carrillo, người tự nhận mình là “CEO 20 giờ”, đã đăng tải bài viết trên Twitter, kể chi tiết cách mà trợ lý điều hành của bà, người được thuê tại Philippines với mức lương trung bình là 9.500 USD/năm, đã thực hiện 60% nhiệm vụ của mình, bao gồm:

Quản lý các mô hình gây quỹ
Thu thập khách hàng tiềm năng
Tạo mô hình tài chính
Xây dựng bảng lương
Tuyển dụng nhân viên mới
Soạn thảo cập nhật từ nhà đầu tư
Tiến hành nghiên cứu thị trường quan trọng

Will Dunn tại The New Statesman sau này đã viết: “Nếu phần lớn vai trò của CEO có thể được thuê ngoài, thì điều này cho thấy nó cũng có thể được tự động hóa”.

Nguồn: The Hustle

Một lĩnh vực tự động hóa tiềm năng khác là quá trình ra quyết định điều hành.

Mỗi năm, các giám đốc điều hành đưa ra khoảng 3 tỷ quyết định. Các nhà phân tích chứng minh rằng, có mối liên hệ trực tiếp giữa hiệu quả của các quyết định này với hiệu quả tài chính của công ty. Vì vậy, việc tối ưu hóa tỷ lệ đưa ra quyết định thành công được xem là ưu tiên hàng đầu.

Các CEO thường được coi là những “thiên tài” trong việc đưa ra quyết định. Nhưng họ cũng từng thừa nhận, tỷ lệ họ đưa ra quyết định đúng đắn không phải là quá cao:

Trong báo cáo của McKinsey, 72% giám đốc điều hành thừa nhận số lần đưa ra những quyết định tồi tệ ngang với những quyết định đúng đắn.
Tại các công ty thuộc S&P 500, bình quân việc ra quyết định không hiệu quả dẫn đến thua lỗ 250 triệu USD hàng năm và gây lãng phí cơ hội.

Các giám đốc điều hành đang ngày càng dựa vào sự trợ giúp từ các thuật toán và máy học để cải thiện tỷ lệ này.

Một lĩnh vực mới của máy học được gọi là tự động hoá quyết định thông minh và tăng cường quá trình ra quyết định điều hành bằng cách “liên kết dữ liệu của các quyết định và kết quả”. Các công ty như IBM, Google và Alibaba đều đã tham gia vào lĩnh vực này trong những năm gần đây.

Một số học giả hoài nghi rằng, những công cụ này có thể mô hình hóa sự phức tạp của việc giải quyết vấn đề điều hành.

Oded Netzer, giáo sư tại Columbia Business School chuyên về kỹ thuật khai thác văn bản, ước tính rằng các công cụ hiện tại có thể tự động hóa “khoảng 30% – 40%” các nhiệm vụ của giám đốc điều hành. Nhưng ông lập luận rằng, việc ra quyết định của con người còn phụ thuộc vào nhiều tình huống thực tế mà AI không thể sao chép.

Ông nói: “Để AI hoạt động, nó cần rất nhiều dữ liệu. Công việc càng ít lặp lại thì càng khó thu thập dữ liệu. Mỗi quyết định điều hành yêu cầu các đầu vào và cân nhắc khác nhau, khiến việc áp dụng khung dự đoán trở nên khó khăn”.

AI nghĩ gì về vấn đề này?

Các chuyên gia đã hỏi ChatGPT, suy nghĩ về khả năng AI sẽ thay thế CEO.

Nó thừa nhận rằng, bản thân chưa phù hợp với công việc này, ít nhất là không phải “trong tương lai gần”.

ChatGPT nghĩ rằng các CEO sẽ khó có thể bị thay thế (OpenAI).

Ngoài tính khả thi về công nghệ, có những rào cản khác đối với việc “thay thế” các CEO.

Một trong số đó là khả năng thương lượng và các CEO cực kỳ giỏi trong việc thuyết phục cổ đông rằng, họ là những người không thể thiếu.

“Nếu có đề xuất thay thế họ bằng AI, CEO sẽ luôn có cách để bảo vệ lợi ích của họ, giống như cách mà họ đàm phán lương”, Lane đến từ OECD cho biết.

Ngay cả khi AI có khả năng thay thế hoàn toàn CEO, Lane vẫn cho rằng, các chuẩn mực xã hội sẽ đóng vai trò là hàng rào bảo vệ cho công việc này.

“Nếu hai vai trò trong cùng một công ty được tự động hóa, một vị trí điều hành và vị trí còn lại là công nhân đầu vào, thì người sử dụng lao động vẫn sẽ triển khai tự động hoá nhân viên đầu vào trước tiên, do giá trị mà họ gán cho các CEO vượt xa giá trị của hầu hết mọi công nhân khác”.

Trong khi đó, phần lớn lực lượng lao động không hoàn toàn phản đối việc loại bỏ “sếp” của họ:

Trong một cuộc khảo sát năm 2019, 30% công nhân cho biết họ sẵn sàng thay thế CEO của mình bằng robot.
Trong cuộc khảo sát do The Hustle thực hiện, 40% số người được hỏi tin rằng các CEO nên được tự động hóa hoàn toàn.

Vài năm trước, Jack Ma, tỷ phú người Trung Quốc, nhà đồng sáng lập Tập đoàn Alibaba, đã đưa ra giả thuyết rằng, tính logic và hiệu quả của AI cuối cùng sẽ tìm được đường vào văn phòng.

Ông gợi ý rằng, trong 30 năm nữa, “một người máy rất có thể sẽ xuất hiện trên trang bìa của tạp chí Time với tư cách là CEO giỏi nhất”.

Tham gia Telegram của Tạp Chí Bitcoin: https://t.me/tapchibitcoinvn

Theo dõi Twitter: https://twitter.com/tapchibtc_io

Theo dõi Tiktok: https://www.tiktok.com/@tapchibitcoin

Việt Cường

Theo The Hustle