Tập trung và phi tập trung. Đây là một chủ đề từ lâu đã gây nhiều tranh cãi. Dưới đây là bài viết theo quan điểm riêng của Changpeng Zhao, CEO sàn Binance.
Điều quan trọng hơn nhiều so với việc tập trung hay phi tập trung đó là: bảo mật, tiện dụng và tự do.
Chúng ta nên tự tin rằng tiền bạc của mình được giữ an toàn; sẽ không có chuyện đột nhiên một ngày tất cả đều biến mất, mà chúng ta còn có thể sử dụng chúng một cách rất tự do. Còn về việc tiện dụng, nghĩa là chúng ta không phải mất nhiều thời gian và công sức để có thể sử dụng tiền của mình,… Điều đó đồng nghĩa với việc chúng ta không cần phải dành cho ngân hàng hàng giờ hay thậm chí mấy ngày để nhận được những đồng tiền của mình.
Một số người dùng khó tính cho rằng phi tập trung chính là đích đến cuối cùng, trong khi đối với tôi, đây chỉ là phương pháp để tăng sự tự do và bảo mật (ít nhất là tự kiểm soát được) trong khi (hy vọng rằng) không làm mất sự tiện dụng.
Nhiều người cho rằng sự phi tập trung là tuyệt đối. Tôi cho rằng trên thực tế, có một thước đo mức độ từ tập trung đến phi tập trung. Thường thì câu hỏi sẽ là: (Giao dịch, xã hội) nên phi tập trung như thế nào trong hiện tại lẫn tương lai? Nếu sự phi tập trung chỉ đơn thuần tăng sự tự do mà lại giảm đi sự an toàn và tiện dụng, đó có thể là một điểm tiêu cực, và có thể không đáng.
Phải nói rằng, tôi rất ủng hộ phi tập trung. Tôi nghĩ trong thế giới hiện tại, quyền lực đang bị tập trung trong tay số ít mà đáng lẽ phải được phân chia ra nữa. Tuy nhiên, thay vì xem phi tập trung hoàn toàn là câu trả lời cho tất cả, việc tăng mức độ phi tập trung từng chút một lại thực tế và có lợi hơn.
Hãy cùng cân nhắc 3 yếu tố đã được đề cập phía trên trước.
Bảo mật
Bảo mật là một từ nghĩa khá rộng. Nó bao hàm nhiều ý trong nhiều hoàn cảnh khác nhau. Trong cuộc thảo luận này, tôi đề cập tới bảo mật với ý nghĩa trạng thái an toàn, không có rủi ro an ninh hay hay tổn thất cá nhân. Khả năng kiểm soát có thể được coi là một phần của bảo mật, nhưng tôi sẽ đưa nó vào phần tranh luận về sự tự do.
Liệu Bitcoin có an toàn hơn ngân hàng không? Bản chất giao thức của Bitcoin là an toàn. Nó dựa trên các thuật toán và cơ chế mã hóa đến nay vẫn chưa thể bị phá vỡ. Mạng lưới Bitcoin đã hoạt động khá tốt cho đến lúc này (ngoài việc đạt năng suất tối đa). Và đến bây giờ, vẫn chưa có cách nào để đóng cửa mạng lưới Bitcoin, thậm chí cả các tổ chức và cơ quan chính phủ.
Vậy, ví Bitcoin của bạn có an toàn không? Điều này còn phụ thuộc vào cách quản lý của mỗi người. Bạn cần giữ một mẩu dữ liệu, một chuỗi mã, một private key khỏi các hacker, các lỗ hổng bảo mật hay bị đánh mất. Thật không may, sự thật là hầu hết mọi người đều không thể tự làm điều đó một cách hoàn hảo.
Để giữ an toàn đáng kể trước các hacker, bạn cần phải sử dụng một thiết bị hoặc máy tính không bao giờ kết nối với internet, chưa bao giờ tải xuống bất kỳ tập tin nào (để phòng chống virus) và chỉ có thể truy cập bằng cách tiếp xúc trực tiếp (đặt trong két sắt hoặc nơi an toàn).
Để không đánh mất private key, bạn cần phải có một vài phương thức lưu trữ dự phòng dữ liệu mà chỉ mình bạn có quyền truy cập. Bạn có thể lưu các private key trên giấy, sau đó đảm bảo nó sẽ không thể bị tác động bởi lũ lụt hay hỏa hoạn mà không bị người khác xem được. Bạn có thể lưu trữ chúng bằng USB được mã hóa. Ngoài ra, bạn còn phải đảm bảo có nhiều bản sao của nó ở nhiều nơi để tránh, động đất, lũ lụt hay trộm,… Còn nữa, khi bạn không có mặt, có thể bạn sẽ muốn giao quyền truy cập cho người thân. Bạn có thể bật công tắc an toàn (deadman switch), hay một cái gì đó tương tự.
Nói chung, với những công cụ mà chúng ta đang có, tôi tin rằng đa số mọi người hôm nay đều không thể tự giữ tiền mã hóa an toàn hoàn toàn được. Liệu tiền mã hoá có an toàn hơn hay không? Câu hỏi này rất hay.
Nhiều người chọn gửi tiền mã hóa của họ vào các sàn giao dịch hay các dịch vụ tập trung khác. Sàn giao dịch tiền mã hoá tốt sẽ đầu tư mạnh tay vào cơ sở hạ tầng an ninh, nhiều đến mức người bình thường không thể tưởng tượng nổi. Tuy nhiên nhược điểm là bạn sẽ phải phụ thuộc vào các bên thứ ba và buộc phải tin tưởng rằng họ sẽ giữ tài sản của mình an toàn trong khi vẫn phải đặt sự tự do và tiện dụng của bạn lên cao. Mặc dù có rất nhiều cá nhân bị tấn công mỗi ngày, các vụ hack sàn giao dịch thường nổi bật hơn vì có nhiều người ảnh hưởng hơn. Cuối cùng, các sàn giao dịch tập trung thường có yêu cầu thông tin khách hàng (KYC) hoặc chống rửa tiền (AML), bằng chứng nguồn tiền,… Những tính năng này sẽ làm giảm sự tiện dụng. Bạn sẽ không phải thực hiện các bước trên nếu như bạn tự giữ private key của mình. Mọi thứ đều có sự đánh đổi.
Đây có thể là một ý kiến không được phổ biến và có thể tôi sẽ vấp phải sự phản đối, nhưng sự thật là, phần lớn mọi người hiện nay giữ tiền mã hóa trên các dịch vụ tập trung thường dễ và an toàn hơn là tự bảo quản. Có thể sẽ giảm sự tự do một chút, nhưng nếu bạn có hiểu biết, bạn có thể tùy chỉnh để nhận được sự tự do cao hơn. Với ngày càng nhiều công cụ phát triển, tôi thấy mọi người sẽ có thể giữ tiền mã hóa của họ (private key) một cách an toàn.
Tiện dụng
Bảo mật là điều cần thiết, nhưng bảo mật cao đồng nghĩa với khó sử dụng. Nếu bạn phải học Unix, toán học, và thuật toán mã hóa để hiểu cách quản lý tiền mã hóa an toàn, bạn sẽ cảm thấy không đáng.
Ngày nay, ngay cả một địa chỉ ví Bitcoin cũng trông thật đáng sợ với nhiều người. Tại sao nó không thể là một cái gì đó ngắn gọn và có ý nghĩa, ai cũng có thể hiểu như địa chỉ email hay tài khoản Twitter ? Hầu hết mọi người khi khám phá blockchain đều phải làm quen với các dãy ký tự trong các giao dịch. Chưa kể đến nếu muốn sử dụng sàn giao dịch phi tập trung, hầu hết họ đều phải là một người am hiểu công nghệ.
Một lần nữa, thị trường lại đưa ra quyết định. Sàn giao dịch tập trung phổ biến hơn ở thời điểm hiện tại với khối lượng giao dịch và thanh khoản lớn gấp nhiều lần các sàn phi tập trung.
Quyền tự do
Có nhiều mức độ tự đo. Nếu bạn sử dụng thẻ tín dụng thanh toán cho bữa tối của bạn tại địa phương, nó sẽ hoạt động trơn tru. Nếu bạn vừa hạ cánh xuống một đất nước khác và cố sử dụng thẻ tín dụng, trường hợp rất có thể xảy ra đó là ngân hàng sẽ gắn cờ cho giao dịch đó là đáng nghi và chặn lại để đảm bảo cho bạn. Bây giờ, nếu bạn muốn gửi hàng triệu USD để đầu tư nước ngoài, bạn sẽ phải làm việc với vô số giấy tờ đảm bảo và các câu hỏi cần trả lời. Sẽ mất nhiều ngày để một giao dịch có thể hoàn thành, ngay cả khi đó là tiền lương của bạn. Đôi khi, bạn có thể dễ dàng bị chặn thanh toán và không thể hoàn thành giao dịch. Đó chính là không tự do.
Với blockchain, bạn có quyền tự do cao hơn. Bạn có thể gửi bất kỳ khoản tiền nào đến bất kỳ ai trên thế giới rất nhanh. Song song với quyền hạn xử lý cao, sẽ có nhiều rủi ro bị lừa đảo, tấn công,… Lại quay về vấn đề bảo mật, nếu như chúng ta có thể tăng sự tự do mà không đánh mất sự an toàn thì sẽ thật hoàn hảo.
Mức độ phi tập trung
Bây giờ, hãy xem xét các mức độ khác nhau của phi tập trung.
Bitcoin có lẽ là một trong các đồng tiền phi tập trung nhất bây giờ. Không ai biết đến nhà sáng lập, và anh ấy/ cô ấy hiếm khi đưa ra bất kỳ ý kiến nào. Không ai có thể khống chế nó. Đã có nhiều tranh cãi về các cuộc chia tách Bitcoin và người ta đều gọi sự phân tách của họ là Bitcoin “thực sự”. Bất kì ai cũng có thể vận hành một node Bitcoin. Mạng lưới này được duy trì bởi vô số thợ đào. Tuy nhiên một vài mỏ đào lớn có thể có sự ảnh hưởng lớn. Sự phát triển của Bitcoin đang chậm đi. May mắn thay, ngay cả giữa những cuộc nổi loạn, không ai có thể đóng cửa mạng lưới Bitcoin cả, nó vẫn vận hành trơn tru và an toàn.
Ethereum vẫn là một đồng tiền điện tử khá phi tập trung, nhưng rõ ràng ít hơn so với Bitcoin. Một số người có ảnh hưởng với tiền điện tử sẽ khiến cộng đồng phải tin vào điều khác. Vitalik hiển nhiên là nhà sáng lập. Mọi người sẽ tìm đến anh ấy với những quyết định khó khăn. Nhưng cộng đồng lại không phải luôn luôn nghe theo quyết định của anh. Đó là lý do tại sao xuất hiện Ethereum Classic (ETC). Đứng trên quan điểm của ETC, sự tồn tại của nó cũng cho thấy sự phi tập trung đơn thuần không mang lại sự đảm bảo an ninh.
Trong thế giới phi tập trung, tôi tin rằng luôn có rất nhiều sự lựa chọn. Mỗi thời điểm, các sự lựa chọn khác nhau sẽ cho thấy những ưu thế khác nhau. Thị trường sẽ tự lựa chọn. Đối với các nhà phát triển, họ nên tập trung vào hoàn thiện và làm sản phẩm của họ có ích hơn chứ không nên phàn nàn hay mong chờ người khác làm một việc nhất định. Đó chính là sự tự do.
Tâm lý học & Triết học
Vậy, điều gì tốt hơn?
Tóm lại, một dòng mở đầu nổi tiếng trong một cuốn tiểu thuyết Tam Quốc Diễn Nghĩa, cũng mang tới một góc nhìn: “Phù thiên hạ đại thế, phân cửu tất hợp, hợp cửu tất phân”. (Thế lớn thiên hạ, chia lâu rồi lại hợp, hợp lâu rồi lại chia).
Đó là một quy luật lịch sử, một đoạn nhân quả tiếp nối để thúc đẩy lịch sử chuyển mình, diễn tiến. Nếu nghĩ rằng chia hay hợp chẳng qua là tự nhiên do mệnh trời xếp đặt, thì hiện tượng phân hợp của lịch sử trở nên trống rỗng .
Trong thế giới phi tập trung (ít nhất là trong lịch sử), chúng ta trải qua nhiều cuộc nổi loạn hơn. Là loài động vật sống thành xã hội, chúng ta liên kết với nhau và chọn ra thủ lĩnh. Khi các nhóm lớn hơn hoặc sáp nhập với nhau hoặc bị chiếm, chúng ta trở nên tập trung hơn. Thông thường, trong giai đoạn đầu của sự tập trung, nhà lãnh đạo là các anh hùng bảo vệ mọi người. Và sau đó vài thế hệ, những người nối dõi (dù là huyết thống hay được bầu chọn) bị lu mờ, ham muốn tiền tài và quyền lực hơn. Không thể trách cứ họ bởi đây là bản năng tự nhiên của con người. Họ mất đi động lực giúp đỡ người khác mà thay vào đó tập trung thỏa mãn dục vọng cá nhân. Hậu quả là muôn người chịu khổ, và mong muốn sự phi tập trung hơn. Ngay cả khi cách mạng nổ ra, đây vẫn là một vòng lặp không hề thay đồi.
Ngày nay, thế giới của chúng ta đang ở dạng tập trung hơn khi một phần chính phủ nắm quá nhiều quyền lực, và họ khống chế từ những gì bạn có thể nói đến mọi thứ bạn có thể mua. Đó là lý do con người mong muốn sự phân quyền, và tiền mã nhờ đó trở nên phổ biến.
- AI và Blockchain chả liên quan gì đến nhau cả
- Tương lai Blockchain: Thị trường dự đoán ngày tận số
- Trí tuệ nhân tạo
- Blockchain là gì ?
Nguồn : Chanpeng Zhao , CEO Binance
