Celestia là blockchain đầu tiên trên thế giới sử dụng mô hình modular (mô-đun), trong đó tách riêng lớp đồng thuận (consensus) và lớp dữ liệu (data availability) khỏi các tính năng như thực thi hợp đồng thông minh. Điều này giúp các nhà phát triển có thể triển khai blockchain riêng (rollups, appchains) dễ dàng mà không cần phải tự xây toàn bộ tầng cơ sở hạ tầng như trước.

TIA là token gốc của mạng lưới Celestia, đóng vai trò:

• Thanh toán phí để đăng dữ liệu lên Celestia

• Staking để bảo mật mạng lưới thông qua cơ chế đồng thuận

• Quản trị: tham gia biểu quyết các đề xuất kỹ thuật hoặc kinh tế học mạng lưới

Celestia – Đột phá trong kiến trúc blockchain mô-đun

Truyền thống, một blockchain như Ethereum gộp chung cả 3 lớp: đồng thuận, thực thi và khả dụng dữ liệu. Điều này gây khó mở rộng và làm giảm hiệu suất. Celestia ra đời với triết lý:

• Blockchain không cần phải làm mọi thứ.

• Thay vào đó, Celestia chỉ xử lý đồng thuận và lưu trữ dữ liệu, còn việc thực thi hợp đồng sẽ do các Layer 2, rollups hoặc appchains bên ngoài đảm nhiệm.

Celestia hoạt động như một tầng cơ sở hạ tầng dữ liệu phi tập trung, giúp hàng trăm blockchain con khác dễ dàng truy cập vào lớp dữ liệu có xác thực, tin cậy, và rẻ.

Cách hoạt động của TIA token

• Người dùng hoặc rollups trả TIA để ghi dữ liệu lên Celestia

• Validator stake TIA để tham gia xác thực khối và kiếm phần thưởng

• Hệ thống áp dụng cơ chế Data Availability Sampling (DAS) giúp light client dễ dàng kiểm chứng dữ liệu mà không cần tải toàn bộ blockchain

• TIA còn được dùng để biểu quyết trong cơ chế quản trị phi tập trung (DAO) của mạng lưới

TIA là động lực kinh tế để vận hành mô hình mô-đun và đảm bảo bảo mật cho toàn bộ hệ sinh thái xây dựng trên Celestia.

Thông tin kỹ thuật về TIA

• Mã token: TIA

• Chuỗi phát hành: Celestia mainnet (Cosmos SDK + CometBFT)

• Tổng cung ban đầu: 1.000.000.000 TIA

• Cung lưu hành hiện tại: ~180 triệu TIA (tháng 5/2025)

• Cơ chế lạm phát: giảm dần theo thời gian (~8%/năm → 1,5%)

• Cơ chế staking: hơn 60% TIA đang được stake

• Phân bổ:

  • 20% cộng đồng & airdrop

  • 20% quỹ hệ sinh thái

  • 17% nhà đầu tư

  • 20% đội ngũ & cố vấn

  • 23% core contributors và testnet users

Đội ngũ phát triển

Celestia được sáng lập bởi các chuyên gia nổi tiếng trong lĩnh vực blockchain và distributed systems:

• Mustafa Al-Bassam (a.k.a. Tflow): nhà nghiên cứu bảo mật, cựu hacker nhóm LulzSec, đồng sáng lập Celestia Labs

• Ismail Khoffi – CTO

• John Adler – đồng tác giả Optimistic Rollup, thành viên sáng lập Fuel Labs

Celestia hiện do Celestia Labs dẫn đầu, nhưng mạng lưới đang từng bước chuyển sang vận hành bởi cộng đồng validator và các dự án rollup tích hợp.

Hệ sinh thái và ứng dụng

Celestia đang trở thành trung tâm của phong trào modular blockchain với hàng chục dự án tích hợp, như:

• Rollups trên Ethereum sử dụng Celestia làm lớp dữ liệu: Manta Pacific, Dymension, Movement

• Appchains Cosmos tích hợp DA layer của Celestia thay vì xây DA riêng

• Layer 3: các dự án khởi tạo blockchain chuyên biệt như game, DePIN, AI chains…

Các quỹ đầu tư lớn như Polychain Capital, Binance Labs, Jump Crypto, Placeholder đều đã rót vốn vào Celestia từ rất sớm.

Kết luận

TIA không chỉ là một token thông thường mà là xăng vận hành cho một kiến trúc blockchain hoàn toàn mới, nơi hàng trăm chuỗi có thể triển khai nhanh chóng mà không hy sinh bảo mật hay khả năng mở rộng.

Trong bối cảnh Web3 ngày càng phân mảnh và phức tạp, mô hình mô-đun của Celestia cùng với vai trò chiến lược của TIA giúp định hình một kỷ nguyên mới: Web3 đa chuỗi, chuyên biệt và hiệu quả hơn, nơi mỗi ứng dụng có thể “rollup riêng” mà vẫn chia sẻ cùng một nền tảng dữ liệu phi tập trung mạnh mẽ.