Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ (SEC) là cơ quan liên bang độc lập, được thành lập theo Đạo luật Chứng khoán năm 1934, với sứ mệnh bảo vệ nhà đầu tư, duy trì thị trường tài chính công bằng, minh bạch, và hỗ trợ huy động vốn. SEC do một ủy ban gồm 5 thành viên điều hành, được Tổng thống bổ nhiệm và Thượng viện phê chuẩn, trong đó một người giữ vai trò Chủ tịch. Trong lĩnh vực tiền mã hóa (crypto), SEC đóng vai trò quan trọng trong việc giám sát và thực thi các quy định liên quan đến chứng khoán, đặc biệt khi xem nhiều token crypto là chứng khoán theo thử nghiệm Howey.
Chủ tịch hiện tại
Tính đến ngày 7/5/2025, Chủ tịch SEC là Paul Atkins, nhậm chức từ tháng 4/2025 sau khi Gary Gensler từ chức vào ngày 20/1/2025. Atkins, một người ủng hộ crypto, cam kết cải tổ chính sách để xây dựng khung pháp lý minh bạch, phù hợp với tài sản số, trái ngược với cách tiếp cận cứng rắn của Gensler. Trước đó, Mark Uyeda giữ vai trò quyền Chủ tịch từ tháng 1/2025, khởi động cải cách với nhóm chuyên trách crypto do Ủy viên Hester Peirce dẫn đầu.
Quá trình xử lý và kiện cáo các công ty crypto
SEC giám sát các công ty crypto dựa trên quan điểm rằng nhiều token là chứng khoán chưa đăng ký, cần tuân thủ Đạo luật Chứng khoán. Quá trình xử lý và kiện cáo thường bao gồm:
- Điều tra: Bộ phận Thực thi (Division of Enforcement) thu thập bằng chứng về vi phạm, như chào bán chứng khoán không đăng ký hoặc gian lận. Các công ty crypto như Binance, Coinbase, và Ripple thường bị điều tra vì bán token được SEC xem là chứng khoán.
- Wells Notice: SEC gửi cảnh báo (Wells Notice) tới công ty, báo hiệu hành động pháp lý tiềm năng. Ví dụ, Crypto.com nhận Wells Notice vào tháng 10/2024 và kiện ngược SEC, cho rằng cơ quan này vượt thẩm quyền.
- Khởi kiện: SEC nộp đơn kiện tại tòa án liên bang, cáo buộc vi phạm như vận hành sàn giao dịch không đăng ký (Binance, Coinbase) hoặc cung cấp dịch vụ staking trái phép (Kraken). Dưới thời Gensler (2021-2025), SEC khởi xướng hơn 100 vụ kiện chống lại các công ty crypto, bao gồm Kraken, Ripple, và Terraform Labs.
- Giải quyết hoặc hủy kiện: Một số vụ kiện kết thúc bằng thỏa thuận (Kraken trả 30 triệu USD phạt năm 2023), trong khi các vụ khác bị hủy dưới thời lãnh đạo mới. Ví dụ, SEC hủy kiện chống lại Uniswap, OpenSea, và Yuga Labs năm 2024-2025, phản ánh cách tiếp cận mềm mỏng hơn của Uyeda và Atkins.
- Quản trị và cải cách: Dưới thời Atkins, SEC thành lập nhóm chuyên trách crypto do Hester Peirce dẫn đầu, tuyên bố miễn trừ stablecoin truyền thống và memecoin khỏi diện chứng khoán, đồng thời thu hồi quy định SAB 121 gây tranh cãi, vốn yêu cầu ghi nhận crypto như nợ trong bảng cân đối.
Điểm nổi bật trong xử lý kiện cáo crypto
- Thời Gary Gensler (2021-2025): Gensler xem hầu hết token (trừ Bitcoin) là chứng khoán, khởi kiện các gã khổng lồ như Binance, Coinbase, và Ripple vì bán chứng khoán không đăng ký. Ông cũng nhắm vào staking, cáo buộc các dịch vụ như Kraken’s staking là hợp đồng đầu tư. Cách tiếp cận này bị chỉ trích là “đàn áp công nghệ” bởi các công ty crypto và nghị sĩ Mỹ.
- Thời Mark Uyeda (quyền Chủ tịch, 1/2025-4/2025): Uyeda chuyển hướng sang chính sách minh bạch, đình chỉ nhiều vụ kiện, cắt giảm bộ phận thực thi crypto, và điều chuyển nhân sự như Jorge Tenreiro, luật sư đứng đầu đơn vị crypto, sang bộ phận khác.
- Thời Paul Atkins (4/2025-nay): Atkins cam kết xây dựng khung pháp lý thân thiện, ưu tiên đổi mới công nghệ. Ông chỉ trích Gensler vì “kìm hãm đổi mới” và đã hủy phần lớn vụ kiện, bao gồm các vụ liên quan đến NFT và DeFi. Cuộc họp giữa Atkins và Chris Larsen (Ripple) vào ngày 2/5/2025 được kỳ vọng sẽ giải quyết vụ kiện XRP, làm rõ XRP không phải chứng khoán.
- Tác động đến thị trường: Các vụ kiện của SEC từng gây sụt giảm giá token, như XRP trong vụ Ripple. Tuy nhiên, việc hủy kiện và cải cách từ 2025 đã thúc đẩy tâm lý tích cực, góp phần đẩy Bitcoin vượt 99.000 USD sau khi Gensler từ chức.
Kết luận
SEC Hoa Kỳ là cơ quan quan trọng trong việc định hình thị trường crypto, với các vụ kiện cáo công ty crypto phản ánh cách tiếp cận thay đổi qua từng lãnh đạo. Dưới thời Chủ tịch Paul Atkins, SEC chuyển sang chính sách cởi mở, giảm kiện tụng và ưu tiên khung pháp lý rõ ràng, tạo điều kiện cho sự phát triển của DeFi, NFT, và tài sản số. Các vụ kiện lớn như Ripple và Uniswap đã được giải quyết hoặc hủy, đánh dấu bước ngoặt cho ngành crypto tại Mỹ.