Staking tiền điện tử là gì? Tìm hiểu cơ chế hoạt động, rủi ro và lợi ích

Giống như bất kỳ hoạt động nào diễn ra trong tiền điện tử, staking có thể là một ý tưởng phức tạp hoặc đơn giản tùy thuộc vào mức độ hiểu biết mà người tham gia thị trường muốn mở khóa. Đối với nhiều người dùng tiền điện tử, việc biết rằng staking là một cách kiếm phần thưởng trong khi nắm giữ một số loại tiền điện tử nhất định là điều quan trọng nhất. Nhưng ngay cả khi chỉ muốn kiếm một số phần thưởng staking, thì việc hiểu một chút về bản chất, cách thức và lý do nó hoạt động cũng rất hữu ích. 

Staking là gì?

Staking là một quá trình trong đó các cá nhân khóa tiền điện tử (“stake”) để hỗ trợ tính bảo mật và hoạt động của mạng blockchain. Khi người dùng stake token, về cơ bản họ đang giúp bảo mật và xác thực các giao dịch trên blockchain.

Staking chỉ có thể thực hiện được trên các blockchain như Ethereum và Cardano dựa trên cơ chế đồng thuận proof-of-stake (PoS). PoS khác với proof-of-work (PoW) – cơ chế đồng thuận của các loại tiền điện tử như Bitcoin, nơi thợ đào sử dụng sức mạnh tính toán để xác thực các giao dịch.

Lượng nắm giữ tiền điện tử của người dùng sẽ trở nên kém thanh khoản hơn vì coin bị ràng buộc trong quá trình staking. Các cá nhân thường vẫn có thể truy cập vào số coin đã stake của mình nhưng chỉ có thể sử dụng chúng cho các mục đích khác khi chúng không còn được stake nữa.

Cơ chế đồng thuận PoS

Thuật toán PoS sử dụng quy trình lựa chọn giả ngẫu nhiên để chọn trình xác thực từ một nhóm các node. Cơ chế này có thể kết hợp nhiều yếu tố khác nhau, chẳng hạn như thời lượng stake, tính ngẫu nhiên và mức độ giàu có của node. Tuy nhiên, mỗi loại tiền điện tử PoS đều có bộ quy tắc và phương pháp riêng để tạo ra thứ mà nó tin là sự kết hợp tốt nhất cho mạng và người dùng.

PoS cho phép sản xuất các block mà không cần dựa vào phần cứng khai thác chuyên dụng, chẳng hạn như ASIC. Trong khi khai thác ASIC yêu cầu đầu tư đáng kể vào phần cứng và năng lượng để vận hành các hoạt động khai thác, thì staking lại yêu cầu đầu tư vào chính tiền điện tử.

Trong PoS, các block được rèn thay vì khai thác. Khi một node được chọn để rèn block tiếp theo, nó sẽ xác minh rằng các giao dịch trong block là hợp lệ. Sau đó, nó ký vào block và thêm nó vào blockchain. Đổi lại, node nhận được phí giao dịch từ block.

Nếu một node muốn ngừng rèn, cổ phần và phần thưởng kiếm được sẽ được phát hành sau một khoảng thời gian, giúp mạng có thời gian để xác minh rằng không có block gian lận nào được node thêm vào blockchain.

Một số người có thể lập luận rằng việc sản xuất các block thông qua staking mang lại khả năng mở rộng cao hơn cho các blockchain. Đây là một trong những lý do mạng Ethereum đã chuyển từ PoW sang PoS trong một bộ nâng cấp kỹ thuật được gọi chung là ETH 2.0.

So sánh cơ chế PoW và PoS

Cơ chế hoạt động của staking

Mỗi mạng blockchain PoS có một loại tiền tệ staking riêng, thường được gọi là là tiền tệ gốc của mạng.

Ví dụ: nếu blockchain PoS được xây dựng trên Ethereum thì loại tiền tệ staking sẽ là ETH. Tương tự, nếu một mạng blockchain PoS mới được ra mắt, nó có thể sẽ giới thiệu một loại tiền điện tử mới làm tiền tệ staking cho mạng. Người dùng muốn tham gia cần phải sở hữu tiền tệ staking riêng của từng mạng.

Có rất nhiều cách để stake tiền điện tử. Phương pháp cụ thể phụ thuộc vào trình độ chuyên môn kỹ thuật của nhà đầu tư, số lượng tiền điện tử họ muốn stake và mức độ kiểm soát ưa thích của họ.

Một tùy chọn trong số này là thiết lập và duy trì node xác thực trên blockchain. Phương pháp này đòi hỏi kiến ​​thức kỹ thuật và đi kèm với khả năng kiểm soát tốt nhất đối với quá trình staking. Vì vậy, nó đi kèm với trách nhiệm cao nhất và rủi ro tiềm ẩn nhất.

Một cách khác là sử dụng nền tảng staking-as-a-service cho phép người dùng ủy quyền khoản stake cho nhà cung cấp dịch vụ bên thứ ba chạy node xác thực. Phương pháp này mang lại sự cân bằng về quyền kiểm soát và sự thuận tiện, cho phép người dùng có quyền kiểm soát tiền trong khi giao trách nhiệm chạy node xác thực cho nhà cung cấp dịch vụ đáng tin cậy.

Staking gộp là một tùy chọn khác kết hợp khoản stake của nhiều người dùng khác nhau. 

Cuối cùng, một số sàn giao dịch tiền điện tử cung cấp dịch vụ staking cho người dùng, cho phép họ stake token mà không cần chạy node riêng hoặc ủy quyền cho nhà cung cấp dịch vụ bên thứ ba. Phương pháp này mang lại sự tiện lợi nhất, nhưng người dùng nên xem xét cẩn thận các biện pháp bảo mật của sàn giao dịch trước khi stake trên nền tảng.

Staking pool là gì?

Staking pool là một nhóm các hodler tiền điện tử góp coin để tăng cơ hội được chọn làm trình xác thực. Bằng cách kết hợp sức mạnh staking, người dùng có thể tăng cơ hội kiếm được phần thưởng staking, được phân bổ theo tỷ lệ cho từng thành viên pool dựa trên đóng góp của họ.

Staking pool có lợi cho người dùng cá nhân, những người có thể không có đủ tài nguyên hoặc chuyên môn kỹ thuật để vận hành các node xác thực của riêng họ. Thay vào đó, họ có thể ủy quyền quyền staking của mình cho một pool và kiếm phần thưởng mà không cần tự vận hành node.

Staking pool cũng có thể mang lại lợi ích cho các nhà đầu tư nhỏ hơn không đủ coin để đáp ứng các yêu cầu staking tối thiểu. Bằng cách gộp coin của họ với những người dùng khác, họ có thể đáp ứng các yêu cầu staking tối thiểu và bắt đầu kiếm phần thưởng.

Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là các staking pool thường tính phí dịch vụ ngoài phần thưởng staking kiếm được. Ngoài ra, người dùng nên nghiên cứu kỹ và chọn một staking pool uy tín có thành tích tốt về hiệu suất và bảo mật.

Lợi ích của staking

1. Kiếm phần thưởng

Các node tham gia vào quá trình xác thực của mạng sẽ được thưởng bằng tiền điện tử hoặc phí giao dịch cho phép người dùng kiếm thu nhập thụ động. Staking cũng có thể tăng tính thanh khoản vì nó cho phép người dùng tận dụng coin nhàn rỗi mà không cần bán chúng.

2. Hỗ trợ bảo mật mạng

Staking giúp bảo mật mạng bằng cách khuyến khích trình xác thực hành động vì lợi ích tốt nhất của mạng. Các trình xác thực có hành động ác ý hoặc vi phạm các quy tắc của mạng có nguy cơ bị tịch thu khoản stake, điều này giúp ngăn chặn kẻ xấu cố gắng xâm phạm mạng.

3. Phân cấp

Staking cũng giúp phân cấp mạng bằng cách cho phép bất kỳ ai cũng có thể tham gia vào quá trình xác thực. Sự phân cấp này giúp giảm rủi ro về một thực thể duy nhất kiểm soát mạng – điều có thể gây tổn hại đến an ninh của mạng.

4. Hiệu quả năng lượng

Staking được coi là một giải pháp thay thế tiết kiệm năng lượng và thân thiện với môi trường hơn so với khai thác PoW. Nó đòi hỏi sức mạnh tính toán ít hơn đáng kể trong quá trình xác thực các giao dịch và tạo các block mới.

5. Quản trị mạng

Một số mạng blockchain cho phép người dùng stake token có quyền biểu quyết và ảnh hưởng đến việc quản trị mạng. Điều này mang lại cho các bên liên quan tiếng nói trong việc đề xuất và quyết định nâng cấp, thay đổi và cải tiến giao thức, cho phép họ định hình hướng đi tương lai của mạng.

Rủi ro của staking

Trình xác thực phải nghiên cứu cẩn thận loại tiền điện tử cụ thể mà họ dự định tham gia, hiểu các rủi ro liên quan và hiểu rõ các yêu cầu kỹ thuật cũng như quy trình liên quan đến staking. Sau đây là một số rủi ro người dùng nên biết:

1. Rủi ro biến động

Giá trị của tiền điện tử có thể dao động mạnh, điều đó có nghĩa là giá trị của tiền điện tử đã stake có thể giảm nhanh chóng, có khả năng dẫn đến thua lỗ đáng kể.

2. Rủi ro slashing

Trong mạng PoS, trình xác thực có thể bị phạt vì nhiều loại hành vi vi phạm quy tắc mạng, chẳng hạn như ký hai lần hoặc offline trong thời gian dài. Những hình phạt này có thể dẫn đến việc mất một số hoặc toàn bộ số token đã stake.

3. Rủi ro tập trung

Trong một số mạng PoS, một số lượng ít trình xác thực có thể nắm giữ một phần đáng kể số token đã stake. Điều này có thể tạo ra rủi ro tập trung hóa, vì những trình xác thực này có thể nắm giữ quyền lực và ảnh hưởng không tương xứng trên mạng.

4. Rủi ro kỹ thuật

Staking yêu cầu người dùng khóa token của họ trong ví hoặc node xác thực trong thời gian dài. Các lỗi kỹ thuật, chẳng hạn như lỗi phần mềm, có thể dẫn đến việc mất số token đã stake.

5. Thời gian khóa 

Người dùng thường cần giữ cố định token trong một khoảng thời gian định trước khi tham gia staking. Quyền truy cập ngay vào token có thể bị hạn chế trong khoảng thời gian này, khiến họ không thể bán token nhanh chóng như khi chỉ giữ trong ví, dẫn đến bỏ lỡ các cơ hội đầu tư tiềm năng hoặc không thể phản ứng kịp thời với biến động giá cả.

Cách stake token

Nhận tiền điện tử PoS

Hãy đảm bảo chọn loại tiền điện tử hỗ trợ staking và sau đó stake theo số lượng yêu cầu. Một số blockchain có yêu cầu staking tối thiểu, có thể thay đổi tùy theo mạng.

Chuyển tiền điện tử vào ví

Thiết lập ví hỗ trợ staking. An toàn nhất là sử dụng các ví được đề xuất trên trang web chính thức của blockchain.

Chuyển staking coin vào ví. Thực hiện theo các hướng dẫn dành riêng cho mạng để chuyển tiền.

Bắt đầu staking

Thực hiện theo các hướng dẫn dành riêng cho mạng staking, có thể liên quan đến việc ủy ​​quyền token cho node xác thực hoặc tự vận hành node xác thực. Thông tin này có thể được tìm thấy trên trang web chính thức của blockchain đã chọn.

Phần thưởng staking được tính như thế nào?

Mỗi mạng blockchain có thể sử dụng một cách tính phần thưởng staking khác nhau. Một số được điều chỉnh theo từng block, xem xét nhiều yếu tố khác nhau. Không có câu trả lời ngắn gọn nhưng việc tính toán phần thưởng có thể bao gồm những điều sau:

• Số lượng token mà trình xác thực đang stake
• Khoảng thời gian mà trình xác thực đã tích cực stake
• Khả năng hoàn thành nhiệm vụ của trình xác thực
• Tổng số token được stake trên mạng
• Phí giao dịch của mạng 
• Tỷ lệ lạm phát của token

Đối với một số mạng, phần thưởng staking được xác định theo tỷ lệ phần trăm cố định. Những phần thưởng này được phân phối cho trình xác thực như một khoản bồi thường vì lạm phát. Lạm phát khuyến khích người dùng chi tiêu coin thay vì HODL. Nhưng với mô hình này, trình xác thực có thể tính toán chính xác phần thưởng staking tiềm năng.

Tại sao không phải tất cả tiền điện tử đều có thể stake?

Để hiểu lý do tại sao, trước tiên hãy xem xét một số thông tin cơ bản:

• Tiền điện tử thường được phân cấp, có nghĩa là không có cơ quan trung ương nào điều hành chương trình. Vậy làm thế nào để tất cả các máy tính trong một mạng lưới phi tập trung đi đến câu trả lời chính xác mà không cần cơ quan trung ương như ngân hàng hoặc công ty thẻ tín dụng cung cấp cho chúng? Họ sử dụng “cơ chế đồng thuận”. 
• Nhiều loại tiền điện tử – bao gồm Bitcoin và Ethereum 1.0 – sử dụng cơ chế đồng thuận PoW. Thông qua cơ chế này, mạng cung cấp một lượng sức mạnh xử lý khổng lồ để giải quyết các vấn đề như xác thực giao dịch giữa những người lạ và đảm bảo không ai cố gắng tiêu cùng một số tiền hai lần. Một phần của quá trình này liên quan đến việc các “thợ đào” trên toàn thế giới cạnh tranh để trở thành người đầu tiên giải được câu đố về mật mã. Người chiến thắng có quyền thêm “block” giao dịch được xác minh mới nhất vào blockchain – và đổi lại nhận được một số tiền điện tử. 

Đối với một blockchain tương đối đơn giản như Bitcoin (có chức năng rất giống sổ cái ngân hàng, theo dõi các giao dịch đến và đi) PoW là một giải pháp có thể mở rộng. Nhưng đối với một phương trình phức tạp hơn như Ethereum – có rất nhiều ứng dụng bao gồm cả thế giới DeFi chạy trên blockchain – PoW có thể gây ra tắc nghẽn khi có quá nhiều hoạt động. Kết quả là thời gian giao dịch có thể lâu hơn và phí có thể cao hơn.

Một cơ chế đồng thuận mới hơn có tên Proof of Stake (PoS) đã xuất hiện — với ý tưởng tăng tốc độ và hiệu quả đồng thời giảm phí. Một cách chính mà PoS giúp giảm chi phí là không yêu cầu tất cả thợ đào phải giải quyết các vấn đề toán học, đây là một quá trình tiêu tốn nhiều năng lượng. Thay vào đó, các giao dịch được xác thực bởi những người stake token.

Staking có chức năng tương tự như khai thác, trong đó đó là quá trình người tham gia mạng được chọn để thêm lô giao dịch mới nhất vào blockchain và đổi lấy một số tiền điện tử. Staker cũng giúp xác định block nào là hợp lệ. 

Việc triển khai chính xác khác nhau tùy theo từng dự án, nhưng về bản chất, người dùng bỏ phiếu cho token của họ để đảm bảo tính bảo mật của mạng. Token đã stake sẽ đảm bảo rằng trình xác thực đang hành động một cách thiện chí và không khuyến khích vi phạm các quy tắc giao thức.

Như vậy, chỉ những loại tiền điện tử được xây dựng trên cơ chế đồng thuận PoS mới có thể được stake nhưng không phải tất cả các loại tiền điện tử PoS đều hỗ trợ staking. Một số loại tiền điện tử PoS có thể có các cơ chế khác để khuyến khích người dùng duy trì và hỗ trợ mạng, chẳng hạn như Delegated proof-of-stake (DPoS).

Và tất nhiên, không thể stake các token được xây dựng trên cơ chế đồng thuận PoW.

Một điều quan trọng cần nhớ là hãy nghiên cứu loại tiền điện tử và mạng cụ thể cũng như hiểu rõ các yêu cầu và phần thưởng staking.

Cách chọn token để stake

Quá trình chọn những coin tốt nhất để stake không nên hoàn toàn tập trung vào phần thưởng do mạng cung cấp. Bên cạnh đó, còn các yếu tố khác cần được xem xét như thời gian khóa và thanh khoản của token.

Từ góc độ phần thưởng, các token vốn hóa thấp có xu hướng cung cấp phần thưởng cao hơn so với các giao thức thâm niên như Ethereum để thu hút nhiều nhu cầu hơn. Tuy nhiên, người dùng có thể gặp khó khăn khi bán token kiếm được nếu nó kém thanh khoản – có nghĩa là khối lượng giao dịch hàng ngày thấp. Hơn nữa, thời gian khóa kéo dài có thể khiến người dùng gặp rủi ro thị trường vì không thể kịp thời cắt lỗ trong giai đoạn biến động.

Lời kết

Staking tiền điện tử mở ra nhiều cơ hội hơn cho bất kỳ ai muốn tham gia vào việc duy trì và quản trị blockchain. Đây cũng là một cách dễ dàng để kiếm phần thưởng bằng cách nắm giữ tài sản kỹ thuật số. Các rào cản gia nhập hệ sinh thái blockchain ngày càng thấp hơn khi việc staking trở nên dễ dàng hơn.

Cần lưu ý rằng staking không phải là không có rủi ro. Hợp đồng thông minh được sử dụng để khóa tiền có thể dễ bị lỗi, vì vậy, điều quan trọng là bạn phải tự nghiên cứu và sử dụng ví có độ an toàn cao.

Tham gia Telegram của Tạp Chí Bitcoin: https://t.me/tapchibitcoinvn

Theo dõi Twitter (X): https://twitter.com/tapchibtc_io

Theo dõi Tiktok: https://www.tiktok.com/@tapchibitcoin

• Giao thức Bitcoin staking Babylon ra mắt testnet, trao thưởng thẻ NFT
• Chainlink ra mắt staking v0.2 trên mainnet, nâng ngưỡng thanh khoản lên 45 triệu LINK
• Vitalik Buterin muốn cải tiến mô hình Ethereum staking, CEO Cardano phản ứng mỉa mai

Itadori

Tạp chí Bitcoin