Điều mà các ngân hàng Trung ương từng chế nhạo thì giờ đây họ đang tranh giành quyền làm chủ. Quay trở lại khi Bitcoin, tiền điện tử đầu tiên trên thế giới, được coi là sân chơi của những kẻ vô chính phủ và buôn bán ma túy, thật dễ hiểu tại sao bị các ngân hàng trung ương trên thế giới tránh xa như bệnh hũi. Quan điểm đã thay đổi vội vàng khi Facebook đưa ra đề xuất Libra mà nhiều nhà quản lý xem là mối đe dọa đối với các chế độ tiền tệ hiện có. Các ngân hàng trung ương của Trung Quốc, Thụy Điển, Bahamas và những quốc gia khác đã thử nghiệm lĩnh vực này và một số trong đó nói rằng coin của họ sẽ sớm hoạt động. Trong khi đó, một số cơ quan khác, bao gồm cả Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ, chỉ đang đứng bên lề và theo dõi mọi nhất cử nhất động.
Điều gì đã thay đổi?
Triển vọng về một loại tiền có thể sử dụng cho các giao dịch hàng ngày được đặt vào tay 2 tỷ người dùng của Facebook. Libra sẽ gia nhập hàng ngũ các stablecoin, một loại tiền mã hóa được phát triển gần đây nhằm tìm cách theo dõi giá trị của một số tài sản biến động thấp. Stablecoin phổ biến nhất là Tether nhắm đến đồng đô la Mỹ. Mục tiêu của stablecoin là tạo ra giá trị tương đối phù hợp, vì các hình thức cũ hơn như Bitcoin và Ethereum tiếp tục dao động giá ‘kinh hoàng’ khiến chúng không phù hợp làm phương tiện thanh toán. Mặc dù đề xuất của Facebook đối mặt với nhiều rào cản, nhưng khái niệm về một loại tiền thay thế được sử dụng trên quy mô toàn cầu đã nhanh chóng được các cơ quan quản lý xem là mối đe dọa đối với chủ quyền quốc gia, quyền riêng tư, ổn định tài chính và khả năng thực hiện chính sách tiền tệ của ngân hàng trung ương. Tỷ phú sáng lập quỹ đầu cơ Ray Dalio gần đây cho biết, nếu ông là một ngân hàng trung ương, ông sẽ không cho phép bất kỳ loại tiền kỹ thuật số tư nhân nào.
Tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương sẽ trông như thế nào?
Giống Libra hơn Bitcoin.
Nó được thành lập dựa trên niềm tin vào sự vượt trội của hệ thống tài chính nằm ngoài quyền kiểm soát của đảng trung ương. Mặc dù vậy, các ngân hàng trung ương từ Ả Rập Xê-út đến Thái Lan dự tính sử dụng công nghệ tương tự được phát triển để củng cố Bitcoin, các sổ cái phân tán được gọi là blockchain. Nhưng thay vì định hình chúng để thúc đẩy ẩn danh (Bitcoin đại diện cho cuộc nổi loạn chống lại các cơ quan tài chính trung ương), các ngân hàng dự tính sử dụng blockchain theo cách đảm bảo giám sát. Tuy nhiên, một số nhà nghiên cứu đã bày tỏ nghi ngờ về việc liệu công nghệ này có thể hỗ trợ khối lượng lớn các giao dịch đồng thời hay không? Theo một quan chức của Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc, nghiên cứu của họ cho thấy công suất Bitcoin đã giảm xuống dưới mức nhu cầu cao nhất. Trong buổi dạ tiệc mua sắm hàng năm của người độc thân Trung Quốc, 92.771 giao dịch được thực hiện mỗi giây. Các nghiên cứu khác đã phát hiện ra rằng Ethereum xử lý trung bình 15 giao dịch mỗi giây, trong khi mạng Visa Inc. có thể xử lý 24.000 mỗi giây.
Các ngân hàng trung ương nghĩ gì?
Có hai hướng chính: bán buôn và bán lẻ. Trong các dự án bán buôn, quyền truy cập vào tiền kỹ thuật số sẽ được giới hạn ở các ngân hàng và các tổ chức tài chính khác. Mục tiêu là làm cho các luồng thanh toán trong hệ thống tài chính hiện tại nhanh hơn và rẻ hơn. Trong các dự án bán lẻ, CBDC sẽ được phát hành thông qua tài khoản tại ngân hàng trung ương cho công chúng nói chung hoặc tài khoản tại các ngân hàng thương mại làm việc với ngân hàng trung ương. Sau này, các ngân hàng trung ương có thể phải nhận trách nhiệm đối với khách hàng, phải đảm bảo thực hiện các yêu cầu tài chính chống rửa tiền và chống khủng bố, cũng như cung cấp thông tin về thuế.
Quốc gia nào đã thử điều này?
Một số hòn đảo ở Đông Caribê, bao gồm Grenada và St. Kitts và Nevis, có chung một ngân hàng trung ương đã tung ra tiền kỹ thuật số ‘chính chủ’, hiện đang được người tiêu dùng và thương nhân thử nghiệm. Ngân hàng trung ương lớn đầu tiên tung ra tiền điện tử quy mô có khả năng là Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBOC). Sau 5 năm nghiên cứu, PBOC cho biết vào tháng 8 năm nay rằng tiền kỹ thuật số của họ “đang sắp sửa ra mắt”. Riksbank của Thụy Điển đang khám phá e-krona, Uruguay đã thực hiện chương trình thí điểm có tên là e-Peso, Ngân hàng Dự trữ Nam Phi nghiên cứu tính khả thi của việc tạo ra một loại tiền kỹ thuật số và Ngân hàng Quốc gia Thụy Sĩ hợp tác với sàn giao dịch chứng khoán SIX để nghiên cứu cách làm cho tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương có sẵn để giao dịch và thanh toán giữa những người chơi trên thị trường tài chính.
Quốc gia nào không chạy theo xu hướng?
Fed của Mỹ là một điển hình.
Chủ tịch Jay Powell cho biết trong khi Fed “theo dõi rất cẩn thận” sự phát triển của các loại tiền kỹ thuật số thì “đó không phải là điều mà chúng tôi đang tích cực xem xét” và “nó đặt ra những vấn đề quan trọng mà chúng tôi muốn thấy được giải quyết triệt để” như vấn đề an ninh mạng và liệu có nhu cầu đối với một loại tiền tệ như vậy không? Ngân hàng trung ương Nhật Bản và Ngân hàng trung ương Nga cũng cho biết họ không có kế hoạch tương tự. Chủ tịch Bundesbank, Jens Weidmann, nói vào tháng 10 rằng ông không “thấy nhu cầu tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương hiện tại”.
Ưu điểm?
Nếu các ngân hàng trung ương có thể vượt qua những khó khăn kỹ thuật, tiền kỹ thuật số có thể cho phép chuyển tiền nhanh hơn và rẻ hơn qua biên giới. Đồng thời, nó có thể cải thiện khả năng tiếp cận đấu thầu hợp pháp ở các quốc gia nơi nguồn cung tiền mặt đang cạn kiệt. Một bài báo của Diễn đàn Kinh tế Thế giới cho rằng các loại tiền mới có thể cung cấp cho các nhà đầu tư bán lẻ những nơi an toàn hơn để tiết kiệm, nếu nó cho phép họ tạo tài khoản với ngân hàng trung ương và có thể giảm các rào cản chi phí cho 1,7 tỷ người không có điều kiện sử dụng dịch vụ ngân hàng. Một số nhà kinh tế thậm chí cho rằng họ có thể làm cho chính sách tiền tệ hiệu quả hơn bằng cách cho phép thông qua lãi suất trực tiếp. Đối với Trung Quốc, tiền kỹ thuật số cung cấp phương thức khả thi để theo kịp và kiểm soát nền kinh tế số hóa nhanh chóng. Mặt khác, nó cũng có thể cung cấp cho chính phủ công cụ bổ sung để giám sát.
Nhược điểm?
Rủi ro của tiền kỹ thuật số là rất lớn. Đó là lý do tại sao hầu hết các ngân hàng trung ương phải thận trọng. Tùy thuộc vào mô hình của CBDC, các ngân hàng trung ương có nguy cơ cắt giảm ngân hàng thương mại, một nguồn tiền quan trọng cho nền kinh tế thực hoặc giả định rủi ro trực tiếp, sự phức tạp của ngân hàng đại chúng. Các vấn đề trong việc quản lý một doanh nghiệp đối với những sự kiện mới có thể làm suy yếu niềm tin của công chúng mà các ngân hàng trung ương dựa vào đó để theo đuổi các hành động không phổ biến như tăng lãi suất.
Phải chăng chỉ là mốt tài chính?
Nhiều người trong lĩnh vực này thừa nhận điều đó nhưng không còn lâu nữa. Agustin Carstens, cựu Thống đốc Banco de Mexico đã trở thành tổng giám đốc của Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS), được gọi là ngân hàng trung ương của các ngân hàng trung ương, cho biết vào tháng 3 rằng “nghiên cứu và thử nghiệm để đưa ra một trường hợp sử dụng thuyết phục cho tiền tệ kỹ thuật số của ngân hàng trung ương cho đến nay đã thất bại”. Nhưng một tuần sau thông báo của Libra, Carstens cho biết các loại tiền kỹ thuật số có thể xuất hiện sớm hơn chúng ta nghĩ. Cũng kể từ khi có tin Libra, Christine Lagarde, chủ tịch sắp tới của Ngân hàng Trung ương châu Âu, đã nói rằng các ngân hàng trung ương nên mở cửa cho các công nghệ mới bao gồm tiền kỹ thuật số. Và Thống đốc Ngân hàng Anh Mark Carney khẳng định công nghệ phát triển mang đến tiềm năng cho một thế giới mới, trong đó tiền kỹ thuật số mới được hỗ trợ bởi một nhóm lớn các quốc gia hoặc thậm chí nhiều loại tiền tệ, xuất hiện để cạnh tranh với đồng đô la như một loại tiền tệ dự trữ quốc tế.
- Pháp: Các ngân hàng trung ương có ba lựa chọn cho các quy định về tiền điện tử
- Cách các ngân hàng trung ương vô tình chống lại chính mình bằng cách in thêm tiền, thúc đẩy tiền điện tử?
Thùy Trang
Tạp chí Bitcoin | Bloomberg
