Blockchain đã âm thầm giúp các nhà hoạt động trên toàn thế giới tìm ra những phương thức mới để chống lại tình trạng hiện nay. Bài viết dưới đây sẽ cho chúng ta cái nhìn toàn diện hơn về quá trình này.
Từ đống tro tàn của cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, Bitcoin lặng lẽ xuất hiện, khởi động hệ sinh thái tiền điện tử và mạng lưới tài chính phi tập trung không phụ thuộc vào Ngân hàng Trung ương. Bitcoin như thể một cái gì đó có thể thay đổi thế giới và là hình thức mới của chủ nghĩa tuyên truyền tích cực (activism).
Đối với Micah White, đồng sáng lập Occupy Wall Street, tương lai của chủ nghĩa tuyên truyền tích cực là ở tiền điện tử. Mặc dù cuộc biểu tình trên đường phố do chính ông tổ chức đã lan truyền mạnh mẽ vào năm 2011, sau khi hàng ngàn người biểu tình dựng lều gần Phố Wall để phản đối sự bất bình đẳng về giàu nghèo nhưng White coi cuộc biểu tình trên đường phố là “một hình thức hoạt động cố gắng chống chọi với cái chết”.
Ông cho rằng “chủ nghĩa tuyên truyền tích cực được điều khiển bằng truyền thông xã hội” hay “chủ nghĩa tuyên truyền tích cực có mục đích chính trị” không đặc biệt hiệu quả. Nhưng blockchain cung cấp một giải pháp thay thế hiệu quả. Vì vậy, ông đã lấy giai đoạn DEVCON xảy ra vào tháng 10/2019 để giải thích tầm nhìn của mình về chủ nghĩa tuyên truyền tích cực được hỗ trợ bởi blockchain.
Đầu tiên, White giải thích rằng blockchain tạo ra các loại logic kinh tế mới, nếu được sử dụng thì nó có thể phá hủy các công cụ tài chính truyền thống. White chỉ ra token giảm phát Bomb, tự xưng là “tiền tệ tự phá hủy đầu tiên” trên thế giới. Mỗi khi Bomb được chuyển, 1% giao dịch bị hủy, nghĩa là giá trị của nó sẽ giảm theo thời gian. Trong khi đó, Shuffle Monster mất phí giao dịch 2% từ mỗi giao dịch, một nửa trong số đó bị đốt cháy và phần còn lại được phân phối cho một trong số 512 chủ sở hữu token hàng đầu. Trong khi đó, dự án Sparkle của White mạo hiểm hơn nữa, phân phối 2% cho mọi người khác trong nền kinh tế.
White cũng cho biết crypto đang thay đổi cách các nhóm gây quỹ. Cho dù các phong trào ủng hộ dân chủ như các cuộc biểu tình ở Hồng Kông hay ISIS thì các nhóm chính trị đã xem tiền điện tử như một cách gây quỹ từ các tổ chức đang tìm cách ngăn chặn chúng. Ngoài ra, báo chí tự do Hồng Kông đã gây quỹ bằng Bitcoin để giúp đưa tin khách quan về các cuộc biểu tình ở Hồng Kông. Đối với ISIS, họ đã sử dụng tiền điện tử để giúp mua vũ khí.
“Bạn không thể tạo ra các hình thức phản kháng mới vốn dĩ không cho phép những người mà bạn không thích sử dụng nó. Tất cả những gì chúng ta có thể hy vọng là đơn giản hóa mọi thứ để người có thiện chí sử dụng dễ dàng và tốt hơn”, White cho biết.
Mục tiêu chính của White là “các hợp đồng thông minh đối nghịch”, là các hợp đồng thông minh, được thiết kế rõ ràng để vũ khí hóa chống lại một số hiện trạng.
Ông cho biết nhiệm vụ của mình là tạo ra một loại hợp đồng thông minh đầu tiên bị cấm vì lý do chính trị. “Nếu chúng ta có thể biến hợp đồng thông minh thành một hình thức phản kháng, thì chúng ta sẽ mở ra một địa hình hoàn toàn mới cho trận chiến”.
White gần đây đã công bố hợp đồng thông minh thực hiện điều đó dETH, là coin phá hủy ETH khỏi nền kinh tế Ethereum. “ETH được gửi đến hợp đồng thông minh này bị tiêu diệt vĩnh viễn và bị loại khỏi nền kinh tế. Nó không chỉ bị đốt cháy mà nó còn chết đi mãi mãi”, White viết trong một bài đăng trên blog.
Trong khi hành động đốt tờ bạc 100 đô la sẽ khiến bạn mất đi 100 đô la thì phá hủy ETH lại tạo ra giá trị thông qua dETH. Giá của dETH tăng thêm 0,1% với mỗi lần mua và mua trực tiếp dETH tất nhiên là bằng cách tiêu diệt ETH.
Những người phá hủy hơn 3 ETH sẽ nhận được 30% tiền thưởng trong số lượng dETH họ nhận được. 3 ETH là phần thưởng khối cho việc tạo ETH, do đó, phá hủy nhiều hơn 3 ETH tại một thời điểm có nghĩa là nhiều ETH bị phá hủy hơn được là tạo ra thông qua phần thưởng khối.
Ngoài White, có lẽ rất ít người đã thực sự sử dụng dETH. Nhưng, vì nó chỉ là một phần mềm nên White nói rằng: “dETH có thể được các nhà hoạt động sử dụng trong tương lai khi cần thiết. dETH sẽ chỉ tồn tại trên blockchain cho đến khi mọi người thực hiện nó một cách nghiêm túc. Nếu họ làm vậy, coin phá hủy này sẽ tăng trưởng vượt bậc”, White nói.
Bên cạnh đó, một hợp đồng thông minh đối nghịch khác là Reigningemaoh.com, chạy trên Sparkle của White và được lưu trữ trên hệ thống lưu trữ tệp ngang hàng IPFS. Nó lan truyền thông điệp “Hoàng đế vạn tuế”, một cụm từ thường dùng cho các trang web bị chính phủ Trung Quốc cấm. Bất kỳ sự xuất hiện của cụm từ trực tuyến đều bị một thuật toán cấm. Đăng cụm từ trực tuyến làm giảm điểm tín dụng xã hội của công dân Trung Quốc – là một chương trình xã hội gây tranh cãi trong công chúng, theo đó điểm tín dụng thấp do có hành vi sai trái có thể dẫn đến hậu quả không thể mua được vé máy bay hoặc thuê nhà. Đăng cụm từ “Hoàng đế vạn tuế” trực tuyến có thể bị bắt giữ.
Các nhà hoạt động muốn truyền bá thông điệp có thể gửi ETH đến hợp đồng thông minh này để nhận token “Hoàng đế vạn tuế”, sau đó họ có thể chuyển đến càng nhiều ví càng tốt. Vì blockchain là ẩn danh nên các nhà chức trách không thể ‘tóm’ được các công dân Trung Quốc truyền bá cụm từ bị cấm. Và do tính bất biến của sổ cái phân tán, tin nhắn một khi đã gửi thì không thể xóa được.
Các nhà hoạt động có thể nhận được một token “Hoàng đế vạn tuế” miễn là họ trả tiền gas và có thể nhận được 8.640 token “Hoàng đế vạn tuế” cho mỗi 1 ETH họ chi tiêu. Số tiền thu được dành cho tổ chức tuyên truyền tích cực ở Trung Quốc.
Hợp đồng thông minh cho đến nay đã xử lý chỉ một số ít các giao dịch. Nhưng cũng giống như “cần đến Occupy Wall Street, ngay cả khi họ không biết điều đó”, White nói rằng “các nhà hoạt động xã hội cần Ethereum, ngay cả khi họ không biết điều đó ngay bây giờ”. Có lẽ chúng ta nên xem xét quan điểm của White, Occupy Wall Street bắt đầu với khoảng 300 người, trước khi lan sang 82 quốc gia và 1000 thành phố. “Một phần của vấn đề ở đây là kêu gọi các nhà hoạt động khác và giống như hãy giải phóng mọi thứ”.
White nói rằng bạn nên hành động nhanh hơn. “Crypto đang trong thời điểm vàng – hoặc có lẽ nó đã kết thúc – nơi mọi người bị lôi cuốn vì họ nghĩ rằng đây là một hình thức thay đổi thế giới mới chưa từng thử trước đây. Cánh cửa cơ hội mở ra và có thể đóng ngay bây giờ, khi mà mọi người bắt đầu nghĩ rằng đây không phải là không gian có tính thay đổi”, ông cho biết tại DEVCON.
Phát triển cả về chất lượng và số lượng
Nhưng ngay cả khi tương lai của chủ nghĩa tuyên truyền tích cực không phải là tiền điện tử, tiến sĩ kinh tế Zoe Hitzig tại trường đại học Harvard cho biết công nghệ blockchain đã truyền cảm hứng cho các trường phái tư tưởng khác. Theo cô, blockchain “khiến mọi người phải suy nghĩ về một loại vũ trụ tồn tại song song trong đó con người có thể xác định lại mối quan hệ xã hội của họ với người khác”.
“Các nhà kinh tế học hàn lâm có cách nói rất hạn chế về sự pha trộn giữa việc ra quyết định tập trung và phi tập trung: trong nền kinh tế chính trị truyền thống, thị trường được phân cấp nhưng đứng sau đó là nhà nước tập trung”.
“Blockchain là một loại nền tảng thử nghiệm ở chỗ nó cung cấp những cách mới để suy nghĩ về mối quan hệ giữa việc ra quyết định tập trung và phi tập trung”.
Cùng suy nghĩ với cha đẻ Ethereum Vitalik Buterin và nhà kinh tế học ngôi sao Glen Weyl, Hitzig đã tạo ra một kế hoạch chi tiết cho hệ thống mới để tài trợ cho lợi ích công cộng, được gọi là “Liberal Radicalism” (tạm dịch: Chủ nghĩa cấp tiến tự do) vào năm ngoái.
Hệ thống này hoạt động như sau: nếu một chính phủ muốn kết hợp đóng góp của một số cá nhân với một số lợi ích công cộng, thì tổng tài trợ phải là bình phương tổng của căn bậc hai của các đóng góp cá nhân. Vì vậy, nếu tôi góp một đô la vào dự án xây dựng thư viện công cộng mới, bạn cho 4 đô la và Buterin cho 9 đô la, thì công chúng sẽ khớp với tổng số 14 đô la.
Hitzig nói: “Hệ thống này có thể khắc phục được vấn đề thông tin và vấn nạn thụ hưởng miễn phí. Ở đâu đó, một người nào đó trong cộng đồng chọn không quyên góp với giả định rằng ai đó giàu hơn sẽ quyên góp cùng một lúc. Do đó, hệ thống mới sẽ thôi thúc họ quyên góp, vì họ biết rằng những đóng góp của họ sẽ được khớp với người khác”. Thông qua hệ thống mới, những người không có nhiều tiền vẫn có tiếng nói, bởi vì quyên góp của họ về cơ bản là một biểu hiện cho thấy họ có quan tâm đến vấn đề đó như thế nào và nó được khớp với người bảo trợ giàu có. Những người quyên góp nhiều hơn vẫn có tiếng nói lớn hơn về nơi phân bổ tiền, nhưng bởi vì tính phù hợp được tính theo phương pháp bậc hai nên nó sẽ khiến bạn tốn nhiều tiền hơn để thể hiện sở thích của mình.
Theo Hitzig, Liberal Radicalism có thể cung cấp hệ thống thuế hoàn toàn mới. “Các hệ thống hiện tại đang lẫn lộn các đóng góp tự nguyện và không tự nguyện thông qua thuế và trợ cấp cho hàng hóa công cộng theo những cách thực sự bí ẩn chưa được xác định rõ. Nó không dẫn đến một cấu trúc khuyến khích rõ ràng liên kết cách mọi người tiêu tiền với những gì hàng hóa công cộng được tài trợ. Và điều đó khiến mọi người ghét phải trả thuế”.
Mặc dù hệ thống thuế không tưởng của Hitzig vẫn là một giấc mơ xa vời nhưng hình thức quản trị lấy cảm hứng từ blockchain này đã được ban hành thông qua một thứ gọi là bỏ phiếu bậc hai. Tiền đề giống như tài chính bậc hai, nơi các khoản quyên góp lớn hơn bao gồm nhiều tiền hơn, nhưng các khoản đóng góp nhỏ hơn vẫn rất đáng kể.
Trong bỏ phiếu bậc hai, các thành viên của nhóm hoặc một chính phủ vì mục đích tranh luận được phân bổ một số phiếu nhất định để chi cho các dự án. Nếu giả sử mỗi thành viên của chính phủ được phân bổ 100 phiếu để phân phối trong số 10 dự luật thì việc phân bổ tất cả 100 phiếu cho 1 dự luật có nghĩa là 1 dự luật cụ thể có nhiều khả năng được thông qua nhưng bạn sẽ bị một loạt các dự luật còn lại chỉ có một vài phiếu đánh bại. Hãy nhớ rằng, vì phiếu được tính theo phương pháp bậc hai nên giá trị của phiếu giảm. Cắm 2 phiếu vào một dự án thực tế tiêu tốn của bạn 4 phiếu và để chỉ định 3 phiếu cho một dự án thì bạn phải bỏ ra 9 trong số 100 phiếu của mình.
Tiểu bang Colorado của Hoa Kỳ đã sử dụng bỏ phiếu bậc hai để bỏ phiếu cho các ưu tiên ngân sách và Tổng thống Hackathon của Đài Loan cũng đã chấp nhận hệ thống bỏ phiếu bậc hai trong năm nay. Bộ trưởng Kỹ thuật số Đường Phượng (Audrey Tang) của Đài Loan, gán ý tưởng này cho ‘những người chơi blockchain’ giống như Vitalik Buterin. Các công ty blockchain cũng đã thực hiện kêu gọi: Eximchain – là blockchain tập trung vào việc giúp chuỗi cung ứng chia sẻ thông tin, năm ngoái đã tích hợp bỏ phiếu bậc hai vào giao thức của nó.
Nếu các hợp đồng thông minh đối nghịch của White không bao giờ phát triển thì Bitcoin sẽ gặp sự cố và mọi người từ bỏ việc cố gắng theo dõi những phát triển trên blockchain. Sau đó, di sản lâu dài của blockchain có thể đóng góp cho các loại hình tổ chức xã hội mới. Cảm ơn, Nakamoto.
- Bài 52: [SERIES] Cách mạng Satoshi – Chủ nghĩa vô chính phủ Crypto và Xã hội dân sự – Công nghệ chính là cuộc cách mạng
- Tại sao các công ty bảo hiểm sẽ không dính líu đến tiền điện tử?
Thùy Trang
Tạp chí Bitcoin | Decrypt
