Nhiều ngành công nghiệp đang trên bờ vực của cuộc cách mạng công nghệ tiếp theo trong việc lưu trữ hồ sơ. Mười năm sau khi Bitcoin thành công, chúng tôi đã thấy nhiều người nhận ra một số lợi ích được công nghệ thúc đẩy:
- Giảm rủi ro do hồ sơ có thể kiểm chứng, không thể thay đổi
- Hiệu quả cao hơn nhờ dữ liệu thời gian thực được chia sẻ
- Đơn giản hóa các quy trình được giao dịch kích hoạt nhờ vào tính tin cậy
Tuy nhiên, nhiều người vẫn không chắc chắn liệu những lợi ích này có thể đạt được hay không, một phần do tốc độ công nghệ vẫn còn chậm trong 10 năm đầu tiên. 
Trong bài viết này, tác giả Anthony Lusardi sẽ trình bày lý do tại sao tài sản kỹ thuật số (Digital Asset) bao gồm sổ cái phân tán và hợp đồng thông minh là bước tiến lớn tiếp theo trong việc số hóa tài sản và quy trình. Ngoài ra, anh cũng giải thích về lý do tại sao việc chấp nhận lại mất quá nhiều thời gian, một số hiểu lầm phổ biến xung quanh việc số hóa tài sản và cách giải quyết những trở ngại trong hệ sinh thái DAML.
Quá trình phát triển của việc lưu giữ hồ sơ
“Lưu giữ hồ sơ” có thể nghe không hoa mỹ như “Blockchain”, “hợp đồng thông minh” hay “token hóa” nhưng đó là tất cả những gì lột tả về công nghệ này. Hồ sơ về hợp đồng, luật pháp và quyền sở hữu, cũng như các quy trình để thay đổi hồ sơ là nền tảng cho xã hội và ngành công nghiệp. Do đó, công nghệ được sử dụng để lưu trữ hồ sơ không ngừng phát triển, với mỗi cải tiến mới đang cố gắng giải quyết các vấn đề hiện tại. Hồ sơ sở hữu vật lý có thể dưới dạng văn bản như giấy ghi nợ hoặc tiền mặt hoặc hồ sơ tập trung hóa như đăng ký đất đai đã xuất hiện khoảng chừng một thiên niên kỷ. Họ giải quyết vấn đề nền tảng có cách thức được thỏa thuận và hiệu lực về mặt pháp lý để xác định ai là người sở hữu những gì. Thật không may, các hồ sơ và quy trình giấy thường chậm, tốn kém và dễ bị lỗi. Ngay cả trước khi máy tính ra đời, các máy móc đặc biệt đã được phát triển để hỗ trợ nhiệm vụ lưu giữ chính xác hồ sơ quan trọng. Sự ra đời của máy tính trong nửa sau thế kỷ 20 đã thúc đẩy mạnh mẽ hiệu quả của việc lưu giữ và cập nhật hồ sơ, dẫn đến việc số hóa rộng rãi hầu hết các loại tài sản bao gồm tiền mặt, cổ phiếu, trái phiếu, trái phiếu kho bạc và tất cả các loại chứng chỉ. Phân phối và truyền thông cũng trở nên hiệu quả hơn sau đó, đầu tiên thông qua các kênh truyền thông kỹ thuật số từ nơi này đến nơi khác và sau đó là internet. Để gia tăng hiệu quả của việc xử lý và truyền thông dữ liệu, cũng như quy mô phân phối dữ liệu, vấn đề ban đầu là không thể xác định quyền sở hữu một tài sản tại thời điểm nhất định được đưa lên hàng đầu. Mỗi bản ghi hiện được sao chép nhiều lần trên một mạng máy tính lỏng lẻo và các bản ghi thay đổi ít nhiều qua mạng theo nhiều bước. Quá trình hòa giải phức tạp và tốn kém là cần thiết để giữ cho tất cả các bản sao được đồng bộ hóa và các lỗi xuất hiện phổ biến dẫn đến chi phí nhiều hơn cho việc giải quyết tranh chấp và xử lý ngoại lệ. Cuộc cách mạng máy tính đã không thay đổi vai trò của các tổ chức trong việc lưu trữ hồ sơ. Hầu hết các hồ sơ, có thể là tài khoản ngân hàng, chính sách bảo hiểm, hồ sơ sức khỏe hoặc quyền sở hữu đất đai đều có một bản gốc do một hoặc một vài thực thể quản lý. Những tổ chức này phải được phép thực hiện điều đó theo luật để cất giữ tài liệu đại diện cho quyền sở hữu hợp pháp đối với các tài sản kỹ thuật số của khách hàng được chính xác và an toàn. Các sổ cái phân tán được triển khai hợp lý giải quyết các vấn đề này bằng cách cấp cho nhiều bên quyền truy cập vào bản chính và mã hóa các quyền của thực thể đáng tin cậy thành hành động có thể kiểm chứng. Điều này loại bỏ nhu cầu hòa giải và làm giảm niềm tin cần thiết trong các tổ chức kiểm soát. Vậy tại sao chúng ta chưa thấy token hóa được thực hiện nhanh chóng, phổ biến rộng rãi? Tác giả tin rằng có một số lý do chính, nhưng cũng có thể khắc phục tất cả bằng cách thay đổi tư duy và cách phát triển công nghệ gần đây.
Token hóa chưa được hiểu đúng
Token là công cụ kỹ thuật số. Token đại diện cho yêu cầu hoàn lại với chứng khoán, và giá trị của nó bắt nguồn từ yêu cầu đó. Nắm giữ token tương đương với việc sở hữu một yêu cầu đối với tài sản và quyền sở hữu của yêu cầu phải được tự do chuyển nhượng. Ở khía cạnh này, token cũng giống như tiền mặt: “Cục Dự trữ Liên bang cho biết sẽ là nghĩa vụ của Hoa Kỳ. Chúng sẽ được quy đổi thành tiền hợp pháp theo yêu cầu tại Bộ Tài chính Hoa Kỳ, tại thành phố Washington, Quận Columbia hoặc tại bất kỳ Ngân hàng Dự trữ Liên bang nào”. Nhiều người đã đề xuất giải pháp đa chữ ký như một cách để thêm lớp kiểm soát pháp lý vào token. Phương pháp này là bước cuối cùng trong quá trình di chuyển và kiểm soát tiền. Tuy nhiên, các khung và quy trình pháp lý liên quan đến sự phối hợp và ủy quyền nhiều hơn so với việc thực hiện các khóa riêng tư đơn giản cuối cùng. Điều này làm cho giải pháp đa chữ ký trở thành bước đáng giá trong một số quy trình nhưng nó không thể hiện đầy đủ các yêu cầu pháp lý mà hầu hết các doanh nghiệp cần phải tuân theo. Cụ thể, giải pháp đa chữ ký có thể thực hiện cho tài sản vô danh trong một số trường hợp nhưng không thể vận hành cho hồ sơ sở hữu. Trong thực tế, hầu hết các tài sản không phải là công cụ vô danh. Hồ sơ sở hữu được các thực thể theo quy định do pháp luật công nhận lưu giữ và kiểm soát. Quyền sở hữu lưu giữ trên sổ cái quy định đó có thể được thi hành một cách hợp pháp và có hạn chế đối với quyền sở hữu, chuyển nhượng. Tài sản có được giá trị từ tập hợp các quyền có thể thực thi về mặt pháp lý mà chúng dành cho chủ sở hữu. Bất động sản là một ví dụ điển hình về tài sản và là trường hợp sử dụng không khả thi cho token. Bất động sản không phải là công cụ vô danh. Nếu bạn mất chìa khóa nhà, bạn không mất quyền sở hữu nó. Tương tự như vậy, nếu bạn chiếm dụng tài sản của người khác, yêu cầu tịch thu và làm giả giấy tờ thì bạn có thể bị bắt vì tội giả mạo hoặc trộm cắp. Quyền sở hữu bất động sản được các cơ quan đăng ký đất đai kiểm soát và chỉ có sổ đăng ký đất đai mới có hiệu lực pháp lý. Nhiều quốc gia đặt ra hạn chế về người có thể sở hữu bất động sản và chuyển nhượng. Vì vậy, nếu bạn mất khóa riêng tư cho token bất động sản của mình, bạn cũng sẽ không mất quyền sở hữu căn nhà. Thẩm phán không thể đuổi chủ nhà để bảo vệ người giữ token giả mạo, ẩn danh khác. Sẽ đặc biệt đáng ngờ nếu chủ sở hữu token đó có được quyền kiểm soát thông qua các phương tiện bên ngoài thẩm quyền của tòa án (hay nói cách khác là bất hợp pháp). Điều này đặt ra câu hỏi: nếu mục tiêu của bạn là “phân cấp tối đa” cho loại tài sản này thì chủ sở hữu token đã nhận được những biện pháp bảo vệ nào từ chi phí triển khai phức tạp mà họ bỏ ra? Mục đích của việc mua một mảnh đất không phải là để có được tên trong sổ đăng ký đất đai và chủ sở hữu cũng không được trao toàn quyền liên quan đến mảnh đất đó. Họ chỉ có những quyền cụ thể như: quyền xây nhà, quyền không cho người lạ bước vào đất, quyền chia đất và bán một phần. Hai quyền đầu tiên trong số đó không có token nào sẽ làm cho bạn. Thật vậy, đối với nhiều loại hình sở hữu khác của người dùng như chứng khoán hoặc phương tiện dụng cụ, thuật ngữ này được sử dụng để truyền đạt ý tưởng về tập hợp các quyền thực sự được giao dịch riêng lẻ: quyền cho thuê hoặc quyền khoáng sản trên đất, hoặc cổ tức hoặc quyền biểu quyết về chứng khoán. Ở một số khu vực, điều này quá phức tạp đến nỗi quyền sở hữu đã trở thành một thuật ngữ gần như vô nghĩa. Quản lý quyền kỹ thuật số là một trong những lĩnh vực như vậy và cho thấy quyền sở hữu các tài sản kỹ thuật số thực sự là: Quyền. Để gặt hái những lợi ích của các hồ sơ mở hoặc có thể chia sẻ, chúng ta không thể chỉ ghi lại quyền sở hữu dưới dạng các token không rõ ràng. Thay vào đó, chúng ta phải thể hiện các quyền tạo nên quyền sở hữu trong hệ thống kỹ thuật số dù cho chúng tập trung hoặc phi tập trung. Đây là nơi các hợp đồng thông minh xuất hiện. Chúng nhằm mục đích mã hóa các quyền cụ thể mà quyền sở hữu tài sản cấp cho chủ sở hữu và mã hóa các quy tắc, quy trình liên quan các quyền đó.
Sổ cái cứng nhắc
Các quy tắc được hợp đồng thông minh đặt ra không thay thế luật pháp và quy định. Thật vậy, luật pháp, quy định và hợp đồng trong thế giới thực thường mở để dễ tiếp cận. Ý nghĩa thực tế của chúng do các trường hợp thực nghiệm và pháp lý xác định. Quy tắc do mạng lưới các node ít được quan tâm thi hành không phản ánh sự tinh tế của thế giới thực. Sự cứng nhắc như vậy cũng dẫn đến rủi ro rất lớn vì những sai sót ngoài ý muốn trong các hợp đồng là chắc chắn hiện hữu. Đây không phải là rủi ro giả thuyết. Khai thác DAO nổi tiếng được là do lỗi khó phát hiện trong hợp đồng thông minh và chỉ có thể được sửa chữa bởi đa số người dùng Ethereum đang cập nhật các node của họ để đồng ý fork blockchain và tạo ra một thực tế thay thế. Sự thiếu linh hoạt như vậy là không mong muốn đối với hầu hết các trường hợp kinh doanh. Thay vào đó, hầu hết các hợp đồng thông minh phải phản ánh hoặc mã hóa hợp đồng, luật và quy định quản lý thế giới thực. Các bên bị ràng buộc bởi một hợp đồng phải được thay đổi, thay thế hoặc hủy nó bằng thỏa thuận chung, giống như họ làm với một hợp đồng thực sự. Các quy tắc của hợp đồng phải được thực thi bởi các bên có cổ phần và lợi ích trong hợp đồng, với các con đường rõ ràng để giải quyết tranh chấp. Trong khi những người không liên quan đến hợp đồng thì không được can thiệp vào đó.
Quyền riêng tư kém
Nhà phát hành tài sản và nhà đầu tư có yêu cầu riêng tư khác biệt. Các nhà đầu tư muốn nắm giữ và giao dịch của họ được giữ bí mật càng nhiều càng tốt. Người phát hành phải biết ai nắm giữ tài sản của mình và chịu trách nhiệm giữ an toàn thông tin cá nhân. Hầu hết các hệ thống blockchain hoàn toàn công khai và được nhân rộng giữa tất cả những người tham gia. Bảo vệ quyền riêng tư chính trên hầu hết các chuỗi là sử dụng các địa chỉ giả để tạo ra một hình thức ẩn danh tương đối yếu. Đối với các nhà đầu tư, ần danh thường là một hình thức riêng tư không hiệu quả và đòi hỏi rất nhiều sự cẩn thận. Vì tất cả người dùng có thể thấy các giao dịch và suy ra rất nhiều điều. Nguy cơ bí mật, thông tin thương mại và giao dịch bị tiết lộ là không thể chấp nhận được đối với nhiều doanh nghiệp. Đối với các công ty phát hành, tính ẩn danh làm cho họ không thể thực hiện các yêu cầu pháp lý về KYC, chống rửa tiền hoặc bảo vệ dữ liệu. Thật vậy, không rõ là liệu các hệ thống như vậy có thể tuân thủ quy định bảo vệ dữ liệu như GDPR không (là công cụ quản lý nhiều loại hồ sơ được lưu giữ trên sổ cái phân tán)? Nói cách khác, quyền riêng tư được hầu hết các nền tảng hiện tại cung cấp không phù hợp với tất cả các bên và loại tài sản không phải là tiền điện tử. Sự đánh đổi này của crypto là vì lợi ích của các thuộc tính mạng khác. Nhưng ngay cả ở đó, sự riêng tư mặc dù được nhiều người mong muốn nhưng khó lòng đạt được.
Blockchain không thay thế niềm tin
Giống như lưu giữ hồ sơ, niềm tin về quyền sở hữu đã phát triển rất nhiều trong suốt lịch sử. Lấy ngân hàng làm ví dụ, tất cả bắt đầu rất đơn giản. Mối quan hệ niềm tin đã được tập trung hoàn toàn, khách hàng phải tin tưởng tuyệt đối vào ngân hàng. Các khách hàng của ngân hàng phải hiểu được là có khả năng ngân hàng của họ bị thiêu rụi, bị cướp hoặc biển thủ tài sản. Thất bại như vậy là dễ hiểu, nhưng rủi ro cao. Rủi ro như vậy có hại cho cả doanh nghiệp và người tiêu dùng, vì vậy ngày nay hệ thống tài chính đã phát triển thành một hệ thống phức tạp đi kèm với luật pháp, quy định và các tổ chức cố gắng bảo vệ tài sản của chúng ta. Sự an toàn về nhận thức do hệ thống cung cấp là những gì giúp thị trường của chúng ta hoạt động trơn tru và hiệu quả, mang lại lợi ích cho toàn xã hội. Tuy nhiên, nhiều người không còn hiểu đầy đủ về người mà họ tin tưởng. Một số người cay đắng nhận ra điều này trong cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008/2009. Đổi mới blockchain công khai ở đây là để đơn giản hóa bằng cách đi đến điểm tận cùng của phổ tin cậy. Niềm tin bây giờ được chuyển sang đa số dân chủ là 51%. Nó có hiệu quả tuyệt vời cho các ứng dụng như tiền điện tử, trong đó tất cả các quyền chỉ liên quan đến bản ghi. Một người dùng tiền điện tử có thể có một bản ghi coin bằng tên của họ và họ có thể chuyển nhượng nó. Hầu hết các quyền không như thế. Quyền xây dựng nhà trên đất không liên quan đến hồ sơ của quyền đó. Thông thường, những người bảo đảm quyền là các tổ chức được giao phó lưu giữ hồ sơ cho các quyền đó. Việc dân chủ hóa việc lưu giữ hồ sơ như vậy gần như là không có, đó là lý do tại sao có rất ít ứng dụng phi tập trung thực sự ngoài tiền điện tử. Hợp đồng thông minh không thay thế niềm tin, chúng chỉ làm niềm tin trở nên rõ ràng và minh bạch. Hệ thống tốt sẽ mã hóa các giả định niềm tin giữa tất cả những người tham gia hợp đồng theo cách sao cho tất cả các bên hiểu được quyền, nghĩa vụ của họ. Phải có sự hiểu biết rõ ràng về người cuối cùng chịu trách nhiệm duy trì mối liên kết giữa sổ cái và thế giới thực.
Nguy cơ bị khóa
Phát triển các ứng dụng phân tán phần lớn giống như phát triển các ứng dụng máy tính lớn vài thập kỷ trước. Có rất ít sự trừu tượng giữa ngôn ngữ bề mặt và hệ thống bên trong. Các ứng dụng được xây dựng cho một cơ sở hạ tầng và gắn liền với nó mãi mãi. Tuy nhiên, Gartner dự đoán 90% nền tảng của ngày hôm nay sẽ cần thay thế vào năm 2021. Làm sao mà các doanh nghiệp có thể đầu tư thật nhiều tiền để thay thế hệ thống quan trọng với nhận thức họ sẽ bị khóa trong một công nghệ và nhà cung cấp cơ sở hạ tầng có thể bị thay thế trong 2 năm? Các sổ cái được sử dụng cần phải bắt kịp với phát triển ứng dụng truyền thống, cung cấp sự trừu tượng cụ thể giữa các lớp khác nhau. Chỉ bằng cách thực hiện các ứng dụng có thể di động giữa các cơ sở hạ tầng sổ cái, chúng mới có thể được chứng minh trong tương lai và loại bỏ rủi ro phát triển đến mức độ trở nên khả thi cho việc chấp nhận rộng rãi.
DAML: Hợp đồng thông minh để chấp nhận rủi ro thông minh
DAML là câu trả lời của Digital Asset cho tất cả các vấn đề này. Nó là một ngôn ngữ hợp đồng thông minh cấp cao được thiết kế để mang lại năng suất chưa từng có cho sự phát triển của các ứng dụng phân phối cho doanh nghiệp và hơn thế nữa.
Ngôn ngữ ngắn gọn súc tích cho hồ sơ và quyền
DAML là một ngôn ngữ định nghĩa dữ liệu phong phú để mô tả các hồ sơ cũng như các bên có quyền theo các hồ sơ này. Ví dụ, quyền sở hữu đất cho chủ sở hữu quyền yêu cầu phân chia lô đất. 
Kiểm soát dữ liệu rõ ràng mang lại sự linh hoạt
Hợp đồng trên là giữa chủ đất và chính quyền xã nơi quản lý đất. Nếu hợp đồng bị sai sót, các bên đó sẽ có thể sửa đổi nó. DAML có khái niệm rõ ràng về kiểm soát dữ liệu thông qua các bên ký kết. Chủ sở hữu và chính quyền xã có thể cùng thực hiện thay đổi hồ sơ sở hữu. 
Bằng hợp đồng bổ sung này, chính quyền xã và chủ sở hữu đất đai có thể quyết định sửa hồ sơ theo thỏa thuận chung. Không cần lên kế hoạch cho các “bản nâng cấp” hoặc “sửa” các bản hợp đồng. Một khái niệm rõ ràng về quyền sở hữu dữ liệu làm cho nó hoạt động hiệu quả. Điều này trái ngược hoàn toàn với các blockchain công khai, trong đó nên có các hợp đồng thông minh không cần cho phép, được thiết kế đặc biệt để tối thiểu hóa và lý tưởng hóa mà không thể sửa đổi.
Quyền riêng tư nhưng không ẩn danh
Mô hình Sổ cái DAML chỉ định chính xác ai có quyền xem dữ liệu và tuân theo một bộ nguyên tắc nhỏ để rút ra các quy tắc về khả năng hiển thị:
- Bất cứ khi nào một bên nhìn thấy hành động, họ sẽ thấy tất cả các hậu quả
- Một bên thấy mọi hành động đối với các hợp đồng mà họ có cổ phần
- Một bên không thấy gì, trừ khi là một người quan sát.
Các quy tắc này tối đa hóa quyền riêng tư trong khi đảm bảo mọi bên nào đều có một cái nhìn đầy đủ về sổ cái và mọi người đều thông báo về tình trạng hợp đồng mà họ nắm giữ cổ phần. Hướng dẫn khởi động nhanh DAML đưa ra một ví dụ mạnh mẽ về quyền riêng tư của giao dịch phụ sử dụng mô hình giao dịch đơn giản. Trong DAML, có thể hoán đổi tài sản theo kiểu nguyên tử được hai tổ chức bảo đảm mà không có tổ chức nào biết được điều gì ngoài việc tài sản đã được chuyển nhượng.
Tin tưởng rõ ràng
Quyền kích hoạt quy trình phân lô đất ở trên không thể được thực thi trên sổ cái. Chính quyền xã hoặc các cấp cao hơn phải được tin tưởng rằng họ sẽ tôn trọng thỏa thuận trên sổ cái và thực hiện vai trò của họ trong quá trình quyết định xem yêu cầu được chấp nhận hay từ chối. DAML giúp cho điều này rất rõ ràng. Không bên nào có thể trở thành người ký hợp đồng mà không có sự đồng ý của họ. Chính quyền xã là một bên ký kết trên Giấy chứng nhận đất có nghĩa là họ là một bên có nghĩa vụ theo các quyền được mã hóa trong hợp đồng và đã đồng ý với các điều khoản. Các bên ký kết hợp đồng là những người phải được tin cậy để duy trì các quyền như mô tả, duy trì liên kết trên và ngoài sổ cái.
Trừu tượng hóa cơ sở hạ tầng
DAML và API dành cho các ứng dụng phân tán như SQL và ODBC dành cho các ứng dụng tập trung. Giao diện cụ thể giữa dữ liệu và chỉ dẫn logic, cơ sở hạ tầng lưu trữ bên dưới và ứng dụng khách tiêu thụ dữ liệu làm cho các ứng dụng có thể di động mà không cần thiết kế lại. Sự trừu tượng này làm cho DAML dễ hiểu hơn và phát triển nhanh hơn các ngôn ngữ hợp đồng thông minh cũng như ngăn xếp công nghệ thông minh khác. Nhà phát triển không cần phải quan tâm đến các cơ chế chi tiết của cơ sở hạ tầng mà họ đang dự định triển khai và các mối quan tâm ở cấp hệ thống được loại bỏ hoàn toàn khỏi ngôn ngữ. Bằng cách học một ngôn ngữ và API, các nhà phát triển ứng dụng có thể phát triển các ứng dụng để triển khai cục bộ, đám mây và sổ cái phân tán. Nó cũng giảm rủi ro và tăng tốc phát triển các ứng dụng phân tán. Các ứng dụng có thể được phát triển mà không cần lo lắng về cơ sở hạ tầng nào là lựa chọn phù hợp, cho cả nhu cầu hiện tại và tương lai. Chúng có thể được phát triển và tạo mẫu trên cơ sở hạ tầng hoàn toàn khác so với việc triển khai sản xuất. DAML hỗ trợ một loạt các cơ sở hạ tầng từ các giải pháp dựa trên cơ sở dữ liệu cục bộ đến các sổ cái được lưu trữ trên đám mây và tất cả các cách để blockchain công khai hoàn toàn phù hợp với mô hình Sổ cái DAML.
- Nike vừa được cấp bằng sáng chế cho hệ thống giày được token hóa trên blockchain Ethereum
- Harbor token hóa các quỹ bất động sản trị giá 100 triệu đô la trên Ethereum
Minh Anh
Tạp chí Bitcoin | Hackernoon
