10 năm tầm nhìn của Satoshi: Whitepaper Bitcoin

Sự phát triển của các ngành công nghiệp trọng điểm đã được thúc đẩy bởi những đột phá trong công nghệ. Chúng đã để lại dấu ấn sâu đậm đối với xã hội của chúng ta.

Máy in ra đời dẫn đến cuộc cách mạng khoa học, điện được phát hiện mang ánh sáng đến với thế giới và sóng vô tuyến thay đổi cách thức truyền tải thông tin. Còn Internet hoàn toàn cải cách phương thức giao tiếp và tương tác với thông tin.

Sự ra đời của whitepaper Bitcoin

Trong 10 năm, Bitcoin đã để lại tác động mang tính sáng tạo và đổi mới trong thế giới tài chính. Công nghệ nền tảng đằng sau nó – blockchain đã ảnh hưởng sâu sắc đến một số lĩnh vực của nền kinh tế toàn cầu.

Ngày 31/10/2018 vừa qua đánh dấu kỷ niệm 10 năm công bố whitepaper Bitcoin. Trong đó mô tả cách hoạt động của giao thức Bitcoin.

“Bitcoin: Hệ thống Tiền mặt Điện tử Ngang cấp” được công bố trên danh sách gửi thư mật mã học vào tháng 11 năm 2008. Tác giả whitepaper Bitcoin là Satoshi Nakamoto, “cha đẻ” ẩn danh của Bitcoin. Người ta đồn đoán đây có thể là một cá nhân hoặc thậm chí là một nhóm người.

Whitepaper Bitcoin đề xuất một hệ thống thay thế các cơ quan trung ương như ngân hàng và các tổ chức tài chính để tiến hành giao dịch:

“Chúng ta cần một hệ thống thanh toán điện tử dựa trên bằng chứng mật mã học thay vì niềm tin. Nó cho phép hai bên giao dịch trực tiếp với nhau mà không cần bên thứ ba đáng tin cậy”.

Giao thức Bitcoin không thể phát triển mà không có nền tảng của các hệ thống điện tử trước đó. Chúng tiên phong về các mạng lưới phi tập trung, ngang cấp sử dụng mật mã học.

Những yếu tố ảnh hưởng đến giao thức Bitcoin

Người ta chỉ cần xem danh sách tham khảo trong whitepaper Bitcoin để xác định những ảnh hưởng chính dẫn đến sự phát triển của giao thức này.

Cấu trúc tiền ảo B-money của Wei Dai, Hashcash của Tiến sĩ Adam Back, và cấu trúc dữ liệu của Tiến sĩ Ralph Merkle được ghi nhận là có ảnh hưởng quan trọng đến giao thức Bitcoin.

Cần lưu ý 3 nhân vật có ảnh hưởng này chỉ là một phần trong công trình chuyên sâu về mật mã học, timestamp và các giao thức đồng thuận ảnh hưởng đến giao thức Bitcoin.

Yếu tố whitepaper Bitcoin 1: Timestamp

Giáo sư khoa học máy tính Arvind Narayanan đã tóm tắt kỹ lưỡng những sản phẩm ảnh hưởng đến whitepaper Bitcoin của Satoshi.

Đầu tiên và quan trọng nhất, Bitcoin chủ yếu hoạt động như sổ cái điện tử. Tại đó các giao dịch được ghi lại theo thứ tự thời gian trong các block bằng timestamp (dấu thời gian) kỹ thuật số. Nghiên cứu của Stuart Haber và Scott Stornetta về timestamp kỹ thuật số xuất bản năm 1991 được dẫn nguồn trực tiếp trong whitepaper Bitcoin.

Nghiên cứu của Haber, Stornetta và Dave Bayer xuất bản hai năm sau đó cũng được Satoshi liệt kê là tài liệu tham khảo. Cả hai công trình đều tập trung chủ yếu vào việc tạo ra timestamp cho tài liệu điện tử sử dụng hàm băm mã hóa.

Satoshi đã sử dụng cấu trúc dữ liệu của Haber và Stornetta để máy chủ timestamp của Bitcoin lấy hàm băm của một block giao dịch và đánh dấu thời gian cho nó trước khi phát sóng vào mạng.

Timestamp rất quan trọng, vì nó cung cấp bằng chứng rằng dữ liệu tồn tại trước khi hàm băm được tạo ra. Timestamp của mỗi block bao gồm timestamp trước đó trong hàm băm của nó, để tạo thành một chuỗi các block theo thời gian tuyến tính.

Yếu tố whitepaper Bitcoin 2: B-money

Cấu trúc tiền ảo B-money của Wei Dai mô tả một giao thức cho phép người tham gia giao dịch và thực thi hợp đồng trong một hệ thống điện tử mà không thể truy dấu.

Giao thức đầu tiên của B-money đề xuất những người tham gia hệ thống duy trì một cơ sở dữ liệu số dư tài khoản. Cơ sở này theo dõi quyền sở hữu tiền. Giao dịch bắt đầu và hoàn thành bởi tin nhắn phát sóng tới tất cả người tham gia. Nó sẽ cập nhật số dư tài khoản tương ứng của họ trong một giao dịch cụ thể.

Giao thức thứ hai đề xuất một tập hợp con của tất những người tham gia chịu trách nhiệm cập nhật số dư tài khoản của những người tham gia khác.

Ở dạng đơn giản nhất, việc phát sóng các giao dịch và cập nhật số dư tài khoản của người dùng mạng có thể được xem như là tiền thân của các node trong giao thức Bitcoin. Chúng ghi lại dữ liệu về blockchain Bitcoin liên tục phát triển.

Yếu tố whitepaper Bitcoin 3: Hashcash

Hashcash tác động mạnh mẽ hơn đối với giao thức của Bitcoin. Nó hình thành cơ sở cho thuật toán bằng chứng xử lý (PoW) của Bitcoin.

Nhà mật mã học nổi tiếng, Tiến sĩ Adam Back phát minh ra Hashcash vào năm 1997. Thuật toán PoW được sử dụng chủ yếu như một công cụ để ngăn chặn spam email và tấn công từ chối dịch vụ. Thuật toán yêu cầu một lượng công việc được chọn để tính toán trước khi tạo dấu băm (hashstamp). Người nhận thông tin có thể nhanh chóng xác nhận bằng chứng xử lý đó.

Nói một cách đơn giản, người gửi cần hoàn thành một lượng công việc tính toán nhất định trước khi gửi bất kỳ loại thông tin nào lên mạng lưới. Nếu cần ngăn chặn spam email và tấn công từ chối dịch vụ, người gửi phải hoàn thành lượng công việc tính toán nhiều hơn để gửi nhiều tài nguyên hơn đến người nhận.

Trong whitepaper Bitcoin, Satoshi trực tiếp đề cập đến hệ thống Hashcash của Tiến sĩ Back là nguồn tham khảo của thuật toán PoW của Bitcoin.

“Để triển khai máy chủ timestamp phân phối trên cơ sở ngang cấp, chúng ta cần sử dụng hệ thống bằng chứng xử lý tương tự như Hashcash của Adam Back”.

Dù có ý định trực tiếp từ đầu hay không, hệ thống PoW do Nakamoto tạo ra đã thiết lập nền kinh tế “đào coin” có tính cạnh tranh cao. Phần thưởng khi giải được thuật toán PoW và mở khóa block mới là một lượng BTC mới “đúc” nhất định.

Whitepaper Bitcoin: Sức mạnh của thuật toán PoW

PoW không chỉ thành lập hệ thống khuyến khích giữ cho mạng vận hành, nó còn bảo vệ mạng trước những kẻ tấn công.

Nếu một nhóm tấn công muốn thay đổi hoặc đảo ngược giao dịch trước đó trong blockchain Bitcoin, chúng sẽ phải thực hiện lại PoW của block cụ thể đó và tất cả các block trong chuỗi sau đó. Ngay cả với phần cứng hiện đại ngày nay, điều này về mặt lý thuyết là không thể. Trừ khi kẻ tấn công kiểm soát đủ sức mạnh tính toán để ghi đè lên các node trung thực trong mạng.

Yếu tố whitepaper Bitcoin 4: Cây Merkle

Một phần quan trọng khác của giao thức Bitcoin nhận ảnh hưởng trực tiếp bởi công trình của Tiến sĩ Ralph Merkle. Ông được công nhận đồng phát minh ra công nghệ mật mã khóa công khai.

Chữ ký và cây Merkle được đặt tên theo tên Tiến sĩ Merkle. Cây Merkle là cây tượng hình có lá, được gắn nhãn bởi chữ ký băm (hash signature) có chứa dữ liệu giao dịch.

Ở dạng đơn giản nhất, Cây Merkle được sử dụng để tổ chức và xác minh dữ liệu lưu trữ đã chuyển giao trên mạng.

Như trong biểu đồ dưới đây, gốc Merkle là hàm băm chung của tất cả hàm băm của các giao dịch trong một block cụ thể trong blockchain. Gốc Merkle này được bao quát trong block header, cho phép các node xác minh bất kỳ giao dịch cụ thể nào đã được mạng chấp nhận bằng cách tải xuống block header và cây Merkle.

Nói đơn giản, gốc Merkle cung cấp hàm băm đơn để xác minh tính toàn vẹn của tất cả các giao dịch trong đó. Có nghĩa là một giao dịch đơn trong cây Merkle đó cũng có thể được xác minh bởi toàn mạng, với điều kiện là gốc merkle chứa dữ liệu của hàm băm cụ thể đó.

Cái tài của Satoshi trong whitepaper Bitcoin – hợp nhất các thành phần quan trọng

Thật khó để xác định thành phần quan trọng nhất của giao thức Bitcoin trong whitepaper Bitcoin.

Điểm chính trong trí tuệ thiên tài của Satoshi là sử dụng các phương pháp luận và công nghệ khác nhau này để tạo ra một hệ thống thanh toán điện tử.

Một số nhân vật có vị trí trong cộng đồng tiền mã hóa và blockchain đã nhận xét về cách whitepaper Bitcoin định hình không gian tiền mã hóa như ngày nay.

“Cypherpunk” và kỹ sư phần mềm Jameson Lopp nhớ lại lần đầu tiên đọc whitepaper Bitcoin:

“Đó là khoảng 6 năm trước. Tôi liên tục thấy Bitcoin trên nhiều trang tin tức công nghệ. Rồi tôi đọc whitepaper Bitcoin và nhận ra nó thực sự giải quyết một vấn đề khoa học máy tính cơ bản. Dự án đó đã thu hút sự chú ý của tôi”.

Lopp cũng cho rằng không dự án nào trước đó được công nhận là có ảnh hưởng lớn nhất đến cách hoạt động của giao thức Bitcoin. Nó là sự kết hợp của nhiều phương pháp khác nhau giúp Bitcoin hoạt động như trong whitepaper Bitcoin:

“Cái hay của Nakamoto không phải là một thành phần riêng lẻ nào của Bitcoin. Nói đúng hơn là cách chúng khớp với nhau để hệ thống đi vào hoạt động”.

Emin Gün Sirer, phó giáo sư ngành Khoa học Máy tính tại Đại học Cornell bày tỏ:

“Tôi đọc whitepaper Bitcoin vào khoảng năm 2010. Giống như nụ hôn đầu tiên mà tôi không thể nào quên. Tính rõ ràng của tầm nhìn và giấc mơ thay thế đồng đô la của Satoshi đã ghi dấu trong lòng tôi”.

Gün Sirer tin rằng khả năng kết hợp những yếu tố khác nhau vào một hệ thống tiền điện tử hoạt động tốt là điểm nổi bật của whitepaper Bitcoin:

“Những sản phẩm tham khảo đóng vai trò nhất định trong sự hình thảnh giao thức BTC. Nhưng đóng góp cốt lõi của nó nằm ở giao thức đồng thuận dựa trên chuỗi dài nhất/ khó nhất”.

Whitepaper Bitcoin có thể được xem là bản thiết kế ưu việt nhất cho tiền tệ mã hóa ngày nay. Tuy nhiên, những sản phẩm tiền nhiệm có ảnh hưởng lớn nhất đến nó cũng đã tìm cách cải thiện những thiếu sót nhất định gây khó dễ cho Bitcoin.

Không phủ nhận ưu điểm của những sản phẩm tiền nhiệm

Khi được hỏi liệu whitepaper Bitcoin có phải là phương pháp toàn diện nhất cho một hệ thống thanh toán blockchain, Gün Sirer phản đối. Ông cho rằng các dự án như Ethereum luôn tìm cách cung cấp các cải tiến kỹ thuật cho sản phẩm gốc của Satoshi:

“Tuyệt đối không phải. Ethereum đã mang tầm nhìn đi xa hơn để xây dựng hợp đồng thông minh”.

Vinny Lingham, doanh nhân và cố vấn blockchain cũng đã đưa ra nhận xét.

Lingham sáng lập ra nền tảng thẻ quà tặng kỹ thuật số dựa trên Bitcoin – Gyft. Ban đầu anh khá hoài nghi về tiền mã hóa và không nhìn thấy tiềm năng trở thành loại tiền tệ toàn cầu.

Quan điểm đó thay đổi khi anh nhận ra Bitcoin có thể giải quyết các vấn đề Gyft gặp phải về lừa đảo và bồi hoàn.

“Bằng cơ sở hạ tầng của chúng tôi tại Gyft, chúng tôi cho phép người dùng Bitcoin chi tiêu Bitcoin của họ tại hơn 50.000 địa điểm thực tế, sử dụng thẻ quà tặng. Kết quả thật ngoạn mục, và Gyft cuối cùng được bán cho First Data với giá hơn 50 triệu đô la. Nó đã thay đổi đời tôi, và tôi nghĩ tất cả là nhờ Bitcoin”.

Phản hồi về các dự án và công nghệ định hình whitepaper Bitcoin, Lingham công nhận Satoshi đã tạo ra một hệ thống tiền kỹ thuật số hoạt động đầy đủ:

“Satoshi Nakamoto khắc phục những suy nghĩ sai lầm với tất cả các dự án trước đó, khi họ không thể giải quyết vấn đề tạo ra tiền kỹ thuật số. Satoshi kết hợp tất cả lại với nhau trong một dự án xuất chúng. Trớ trêu thay, tư duy gắn liền với các dự án trước đó dường như đang trở lại đe dọa Bitcoin. Dù tốt hơn hay tệ hơn, giờ Satoshi đã biến mất”.

Whitepaper Bitcoin: 10 năm sau Bitcoin sẽ ra sao?

Như lịch sử của Bitcoin cho chúng ta thấy, đồng tiền trải qua chặng đường không hề đơn giản. Những thách thức mà tiền mã hóa phải đối mặt phần nào định hình nó như ngày hôm nay.

Giao thức ban đầu như trong whitepaper Bitcoin của Nakamoto hầu như vẫn như cũ. Nhưng những tiến bộ công nghệ xảy ra xung quanh Bitcoin có khả năng hình thành hình dạng tương lai của nó trong 10 năm tới.

Như Lopp nói, thập niên tiếp theo sẽ là thời gian Bitcoin trở nên dễ tiếp cận và dễ sử dụng hơn. Các nhà phát triển và kỹ sư phần mềm sẽ tạo ra các ứng dụng khác nhau để cải thiện cách sử dụng Bitcoin và tương tác với blockchain:

“Tôi hy vọng các khía cạnh cơ bản của giao thức sẽ vẫn như cũ. Việc triển khai sẽ khác đi rất nhiều khi chúng phát triển và hệ thống tiếp tục trở nên phức tạp hơn về mặt kỹ thuật. Nhưng tôi cũng mong đợi trải nghiệm người dùng được bớt phức tạp hơn vì chúng tôi có thể trừu tượng hóa nhiều khía cạnh có đường cong học tập cao của Bitcoin. Giống như công nghệ dựa trên Internet được cải thiện qua nhiều năm, người dùng Bitcoin chủ đạo sẽ hiểu rất ít về cách các giao thức cơ bản hoạt động. Họ chỉ làm theo hướng dẫn của các ứng dụng mà họ cho chạy trên máy của mình”.

Gün Sirer đưa ra cái nhìn tương tự, dự đoán 10 năm sau chúng ta sẽ bước vào giai đoạn đổi mới. Các hệ thống mà chúng ta hiện đang sử dụng sẽ được “đại tu”:

“Trong 10 năm tới, Bitcoin vẫn sẽ gần gũi với hình thức hiện tại của nó nhưng sẽ chỉ là ‘chương trình phụ’. Những hệ thống thực tế dùng để giao dịch và thực thi hợp đồng sau này sẽ không giống với các hệ thống ngày nay”.

Triển vọng cho Bitcoin sau kỷ niệm 10 năm whitepaper Bitcoin

Lingham hình dung triển vọng sâu sắc hơn cho tương lai của Bitcoin. Anh hy vọng cộng đồng có thể tìm cách làm cho Bitcoin “dễ đạt tới hơn” trong những năm tới.

“Phi tập trung là một phần của tương lai, nhưng phi tập trung tới đâu là câu hỏi quan trọng hơn. Ý thức hệ đã trở nên quan trọng hơn bản thân công nghệ khi nói đến Bitcoin. Tôi hoài nghi về kết quả sau này, nhưng sẽ vui vẻ chấp nhận nếu tôi đoán sai”.

Sự ổn định tài chính và triển vọng thị trường tương lai của tiền mã hóa cho thấy tình hình trở nên khả quan hơn. Đầu tháng 10/2018, sự biến động giá Bitcoin đạt mức thấp nhất trong 17 tháng.

Whitepaper Bitcoin của Satoshi Nakamoto đã mở đường cho tiền tệ mã hóa có cơ hội thách thức các hệ thống tài chính và ngân hàng thông thường. Vì vậy, “sinh nhật” lần thứ 10 của nó là dịp kỉ niệm khá đặc biệt, và Bitcoin sẽ mãi mãi được xem là đồng tiền mã hóa nguyên bản.

Xem thêm: Cuốn sách Cách mạng satoshi

Xem thêm: Whitepaper của Bitcoin không phải là kinh thánh – Hãy ngừng tôn thờ nó đi!

Theo: TapchiBitcoin.vn/Ethereum World News