Điều gì đã xảy ra xung quanh blockchain trong những năm gần đây?

Cách đây không lâu, các nhà đầu tư đã rất phấn khích và phóng đại blockchain. Sau đó, họ đã bỏ rơi nó. Nhưng Ben Judge cho rằng họ nên có một cái nhìn khác về công nghệ này.

Chỉ vài năm trước, blockchain – còn được gọi là công nghệ sổ cái kỹ thuật số (DLT) – là công nghệ đã khẳng định tầm quan trọng của mình. Nó có khả năng sẽ biến đổi mọi khía cạnh trong cuộc sống của chúng ta, bao gồm toàn bộ hệ thống thanh toán toàn cầu; hệ thống văn phòng back-end; và chuỗi cung ứng từ đầu đến cuối. Sự cường điệu bao trùm trên một quy mô rất rộng. Rất nhiều doanh nhân hoạt bát đã thành lập một công ty và bằng cách nào đó, giá trị của nó đã bị thổi phồng bởi một số phiên bản của blockchain. Một số thậm chí còn không bận tâm đến việc kinh doanh dựa trên blockchain. Họ chỉ “điểm danh” dòng chữ blockchain vào tên công ty họ nhằm mục đích khiến giá cổ phiếu tăng vọt. Long Island Iced Tea Corp, sau này đã trở thành Long Blockchain Corp, đã ngay lập tức được hưởng mức tăng giá cổ phiếu là 45%.

Chính xác thì công nghệ blockchain là gì?

Đơn giản nhất, blockchain là một sổ cái: một cách lưu trữ và thao tác thông tin, như bảng tính hoặc cơ sở dữ liệu. Tuy nhiên, điều quan trọng là cơ sở dữ liệu bình thường là một thực thể duy nhất, được kiểm soát tập trung, blockchain là một “sổ cái phân phối công khai”. Mỗi máy tính có quyền truy cập vào chuỗi có bản sao riêng. Nó thực sự là một chuỗi các khối thông tin. Khi một phần thông tin mới được thêm vào sổ cái, một khối mới trong chuỗi sẽ được tạo ra.

Các khối có chức năng lưu trữ thông tin, và cả người thêm thông tin và người có quyền truy cập vào thông tin đó cũng quan trọng. Khi một khối đã được thêm vào và được xác minh, nó sẽ được cấp một hàm băm xác thực – một code độc nhất, không thể thay đổi, để xác định giao dịch đó. Bạn không thể quay lại và thay đổi bất kỳ thông tin nào đã được lưu trữ. Mọi thay đổi được ghi lại dưới dạng các khối mới trong chuỗi với hồ sơ theo dạng ai đã làm gì.

Một tính năng độc đáo khác của blockchain là khả năng sử dụng các “hợp đồng thông minh”. Hợp đồng thông minh là code máy tính được lưu trữ trên chuỗi có thể thực hiện giao dịch giữa các bên khi đã đáp ứng một số điều kiện nhất định. Ví dụ: để tự động chuyển quyền sở hữu tài sản; trả tiền cho nhà cung cấp một khi hàng hóa được xác nhận là đã đến; hoặc để áp dụng hình phạt tài chính nếu một số điều kiện không được đáp ứng. Tất cả điều này “đều không cần được cấp phép” – nghĩa là có thể được thực hiện mà không cần ai đó cung cấp quyền truy cập. Tất cả đều được mã hóa vào blockchain khi thỏa thuận ban đầu được soạn thảo. Và chính nhờ sự bảo mật này, và thực tế là tất cả các bên đều có quyền truy cập vào thông tin mà không cần người trung gian, làm cho blockchain trở nên thực sự hữu dụng.

Trong trường hợp nhiều bên cần truy cập và cập nhật dữ liệu, do tính an toàn và không thể bị can thiệp, một hệ thống blockchain là một giải pháp lý tưởng, theo IBM, tập đoàn sử dụng hơn 1.000 người vào các sản phẩm blockchain. Họ đang làm cho nền tảng blockchain có sẵn cho các tổ chức khác mà đang muốn tạo các phiên bản của riêng họ.

Sự cường điệu blockchain trong những năm gần đây đã đi đôi với sự gia tăng nhanh chóng của Bitcoin, giá đồng coin đã lên tới gần 20.000 đô la vào thời điểm này hai năm trước, nhưng sau đó đã sụp đổ trong những tháng tiếp theo. Cuối cùng, blockchain đã được tạo ra để theo dõi quyền sở hữu và giao dịch của loại tiền kỹ thuật số này.

Bây giờ, tuy nhiên, tất cả những lời phóng đại đó dường như đang chìm nghỉm. Nhiều cải tiến tuyệt vời được hứa hẹn cho cuộc sống của chúng ta vẫn chưa được thực thi. Các loại tiền kỹ thuật số khác được tung ra để kiếm tiền trên blockchain đã chết dần chết mòn. Mọi người đang tự hỏi liệu blockchain có phải chỉ là một sự cường điệu? Điều đó có đúng không?

Chậm mà chắc

Blockchain vẫn còn ở đây, chậm rãi nhưng chắc chắn và dần có được chỗ đứng hơn. Các doanh nghiệp lớn đang âm thầm áp dụng công nghệ này để tận dụng được những lợi thế của nó: chẳng hạn như giải quyết các giao dịch, ghi lại quyền sở hữu và xác minh danh tính. Nó có thể không phải là một ý tưởng thuần túy như bản chất của blockchain – một sổ cái công khai, không cần cấp phép và mở cho tất cả mọi người. Thay vào đó, những gì chúng ta đang thấy là các blockchain riêng tư và bị kiểm soát. Điều đó có nghĩa là, không giống như các blockchain công khai như Bitcoin, chỉ có một số người dùng nhất định có các đặc quyền phù hợp mới có thể thêm các khối vào chuỗi.

Công nghệ này đang đi theo ví dụ kinh điển về “chu kỳ cường điệu” mà công ty nghiên cứu Gartner là nơi đầu tiên để mắt đến. Nó bao gồm năm giai đoạn chính. Một công nghệ mới được phát triển sẽ bước vào giai đoạn “kích hoạt”. Bùng nổ công khai và mọi người đều muốn có một chút hành động; chu kỳ bước vào “đỉnh cao của kỳ vọng”. Phải kể đến đỉnh Bitcoin đã thúc đẩy các kẻ cơ hội tung ra các loại tiền điện tử mới. Sau đó, khi công nghệ này dường như không thể thay đổi cuộc sống của mọi người như những gì đã hứa hẹn, chúng ta sẽ bước vào giai đoạn “trượt dài trong vỡ mộng”. Các nhà đầu tư sẽ mất đi hứng thú ban đầu. Nhưng sau một thời gian, mọi người nhận thấy lợi ích của việc sử dụng công nghệ mới và chúng ta lại bắt đầu leo lên “con dốc của sự giác ngộ”. Sau đó sẽ đến “cao nguyên của năng suất”. Trong trường hợp của blockchain, chúng ta vừa mới vượt qua sự vỡ mộng và hiện đang ở dưới “chân dốc của sự giác ngộ”.

Doanh nghiệp lớn đang thích nghi với blockchain

Đã có những thất bại từng xảy ra. Công ty bảo hiểm khổng lồ Axa đã thử nghiệm một sản phẩm bảo hiểm chuyến bay dựa trên blockchain có tên là Fizzy. Họ đã sử dụng hợp đồng thông minh để thanh toán tự động nếu chuyến bay của bạn bị trì hoãn. Nhưng chỉ không lâu sau họ đã quyết định gác nó lại. Và một số dự án đã có động thái ấp ủ dài hơn dự kiến ban đầu. Sàn giao dịch chứng khoán Úc ASX đã lên kế hoạch thay thế hệ thống thanh toán bù trừ của mình bằng hệ thống dựa trên blockchain. Nó đã được phát triển từ năm 2015; ước tính mới nhất cho việc triển khai là vào mùa xuân năm 2021. Đây không phải là sàn giao dịch duy nhất đang xem xét sử dụng DLT. Thượng Hải, Hồng Kông và New York cũng có mối quan tâm tương tự. Như Joshua Oliver đã lưu ý trên tờ Thời báo Tài chính một năm trước: “Trên phạm vi toàn cầu, 3/4 các nhà điều hành cơ sở hạ tầng thị trường tài chính được khảo sát bởi Nasdaq và Celent đang làm việc trên các DLT hoặc đã từng sử dụng DLT”.

Ngay bây giờ, “doanh nghiệp” blockchain có thể chắc chắn một điều, là đã chuyển các khái niệm sang các ứng dụng trong thế giới thực. Các doanh nghiệp lớn cũng đã tham gia. Cùng với nền tảng IBM, những công ty lớn khác bao gồm Amazon và Oracle. Các khách hàng của Amazon bao gồm các chuyên gia tư vấn quản lý Accenture, AT&T và Bảo hiểm nhân thọ Guardian. Các khách hàng của Oracle bao gồm một ngân hàng đầu tư tại Jordan sử dụng blockchain để tạo điều kiện thanh toán xuyên biên giới; một công ty công nghệ chăm sóc sức khỏe cung cấp một mạng lưới cho các tổ chức chăm sóc sức khỏe để chia sẻ dữ liệu và quy trình một cách an toàn; và một nhà sản xuất bia theo dõi chuỗi cung ứng của nó.

Phần lớn hoạt động đều thuộc các dịch vụ tài chính. Một nền tảng giao dịch cao cấp là we.trade, được thành lập bởi một tập đoàn gồm các ngân hàng lớn bao gồm HSBC, Societe Generale và UBS. Nó cho phép các doanh nghiệp vừa và nhỏ đảm bảo và xử lý các giao dịch kỹ thuật số, cắt giảm giấy tờ và tăng tốc giao dịch.

Một lĩnh vực khác mà blockchain có khả năng xử lý trơn tru là xác minh danh tính. Tại Canada, Confirm.Me là một hệ thống được phát triển giữa các cơ quan chính phủ và các công ty tư nhân. Khách hàng của năm ngân hàng bao gồm Ngân hàng Hoàng gia Canada và Scotiabank hiện có thể xác minh danh tính của họ bằng công nghệ blockchain.

Nhưng đó mới chỉ là trong quản lý chuỗi cung ứng mà nó đang chứng minh khả năng của chính mình. Năm ngoái, IBM đã ra mắt nền tảng Food Trust, một hệ thống dựa trên blockchain để theo dõi chuỗi cung ứng thực phẩm. Ban đầu nó được Walmart thử nghiệm, nhưng hiện đang được sử dụng thương mại bởi Nestlé, Carrefour và Unilever, Forbes cho biết. Walmart Canada hiện đã phát triển hệ thống của riêng mình với DLT Labs, nhà phát triển blockchain của Canada, để theo dõi việc giao hàng, xác minh giao dịch và tự động thanh toán giữa các nhà cung cấp cho 400 cửa hàng bán lẻ của mình. Hãng vận tải khổng lồ Maersk đã phát triển nền tảng chuỗi cung ứng TradeLens với IBM, để theo dõi hàng hóa trên toàn thế giới. Maersk hiện muốn kiếm tiền từ nền tảng này và gần đây Hapag-Lloyd và Ocean Network Express của Singapore cũng đã cùng tham gia.

Trung Quốc đang có kế hoạch gì?

Nhưng có lẽ đất nước áp dụng công nghệ blockchain nhiệt tình nhất gần đây là Trung Quốc. Chủ tịch Tập Cận Bình đã ca ngợi blockchain là “công nghệ cốt lõi” và kêu gọi hỗ trợ và đầu tư nhiều hơn. Cổ phiếu tập trung vào công nghệ của Trung Quốc đã tăng vọt. Hơn 500 dự án mới đã được đăng ký với Cơ quan quản lý không gian mạng của Trung Quốc. Jane Cai chia sẻ trên tờ South China Morning Post rằng các công ty công nghệ lớn của Trung Quốc cũng đã tham gia vào, và có “hàng tá sáng kiến và kế hoạch do chính phủ lãnh đạo, trong các lĩnh vực từ truyền thông đến phát triển đất đai”.

Tập Cận Bình – chủ tịch nước Trung Quốc

Điều này có phần mỉa mai khi xét tới nguồn gốc tự do của công nghệ. “Trung Quốc hiện đang đẩy mạnh sự thống trị blockchain toàn cầu”, Kevin nói với Werbach trong tạp chí Wired. Đó là điều khiến phần còn lại của thế giới lo lắng – và đặc biệt là Hoa Kỳ, Biser Dimitrov nói trên Forbes.com. “Sở hữu một công nghệ blockchain vượt trội sẽ mang lại cho Trung Quốc một cơ hội giao dịch khổng lồ với các thị trường công nghệ mới nổi”. Sau đó là sự ám ảnh về đồng Nhân dân tệ kỹ thuật số. Một loại tiền kỹ thuật số được kiểm soát bởi Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc có khả năng lật đổ đồng đô la và trở thành một loại tiền tệ toàn cầu.

Trong khi blockchain ở phương Tây chủ yếu dựa vào kinh doanh, Trung Quốc đang áp dụng công nghệ này để tăng cường sự kiểm soát đối với người dân. Mu Rongping, giám đốc trung tâm nghiên cứu đổi mới và phát triển tại Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc, nói với Cai rằng “Tiềm năng lớn cho việc sử dụng các công nghệ mới, như trong các lĩnh vực an ninh công cộng, giao thông công cộng, điều tra tội phạm và các chiến dịch chống tham nhũng … Blockchain có thể mở ra một chương mới về việc tích hợp quản trị và công nghệ”. Thay vì mang bản chất ban đầu là chuyển quyền kiểm soát ra khỏi chính quyền tập trung, ngược lại công nghệ này đang nằm hoàn toàn trong tay chính phủ Trung Quốc.

Tuy nhiên, điều rõ ràng là, dù tốt hay xấu, blockchain không còn là đứa trẻ mới lớn; nó đang dần dần trưởng thành. Công nghệ sổ cái phân tán đang tích hợp chính nó với các hệ thống công cộng và tư nhân, dù chậm nhưng chắc. Nó sẽ còn trường tồn về lâu về dài.

• Blockchain là gì? Ưu nhược điểm và các ứng dụng của nó trong đời sống
• Tại sao năm 2019 lại thực sự là một thành công thầm lặng của Blockchain trong dịch vụ tài chính

Huyền Đinh

Tạp chí Bitcoin | Moneyweek