Quyền riêng tư là điều kiện tiên quyết cơ bản của vấn đề an ninh và bảo mật. Cái ý tưởng về việc chỉ tội phạm mới có điều gì đó để che giấu thật kỳ lạ. Ngược lại, sự riêng tư luôn được tìm kiếm bởi tất cả mọi người. Tuy nhiên, nó vẫn bị xem là một thứ gì đó đáng ngờ – thứ mà chỉ dành riêng cho tội phạm.
Một thứ nữa cũng bị xếp vào “hàng ngũ” đó, chính là tiền điện tử – được coi là một công cụ cho những kẻ phạm tội, chủ yếu là do đặc điểm ẩn danh của chúng. Tuy nhiên, không có loại tiền điện tử nào bị “ném đá” vì chất lượng ‘kín đáo’ này hơn là coin riêng tư.
Nhưng những đồng tiền riêng tư được sử dụng để làm gì? Tội phạm tiền điện tử đã thay đổi như thế nào trong năm 2019? Và tương lai sẽ mang lại điều gì?
Bitcoin có thực sự riêng tư?
Trái với niềm tin phổ biến, Bitcoin không ẩn danh như hầu hết mọi người giả định. Blockchain là một sổ cái bất biến và công khai của mỗi giao dịch BTC. Vì lý do này, Bitcoin không được ‘khuyến khích’ cho các hoạt động bất hợp pháp hay tội phạm.
Mặc dù không có thông tin cá nhân nào có thể thu được từ một giao dịch BTC thông thường, một chuỗi các ký tự gần như là bút danh – hay còn gọi là địa chỉ công khai – cũng là quá đủ để ngăn chặn hoạt động tội phạm. Thỉnh thoảng các quỹ BTC có nguồn gốc từ một vụ hack hoặc vụ trộm đã bị truy ra và đưa vào danh sách đen. Hơn nữa, tất cả những gì đứng giữa một địa chỉ BTC “ẩn danh” và danh tính thực sự của người dùng là một sàn giao dịch tập trung và kiểm tra KYC (Know Your Customer).
Tất nhiên, có những sự lựa chọn thay thế. Không giống như các loại tiền kỹ thuật số khác, tiền riêng tư che giấu thông tin có trong một giao dịch tiền điện tử thông thường. Không có hồ sơ về địa chỉ người nhận hoặc người gửi, và số tiền giao dịch vẫn bị che khuất, tạo ra một hệ thống thanh toán ẩn danh.
Tuy nhiên, thực tế rằng những đồng tiền này cho phép việc không tiết lộ danh tính không có nghĩa là chúng được sử dụng cho mục đích bất hợp pháp. Những người sử dụng chúng cũng vậy. Xét cho cùng, quyền riêng tư tài chính thường được xem là một thứ không thể thiếu. Giống như mọi người sẽ không muốn bất cứ ai xem qua bảng sao kê ngân hàng của họ, không phải ai cũng muốn ghi lại các giao dịch tiền điện tử của họ.
Tiền riêng tư và tội phạm
Sự riêng tư khá “khan hiếm” trong thời đại kỹ thuật số. Mỗi mẩu dữ liệu bị phá hủy bởi các tập đoàn đang tìm cách thu thập càng nhiều thông tin càng tốt. Đây được cho là một trong những lý do chính cho sự đột phá gần đây của Big Tech vào ngành tài chính.
Lấy liên doanh mới nhất của Google làm ví dụ: kiểm tra tài khoản. Nhìn bề ngoài, doanh nghiệp mong muốn cung cấp cho khách hàng một phân tích rộng hơn về đời sống tài chính của họ. Tuy nhiên, các nhà phê bình cho rằng chính Google mới là doanh nghiệp đang tìm kiếm những thông tin này.
Bởi vì điều này, có lẽ có thể hiểu được tại sao nhu cầu về một loại tiền điện tử ẩn danh lại xuất hiện ngay từ đầu. Tuy nhiên, như với bất kỳ hàng hóa dựa trên giá trị nào, tiền riêng tư tạo đủ điều kiện cho các hành vi sai trái. Và chính bởi lý do này mà Monero đã ngộ ra được tư tưởng đó vào đầu năm nay.
Trở lại vào tháng 1 năm 2019, hàng loạt các phương tiện truyền thông đã đưa tin về vụ bắt cóc Anne-Elisabeth Falkevik Hagen, vợ của triệu phú người Na Uy, Tom Hagen. Một tờ tiền chuộc được tìm thấy trong nhà của cặp vợ chồng, trong đó kẻ bắt cóc đòi 10 triệu đô la Monero. Tuy nhiên, ngay cả với thảm kịch tạo nên các giật tít lớn như vậy, việc sử dụng Monero trên các thị trường darknet bất hợp pháp vẫn bị khuất phục.
Trong Báo cáo chống rửa tiền Quý 2 năm 2019, công ty pháp y blockchain Ciphertrace tiết lộ rằng chỉ có 4% các khoản thanh toán dark vendor có liên quan đến Monero. Thật đáng kinh ngạc, Bitcoin vẫn đứng đầu trong không gian darknet, trích dẫn việc sử dụng trong 76% trường hợp. Nói chuyện với Cointelegraph, John Jefferies, CodesTrace CFA, đã đề xuất điều này bắt nguồn thông qua “các vấn đề thanh khoản”, thêm vào đó:
“Mặc dù tiền riêng tư cung cấp cho các tác nhân xấu một mức độ ẩn danh nhất định, các vấn đề thanh khoản và rào cản gia nhập để mua và bán tiền riêng tư khiến chúng không thực tế đối với hầu hết các giao dịch mua trên thị trường darknet.”
Tuy nhiên, Tom Robinson, đồng sáng lập và nhà khoa học tại công ty an ninh tiền điện tử Elliptic, nói với Cointelegraph rằng bất chấp sự thống trị của Bitcoin trên các thị trường tối, tiền riêng tư vẫn đạt được lực kéo ổn định và khả năng sử dụng:
“Một xu hướng khác mà chúng ta đang thấy là sự chấp nhận ngày càng tăng đối với các đồng tiền riêng tư như Monero trên các thị trường darknet, nơi mà ma túy luôn có sẵn để mua. Hầu hết các thị trường mới hiện nay chấp nhận thanh toán Monero, thường là cùng với bitcoin. Điều này thể hiện mối đe dọa đối với khả năng của cơ quan thực thi pháp luật trong việc theo dõi loại hoạt động này và đưa những người liên quan đến công lý.”
Báo cáo quý 3 năm 2019 của CipherTrace cũng tiết lộ thêm về tình trạng tội phạm tiền điện tử nói chung. Theo các nhà nghiên cứu, một vụ khủng bố và tội phạm tiền điện tử trị giá 4,4 tỷ đô la đã được chứng kiến trong suốt năm nay, đánh dấu mức tăng 2.500% kể từ năm 2017.
Sự gia tăng của quy định trong năm 2019
Mặc dù chúng không được sử dụng nhiều trên darknet, một cuộc đàn áp quy định đối với các đồng tiền riêng tư có nguy cơ hủy bỏ tiền điện tử ẩn danh. Vào tháng 6 năm 2019, Lực lượng đặc nhiệm hành động tài chính đã phát triển một sáng kiến, được đặt tên là quy tắc du lịch. Điều này đòi hỏi tất cả các công ty tạo điều kiện cho các khoản chuyển tiền điện tử trên 1.000 đô la để tiết lộ thông tin khách hàng.
Quy định ra đời như một cách để chống lại tài trợ khủng bố và rửa tiền thông qua tiền điện tử. Tuy nhiên, những người hoài nghi nhận thấy chính sách này là một trở ngại trực tiếp cho sự ẩn danh tài chính. Kết quả là, nhiều sàn giao dịch đã không còn lựa chọn nào khác ngoài việc khởi động các đồng tiền riêng tư.
Nhiều đồng tiền riêng tư đã bị tổn thất do hậu quả của việc này. Ví dụ, Dash đã cho thấy một mức thoái lui 76% sau khi hủy niêm yết OKEx, và Monero đã nhận lấy một cú “giáng” 59% từ mức cao nhất là $ 111 vào tháng 6 sau khi khởi động từ cả ByBit và OKEx.
Trong cuộc trò chuyện với Cointelegraph, Jonathan Levin, đồng sáng lập và giám đốc bảo mật của công ty phân tích blockchain Chainalysis, khẳng định rằng đó không chỉ là do mất tính thanh khoản, mà còn là việc thiếu tuân thủ quy định:
“Chúng tôi tin rằng thị trường quyết định, và hiện tại, các đồng tiền không-riêng-tư nhìn thấy động lực nhất. Điều này duy trì sự cân bằng vì chúng có thể được điều tra khi liên quan đến hoạt động bất hợp pháp, nhưng điều đó đòi hỏi phải có nguồn lực và công việc.”
Dẫu vậy, theo Jefferies của CipherTrace, quy định – đặc biệt là việc thực hành AML – dường như là chìa khóa để giảm thiểu tội phạm tiền điện tử:
“Nghiên cứu của CipherTrace đã chứng minh rằng Bitcoin bất hợp pháp có quyền tài phán thấp hơn 39 lần với các biện pháp kiểm soát chống rửa tiền mạnh mẽ. Vì vậy, quy định này đã dập tắt hoạt động tội phạm trong tiền điện tử.”
Quyền riêng tư được tiết lộ
Với tội phạm tiền điện tử đang gia tăng nhưng việc sử dụng coin ẩn danh trên darknet, vẫn đưa đến một câu hỏi: Tiền riêng tư được sử dụng để làm gì?
Để trả lời dứt khoát câu hỏi này, cần phải có một công cụ để theo dõi tiền riêng tư. Tuy nhiên, một trở ngại vẫn còn, đó là những đồng tiền này không thể được truy tìm.
Nhờ các quy trình thuật toán khác nhau được sử dụng bởi các đồng tiền riêng tư, chẳng hạn như Monero, Zcash và Dash, việc theo dõi các địa chỉ cụ thể gần như không thể – ít nhất là cho đến nay. Không có một dấu vết vững chắc về hoạt động, việc xác định các trường hợp sử dụng và nhân khẩu học của người dùng trở nên khó khăn. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là mọi người không cố gắng. Levin thừa nhận rằng tiền riêng tư là một “lĩnh vực nghiên cứu tích cực”, thêm vào, “chúng tôi thường tìm cách truy tìm những thứ ‘không thể được truy tìm’.” Thật vậy, giải pháp có thể đã ở ngay trước mắt họ.
Florian Tramèr, một nhà nghiên cứu về mật mã tại Đại học Stanford, gần đây đã phát hiện ra một lỗ hổng chết người trong Monero và Zcash. Kết hợp một cuộc tấn công side-channel từ xa nhắm vào người nhận tiền xu, Tramèr đã tiết lộ cả danh tính của người được trả tiền cũng như địa chỉ IP của người dùng. Cả Monero và Zcash đều đã ‘vá’ các lỗ hổng này. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là nó không thể xảy ra một lần nữa.
Vậy nếu các công ty pháp y blockchain có thể tạo ra sự đột phá trong việc truy tìm được nguồn gốc của tiền riêng tư, thì nó có nên được sử dụng không?
Quyền riêng tư là một điều cơ bản. Phát lờ đi quyền này có thể dẫn đến nhiều vấn đề và hậu quả cho cả nhà đầu tư và ngành công nghiệp tiền điện tử nói chung. Jefferies tin rằng nên sử dụng phương pháp phân tích:
“Ranh giới giữa những người tìm cách giữ gìn sự riêng tư (bảo vệ danh tính) và những người muốn che giấu hành vi xấu được rút ra khi một mô hình giao dịch đáng ngờ được quan sát, hoặc ngưỡng giá trị được vượt qua, kích hoạt Báo cáo giao dịch đáng ngờ và Báo cáo giao dịch tiền mặt.”
Đối với Chainalysis, quyền riêng tư là một hành động cân bằng, như Levin nói với Cointelegraph:
“Hai thái cực của ẩn danh hoàn toàn và minh bạch hoàn toàn đều mang nghĩa xấu. Ẩn danh hoàn toàn mở ra cánh cửa cho hoạt động bất hợp pháp mà theo như định nghĩa thì chúng không thể điều tra được. Đó không phải là một thế giới mà bạn muốn sống. Mặt khác, sự minh bạch hoàn toàn có nghĩa là không có sự riêng tư chút nào. Đó cũng không phải là một thế giới mà bạn muốn sống. “
2020 và tương lai
Về tương lai, các xu hướng và tiền lệ được thiết lập trong năm 2019 và các năm trước sẽ có khả năng tồn tại. Có thể dự đoán rằng một cuộc đàn áp gay gắt về rửa tiền thông qua tiền điện tử sẽ diễn ra, điều này tất nhiên sẽ tác động tiêu cực đến các đồng tiền riêng tư. Hơn nữa, với sự gia tăng hoành tráng của nó cho đến nay, thật công bằng khi cho rằng tội phạm tiền điện tử cũng sẽ gia tăng.
Levin đồng ý với khái niệm này, gợi ý rằng một sự nhấn mạnh đặc biệt sẽ được đặt vào các nhà đầu tư nâng cao nhận thức về bất hợp pháp tiền điện tử và các phương pháp để chống lại nó:
“Chúng tôi nghĩ năm 2020 sẽ là năm mà các tội phạm tài chính như trốn thuế, thao túng thị trường và tạo điều kiện cho hoạt động rửa tiền tập trung vào các bên liên quan đến tiền điện tử. Phân tích Blockchain sẽ tiếp tục được sử dụng để đáp ứng các nghĩa vụ pháp lý và điều tra tội phạm.”
Ngược lại, Jefferies của CipherTrace nhìn vào các vấn đề đối ngoại, gợi ý về một nỗ lực liên tục để trốn tránh các lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ:
“Tôi hy vọng tiền điện tử sẽ đảm nhận vai trò quan trọng hơn trên sân khấu địa chính trị khi Triều Tiên, Iran, Nga cố gắng tận dụng tiền điện tử để phá vỡ sự thống trị của đồng đô la Mỹ.”
Đối với các đồng tiền riêng tư, có vẻ như các nhà đầu tư sẽ phải tiết chế những kỳ vọng của họ trong tương lai. Tuy nhiên, những trở ngại pháp lý hiếm khi giữ tiền điện tử bị chèn ép lâu. Ít nhất, lợi ích cốt lõi của tiền riêng tư sẽ vẫn tồn tại miễn là có ai đó cần đến chúng.
- Các coin riêng tư có mối tương quan chặt chẽ với Bitcoin
- Tổ chức nhân quyền: Quyền riêng tư của stablecoin “cực kỳ mờ nhạt”
Diệu Anh
Tạp chí Bitcoin | Cointelegraph
