Internet ngày nay khác xa với mục đích ban đầu là một không gian mở, nhưng Web 3.0 hứa hẹn một tương lai rộng mở, minh bạch và thân thiện với người sáng tạo của Internet.
Công nghệ blockchain đã đi được một chặng đường khá dài. Cách đây không lâu, tiền điện tử là một thuật ngữ khá mơ hồ, được truyền bá bởi một số ít những người có tiếng nói. Câu chuyện thay đổi sau khi đại dịch Covid-19 đã khiến nhiều nơi trên thế giới bị phong tỏa, họ không thể ra khỏi nhà và có nhiều thời gian để tìm hiểu những sở thích mới. Tiền điện tử được hưởng lợi từ sự gia tăng sự chú ý, tham gia vào các cuộc trò chuyện hàng ngày giữa bạn bè, gia đình và đồng nghiệp.
Mặc dù vậy, tiền điện tử vẫn còn sơ khai. Việc áp dụng rộng rãi vẫn khó nắm bắt và những người gác cổng – gatekeepers (*) công nghệ truyền thống duy trì sự bám sát của họ đối với nền kinh tế kỹ thuật số. Để nới lỏng sự kìm kẹp đó, những người trong chúng ta đang xây dựng Internet phi tập trung hay còn gọi là Web 3.0, phải làm tốt hơn việc xác định câu chuyện về những gì đang bị đe dọa nếu chúng ta tiếp tục duy trì hiện trạng.
Chúng ta có một cơ hội đặc biệt hấp dẫn để nắm bắt câu chuyện, khi tâm lý chống lại các bộ điều khiển tập trung của Web 2.0 trở nên đặc biệt gay gắt. Các vấn đề đang trở nên rõ ràng hơn khi chúng ta thấy sự bất bình đẳng về cấu trúc của Web 2.0 ảnh hưởng đến tất cả chúng ta như thế nào.
Lịch sử của Internet
Làm thế nào chúng ta có thể bẻ cong web trở lại với tầm nhìn ban đầu của nó là trở thành một nền tảng mở và tiện ích toàn cầu, nơi mọi người có thể đóng góp và xây dựng? Chúng ta cần nắm bắt câu chuyện để chào đón nhiều nhà phát triển và người dùng hơn nữa, cốt lõi của một hệ sinh thái Web 3.0 đang phát triển mạnh mẽ.
Open code
Bản chất nguồn mở của Web 3.0 có nghĩa là thay vì code độc quyền bị tấn công và rò rỉ, những người đóng góp có thể cộng tác về công nghệ và tính năng ngay từ ngày đầu tiên. Tương phản với những hệ thống sinh thái khép kín được xây dựng và bảo vệ bởi những gã khổng lồ công nghệ (Big Tech). Mọi người, công ty và nhà phát triển chỉ đơn giản là tuân theo những ý tưởng bất chợt của cơ quan tập trung, buộc phải thích ứng với những thay đổi về sản phẩm hoặc điều khoản của các công ty công nghệ.
Chúng ta đã tận mắt chứng kiến ảnh hưởng quá lớn mà những người gác cổng này có đối với các nhà phát triển. Sau khi công ty đầu tiên của Doug Petkanics (nhà đồng sáng lập Livepeer) được Groupon mua lại, anh đã xây dựng một công ty dựa trên giao diện lập trình ứng dụng (API) từ những người gác cổng công nghệ khổng lồ: Facebook, Google, Pinterest và Twitter. Ban đầu, các nền tảng này cởi mở, cho phép Doug Petkanics kết nối dịch vụ của mình vào nền tảng. Đột ngột, quyền truy cập của anh bị cắt do các nền tảng này quyết định đóng quyền truy cập của các bên thứ ba. Dịch vụ của Doug Petkanics đã thất bại vì những nền tảng đó không thể tiếp tục hoạt động, đây là một bài học sống động về những rủi ro khi xây dựng trên nền tảng công nghệ của người khác (xây nhà trên đất người khác).
Kinh tế học minh bạch
Ở mức thuần túy nhất, nền kinh tế Web 3.0 là minh bạch và không cần xin phép, mang lại cho các bên liên quan sự tin tưởng rằng các lợi ích cố hữu không bí mật giật dây và kiểm soát kết quả có lợi cho họ. Hình thức bảo trợ sáng tạo này trở nên phổ biến hơn mỗi ngày vì nó thân thiện với người sáng tạo hơn nhiều so với các lựa chọn hiện tại.
Tính kinh tế minh bạch này là những gì người sáng tạo thiếu từ các động lực Web 2.0 hiện có. Khi những người sáng tạo xây dựng trong những hệ thống sinh thái khép kín, họ vẫn bị ràng buộc bởi nền kinh tế nào mà mỗi nền tảng lựa chọn. Và nếu nền tảng thay đổi tính kinh tế đó, thì người sáng tạo có rất ít quyền lựa chọn.
Các nhà xây dựng Web 3.0 cũng phải nhấn mạnh cách loại bỏ những “người gác cổng” thu thuế, cho phép người sáng tạo giữ được nhiều tiền hơn mà họ kiếm được. “Giữ lại nhiều hơn những gì bạn kiếm được” và “Hỗ trợ nhiều hơn những gì bạn yêu thích” là những công cụ thúc đẩy tuyệt vời khi Web 3.0 thay thế Web 2.0. Với thông điệp đó, không chỉ là trao quyền cho người sáng tạo mà còn là trao quyền cho người hâm mộ tặng nhiều tiền hơn cho những thần tượng của họ.
Doanh thu của những giao thức Web 3.0
Các ưu đãi được điều chỉnh
Trụ cột cuối cùng của Web 3.0 là điều chỉnh các ưu đãi giữa người tạo, người dùng và chính nền tảng. Những ưu đãi này ảnh hưởng đến trách nhiệm giải trình và quản trị của nền tảng, sau đó ảnh hưởng đến tính độc hại, sự tham gia và kiểm soát.
Trách nhiệm giải trình và quản trị là những vấn đề chính khi nói đến việc sắp xếp các biện pháp khuyến khích. Người gác cổng Web 2.0 có rất ít động lực để người sáng tạo và người dùng “làm đúng”. Tại vì có ít sự cạnh tranh nên người dùng bị mắc kẹt trong hệ sinh thái khép kín. Và, với tư cách là các thực thể thuộc sở hữu tư nhân với ít quy định bên ngoài, họ có thể làm bất cứ điều gì họ muốn. Đó là thái độ “chúng ta đặt ra các quy tắc, vì vậy hãy chấp nhận hoặc loại bỏ nó” và tâm lý “chúng ta so với họ”.
Với Web 3.0, quản trị thường được phân cấp thông qua một tổ chức tự trị phi tập trung (DAO), hoặc các cơ chế phản hồi cộng đồng khác. Bằng cách phân cấp quản lý cộng đồng khỏi các cơ quan quản lý tập trung, mọi người có xu hướng tự kiểm duyệt. Các cộng đồng được xây dựng dựa trên niềm đam mê được chia sẻ sẽ được điều tiết tự nhiên và khi các thành viên của cộng đồng bước ra ngoài ranh giới, cộng đồng sẽ hành động. Và nếu một thành viên cộng đồng không thích điều gì đó, họ có thể gửi đề xuất để cộng đồng bỏ phiếu nhằm thay đổi hướng đi của nền tảng.
Cuối cùng, người sáng tạo muốn có nhiều mối quan hệ trực tiếp hơn với người hâm mộ của họ và ảnh hưởng đến việc quản lý các nền tảng mà họ sử dụng. Mô hình Web 3.0 cố gắng giải quyết vấn đề này bằng cách cho phép các nền tảng do người sáng tạo điều khiển cũng cho phép người dùng là chủ sở hữu trong các nền tảng, thường được điều phối thông qua những token. Vì họ được hưởng lợi trực tiếp thông qua sự phát triển của các nền tảng, người dùng có động lực để cung cấp các dịch vụ chính như kiểm duyệt để ngăn chặn những thứ như các cuộc tấn công thù địch.
Tất nhiên, không có gì là hoàn hảo. Web 3.0 sẽ vẫn phải vật lộn với một số vấn đề kiểm duyệt mà các nền tảng lớn khác phải đối mặt. Những người chỉ trích các nền tảng phi tập trung nói rằng việc thiếu cơ quan quyền lực tập trung sẽ khiến việc kiểm duyệt trở nên khó khăn hơn.
Tuy nhiên, khi có nhiều nền tảng hơn xuất hiện để phục vụ các cộng đồng thích hợp (thay vì một thực thể đơn lẻ bắt tất cả mọi người trong hệ thống sinh thái khép kín), thì những cộng đồng nhỏ hơn này là mục tiêu ít hấp dẫn hơn vì sự độc hại gây ra cho các nền tảng lớn hơn có phạm vi tiếp cận toàn cầu. Việc rao bán thông tin sai lệch và tham gia vào trò lừa đảo chỉ khó hơn khi có hàng chục hoặc hàng trăm nền tảng.
Điều gì tiếp theo cho Web 3.0
Những người xây dựng Web 3.0 phải tóm tắt lại câu chuyện này và vượt ra khỏi “kẻ thắng có tất cả” sang “cộng đồng là trên hết”. Nó sẽ không dễ dàng. Và vẫn còn một chặng đường phải đi cho đến khi Web 3.0 tạo ra nhiều tài sản cho người sáng tạo hơn so với Internet đã từng làm.
Khi Web 3.0 mở rộng quy mô, chúng ta cũng phải tự bảo vệ mình không bị thụt lùi. Sẽ là một điều đáng tiếc nếu chỉ đơn giản là sao chép mô hình người gác cổng hiện có. Đó là lý do tại sao chúng ta phải tiếp tục thông báo một cách khéo léo câu chuyện về Web 3.0 để giúp cả nhà phát triển và người dùng hàng ngày hiểu được giá trị của Web 3.0 – và những cạm bẫy của việc duy trì sự năng động hiện tại của Web 2.0.
Sau khi xem những vấp ngã gần đây của Web 2.0, rõ ràng là chúng ta sẽ tiếp tục được ban tặng những ví dụ có tác động về mức độ chúng ta đã đi chệch hướng – và những gì chúng ta cần làm để khôi phục lại tầm nhìn ban đầu của Internet là một nơi bổ sung và sáng tạo cho xã hội.
Chúng ta đang ở trong một chặng đường dài. Chúng ta là người truyền giáo, lắng nghe người dùng và xây dựng với tư duy cộng đồng là trên hết.
(*) – Người gác cổng công nghệ là các doanh nghiệp đáp ứng tất cả các tiêu chí sau:
- Các công ty kiểm soát ít nhất một “dịch vụ nền tảng cốt lõi”.
- Nhà cung cấp nền tảng cốt lõi cũng phải có tác động đáng kể trong thị trường EEA.
- Công ty cũng phải vận hành một dịch vụ nền tảng cốt lõi, đóng vai trò như một cửa ngõ quan trọng để người dùng doanh nghiệp tiếp cận người dùng cuối.
- Nhà cung cấp nền tảng cốt lõi phải nắm giữ hoặc dự kiến sẽ giữ một vị trí cố định và lâu dài trong hoạt động của họ.
Tham gia Telegram của Tạp Chí Bitcoin để theo dõi tin tức và bình luận về bài viết này: https://t.me/tapchibitcoinvn
- 3 giao thức PoW tập trung xây dựng Web 3.0
- Đồng sáng lập Reddit hợp tác cùng Solana Ventures khởi động quỹ $100M dành cho Web 3.0
Ông Giáo
Theo Cointelegraph
