Mark Zuckerberg, người trị giá 71 tỷ USD khi chỉ mới 33 tuổi, đã làm khá tốt nhờ hệ thống quản lý tập trung của Facebook.
Trong 1,5 thập kỷ qua, thuật toán mã nguồn đóng của công ty truyền thông xã hội khổng lồ đã lặng lẽ điều khiển nguồn cấp dữ liệu (new feeds) của hàng triệu người dùng để thu được số tiền quảng cáo tối đa và chuyển tất cả cho Zuck và các cổ đông của anh.
Vậy tại sao anh lại muốn tìm hiểu về một mô hình phi tập trung hơn? Và vai trò của công nghệ crypto trong mô hình đó là gì?
Trong một bài đăng lên nền tảng nhân dịp năm mới, CEO của Facebook cho biết (có vẻ như anh không hề đùa bỡn về việc này):
“Với sự gia tăng của một số ít các công ty công nghệ lớn … hiện nay nhiều người tin rằng công nghệ chỉ tập trung quyền lực chứ không phân tán nó.”
Và ông đã thề trên cơ sở đó, “đi sâu hơn và nghiên cứu các khía cạnh tích cực và tiêu cực” về các công nghệ phi tập trung nâng cao sức mạng của con người như cryptocurrency và mật mã hóa.
Tiếp theo đó là một bài đăng khác thông báo cho người dùng biết những thay đổi sắp tới trên bảng tin của họ nghĩa là họ “có thể mong đợi nhìn thấy nhiều tin tức hơn từ bạn bè, gia đình và các nhóm bạn” và “ít nội dung công khai hơn như các bài đăng từ các doanh nghiệp, thương hiệu và phương tiện truyền thông”.
Người dùng vẫn xem vụ cá cược này có lợi cho “các tương tác xã hội có ý nghĩa” đối với nội dung lưu lượng truy cập cao hơn, như Zuckerberg nói, “tốt cho cộng đồng và doanh nghiệp của chúng ta trong một thời gian dài”. Phản ứng tức thời trên Phố Wall cực kỳ gay gắt: cổ phiếu của Facebook đã giảm 4.5% vào thứ 6 tuần trước sau bài đăng thứ hai.
Đó là một phản ứng có thể đoán trước: nếu Facebook không còn quản lý các nguồn cấp dữ liệu mới để tập trung vào nội dung quảng cáo thu hút mạnh mẽ thì doanh thu và lợi nhuận của các cổ đông sẽ giảm đi.
Mối đe doạ đối với Facebook
Tại sao Zuck lại làm vậy?
Sự khôn ngoan hiện tại là anh muốn Washington không còn dính líu đến mình nữa.
Cuộc điều tra chính trị của Nga đã làm sáng tỏ cách Facebook sử dụng thuật toán mã nguồn đóng độc quyền và công cụ cốt lõi của quyền lực tập trung của họ để cố tình đóng khung “như khán giả” cho các công ty quảng cáo.
Quan trọng hơn các cáo buộc cho rằng các nhà hoạt động Nga đã sử dụng Facebook để truyền bá thông tin sai lệch và ảnh hưởng đến cuộc bầu cử của Hoa Kỳ chính là thực tế, Facebook đã quá mạnh để có thể xảy ra sự xáo trộn này.
Hơn nữa, nếu không biết, thuật toán của nó sẽ hỗ trợ hiệu quả cho nền tảng: nền tảng tự nhiên tạo ra các phòng phản hồi của những người bình thường sẽ vui lòng chia sẻ lại và phân phối lại nội dung họ đồng ý, tạo ra một đối tượng ‘thân thiết’ để bán cho các công ty quảng cáo.
Thậm chí, hoặc đặc biệt là điều này xảy ra khi những câu chuyện họ chia sẻ đã bị ‘giả mạo’.
Nhưng Zuckerberg rõ ràng cũng bị quấy nhiễu bởi sự bất mãn ngày càng gia tăng giữa những người dùng, một nhóm người mà Bruce Schneier – một guru (người có sức ảnh hưởng hay uy tín lớn trong cộng đồng) về an ninh không gian mạng – từng đưa ra lời cảnh báo này: “Đừng lầm tưởng rằng bạn là khách hàng của Facebook, không phải – bạn chỉ là một sản phẩm thôi.”
Việc đó phải mất một thời gian, nhưng giờ đây nhiều người hiểu được thỏa thuận vô giá trị mà họ nhận được: họ sản xuất và phân phối nội dung đưa lưu lượng lên trang web, cũng như chú ý đến các công ty quảng cáo nhưng không hề nhận được một đồng xu nào.
Tồi tệ hơn là, họ buộc phải xem nội dung mà họ không muốn nhìn thấy. (Một người khác trong cộng đồng crypto đang phát ốm vì quảng cáo “chuyên gia bitcoin quái gở” của James Altucher trên bảng tin Facebook của họ?)
Vấn đề là trong mô hình kinh doanh hiện tại, Facebook càng có tính phi tập trung hơn – bằng cách ít can thiệp vào việc quản lý và chọn lọc nguồn cấp dữ liệu hoặc theo hướng dẫn của YouTube và chia sẻ doanh thu quảng cáo với người dùng kiểm soát lưu lượng – các cổ đông sẽ nhận được một miếng bánh nhỏ hơn hoặc thậm chí một miếng nhỏ hơn nữa từ miếng bánh đó, hoặc cả hai.
Mặt khác, nếu người dùng không hài lòng dẫn đến mệt mỏi hoặc thậm chí là cả một cuộc di cư toàn diện thì vấn đề không phải là các cổ đông đang bảo vệ lợi nhuận của họ – mà là các công ty quảng cáo sẽ bỏ đi, doanh thu sẽ tuột dốc và cuối cùng là nền tảng có thể bị ‘triệt tiêu’.
Sự gia tăng và sụt giảm của MySpace, một nền tảng từng ‘vang bóng một thời’ nhưng đã bị Facebook ‘soán ngôi’, là một lời nhắc nhở rằng sự thống trị của kẻ đến sau không thể đảm bảo được.
Một giải pháp token?
Quyết định cho tình trạng tiến thoái lưỡng nan này có thể được đặt ra với công nghệ, Zuckerberg đã thề sẽ khám phá: một loại crypto-token và đặt tên là FBCoin.
Nói rõ hơn là, tôi không có kiến thức bên trong về kế hoạch của Facebook. Đây là một vụ đầu cơ trong sạch. Tuy nhiên, với những lần rà soát trước đây của công ty, và sau đó bị loại bỏ, trong tiền kỹ thuật số và các giao dịch đồng tiền này, tôi nghĩ chúng ta cần phải suy đoán đặc biệt là trong bối cảnh CEO đưa ra.
Nó cũng đưa ra một cái nhìn – dù tốt hay xấu – về cách trọng tâm có thể di chuyển từ các token do các nhà sản xuất ứng dụng đến những doanh nghiệp đã thành lập phát hành.
Đây là một mô hình rất thô sơ: Facebook sẽ đào trước một lượng lớn token, phân phối một số lượng đáng kể cho các cổ đông và giữ phần còn lại dự trữ để phân phối cho người dùng dựa trên một chỉ số lưu lượng đáng tin cậy mà nội dung ban đầu của họ tạo ra. Sau đó Facebook sẽ yêu cầu quảng cáo trên nền tảng phải được thanh toán bằng những token đó. Một thị trường mới sẽ xuất hiện, nơi người dùng có thể bán và kiếm tiền từ việc sáng tạo nội dung của họ.
Giá trị của token sẽ nổi lên hơn cả đồng đô la dựa trên cung cầu.
Tôi tin rằng Facebook là cách tốt nhất giải quyết tình trạng tiến thoái lưỡng nan của họ, tạo ra cho cả cổ đông và người sử dụng một cổ phần có giá trị trong quá trình phát triển tương lai của nền tảng theo một bộ quy tắc phi tập trung hơn.
Tất nhiên, những người dùng crypto đã quen với tư duy của các mô hình tấn công ngay lập tức nhìn thấy nguy hiểm ở đây.
Có nhiều cách để xử lý dữ liệu lưu lượng truy cập – điều mà Brave đang cố gắng giải quyết bằng trình duyệt và token BAT – và làm sao để thuật toán này biết được đâu là “bản gốc” chứ không phải “bản sao” từ người khác?
Những ý tưởng về danh tiếng của token, các mô hình proof-of-work (thuật toán bằng chứng công việc) để làm mất khả năng tạo ra các quân đội bùng phát lưu lượng truy cập và các giải pháp trò chơi khác cần thiết để khuyến khích tính trung thực.
Và ai sẽ qaurn lý việc này? Thật khó tưởng tượng Facebook đã chọn không kiểm soát thị trường cho các token của riêng họ hoặc tập trung quản lý sổ cái.
Tuy nhiên, nếu họ muốn khai thác hiệu quả mạng lưới rộng khắp, mở ra các token cho một hệ thống blockchain thật sự và phi tập trung, thì cuối cùng, một thị trường phi tập trung có thể dẫn tới sự tăng trưởng bùng nổ và tăng thêm lợi nhuận dựa trên token cho các cổ đông của Facebook.
Nếu Zuckerberg thực sự muốn thử nghiệm các hệ thống phi tập trung, một mật crypto-token được phát hành công khai sẽ là cách để thực hiện điều đó.
Cá nhân tôi thích người khác tạo ra một giải pháp truyền thông xã hội phi tập trung có thể mở rộng để thay thế cho thuật toán tập trung mưu mẹo của Facebook – để làm những gì mà Facebook đã làm với Myspace. Các phương tiện truyền thông xã hội thực sự cần một mô hình để trả quyền kiểm soát lại cho người dùng.
Nhưng ai biết được? Có lẽ Mark Zuckerberg, người đã thề sẽ trao gần như toàn bộ tài sản của mình để làm từ thiện, sẽ nhận ra rằng có lẽ món quà tuyệt vời nhất mà anh có thể làm cho thế giới là một nền tảng cho sự sáng tạo trao quyền cho mọi người bằng cách tưởng thưởng xứng đáng cho những ý tưởng và biểu hiện của họ.
Xem thêm:
SN_Nour
Tạp chí Bitcoin
