Trang chủ Tạp chí Khám phá Bitcoin : Con người

Khám phá Bitcoin [Phần 2]: Con người

21/09/2019 05:45

Đây là phần thứ hai của bitcoiner Giacomo Zucco’s series “Khám phá Bitcoin: Tổng quan ngắn gọn từ Caveman đến Lightning Network”. Tìm hiểu thêm về phần giới thiệu và Khám phá Bitcoin phần 1: Thời gian

Trong bài đăng lần này, chúng tôi sẽ lập nên các chiến lược lưu trữ tài sản và đầu tư đã đề cập trước đó vào việc cất giữ của cải, tăng năng suất cùng với việc tập trung vào các mặt hàng hoá có “độ bền” (hardness) vật lý, khả năng “mở rộng” (scaleness) để khám phá ra các khái niệm về sự trao đổi, chuyên môn hoá và cuối cùng là “sự đen tối” (darkness).

Từ đơn độc tiêu thụ…cho đến trao đổi

Chào mừng các độc giả thân mến đã trở lại. Chúng ta sẽ cùng nhau khám phá sâu hơn giai đoạn lịch sử của tiền tệ (giả) trước khi xuất hiện tiền fiat được gọi là “ kế hoạch A”. Lần này tập trung vào chủ đề con người và trả lời cho câu hỏi “Là ai?” Như chúng ta đã đưa ra trong phần một thì bây giờ bạn đã trở thành một người thượng cổ rất thành công. Bạn sở hữu và chỉ đạo một đội tàu đánh cá khổng lồ bắt được nhiều cá hơn so với số cá bạn có thể ăn cả đời mà vẫn chưa hết.

Khi bạn phải xoay xở với việc từ bỏ tiêu dùng ngay lập tức cùng với phải học cách đầu tư và tiết kiệm thì bạn vẫn thực hiện việc tiêu dùng một cách đơn độc. Không nhất thiết là bạn phải ở một mình mà có thể có một ai đó xung quanh nhưng bạn lại không trao đổi với bất kỳ ai. Vì vậy sẽ không vấn đề gì xảy ra nếu chỉ có một hoặc hàng trăm người thượng cổ. Mỗi ngày bạn bắt được 1000 con cá nhưng chỉ ăn hai con và cất đi số lượng còn lại. Sau một thời gian ngắn chức năng tiện ích của bạn sẽ ổn định với số lượng các bạn đánh bắt được với số lượng người xung quanh.

Xét đến một viễn cảnh khác: ngoài việc câu cá, mỗi người trong hang cũng có thể đong hai bình nước mỗi ngày từ con suối gần đó và có thể tồn tại với một bình bước mỗi ngày.

Điều gì sẽ xảy ra nếu khi thay vì ăn hai con cá và cất giữ 998, bạn bắt đầu lưu trữ 997 và trao đổi một con với Alice, người phụ nữ hang động tốt bụng này sẽ trả lại cho bạn một bình nước? Bằng cách này, tiện ích của bạn tăng lên, và sau hai ngày Alice có thể bắt đầu làm việc với cần câu của chính mình! Rõ ràng, số lượng trao đổi có thể có thể tăng lên với số lượng người hang động trong nền kinh tế hang động của bạn.

Nhưng phải thừa nhận là khó có khả năng xảy ra việc đó. Trước hết, không quá khó để bạn tự đong một ít nước cho bản thân. Hơn nữa, Alice cũng có thể câu cá và tiết kiệm một con cá mỗi ngày tương tự như những gì bạn đã làm: Vậy không có lý nào cô ấy phải trao đổi với bạn?

…đến việc chuyên môn hoá

Nhưng tại sao các quá trình tiết kiệm và đầu tư chỉ áp dụng với loại mặt hàng cá? Trong khi xét đến tầm nhìn trọng tâm là mỗi cá thể trong hang động hoàn toàn không giống nhau. Mỗi người đều có những kỹ năng, khuynh hướng, sở thích, ưu điểm và kinh nghiệm khác nhau. Alice có thể trở thành một nhà công nghiệp vĩ đại trong lĩnh vực nước, sản xuất ra hàng vạn, hàng tấn bình nước mỗi ngày. Bob, một nghệ sĩ hang động tài ba chuyên về những bức tranh đá tuyệt đẹp.

Vì vậy, hãy đề nghị với những bạn bè hang động của bạn rằng họ nên áp dụng chiến lược mới đáng kinh ngạc này: chuyên môn hóa! Bây giờ mọi người có thể tập trung vào một số kỹ năng cụ thể và mọi chức năng tiện ích ngày càng tiếp tục phát triển, cả về thời gian lẫn đa dạng về số lượng người tham gia vào giao dịch. Đây là những gì chúng ta gọi là “sự phân hoá lao động”: nền tảng của sự văn minh!

Chuyên môn hóa cũng cần thiết phải có sự cải tiến trong đầu tư và đổi mới, vì ngay cả những tool rất đơn giản, thô sơ cần thiết cho ngành công nghiệp cũng sẽ gây không ít phiền não khi xây dựng mà không có bất kỳ sự trợ giúp nào từ những người trong các ngành công nghiệp khác. (Như bạn có thể biết, ngay cả việc tạo ra một cây bút chì cũng cần có sự hợp tác giữa hàng ngàn người khác nhau từ khắp nơi trên thế giới) và phải cần đến nhiều tool phức tạp thậm chí chỉ để tạo ra các tool khác.

Đó là một chu trình đúng đắn: Chuyên môn hóa thúc đẩy sự đổi mới, khuyến khích người dân trong hang động đầu tư thời gian vào việc tạo ra các tool (bao gồm cả các tool dùng để chế tạo ra các tool khác), tăng năng suất và tiết kiệm thời gian hơn, từ đó có thể sử dụng khoảng thời gian đó để chuyên môn hóa sâu hơn nữa hoặc đạt được số lượng lớn hơn và nhiều người khác để trao đổi với nhau, từ đó làm tăng sự phân hoá lao động hơn nữa, v.v.

Tiến đến “độ bền” và “mở rộng” một lần nữa

Tất nhiên, không phải tất cả các loại hàng hoá đều có thể dễ dàng được truyền đến tay của những người khác nhau. Hoá ra, các thuộc tính chủ chốt này có vẻ hữu ích để lưu trữ hiệu quả một số lượng hàng hóa tùy ý cũng giúp ích trong việc vận chuyển chúng.

Hàng hóa có độ bền vật lý tốt được xem là mặt hàng có khả năng bảo tồn các tính năng vật lý của nó ở mức đơn nhất khi được lưu trữ trong một khoảng thời gian nhất định. Thông thường cũng sẽ đảm bảo các tính năng tương tự khi được chuyển đến một số người nhất định hoặc ngược lại. Bạn sẽ gặp khó khăn khi đặt tên một loại hàng hóa có khả năng chống chịu cao để lưu trữ nhưng không thể vận chuyển, hoặc có thể vận chuyển nhưng không được lưu trữ.

Hàng hóa có sự mở rộng tốt là được lưu trữ hiệu quả trong các phân số nhỏ (tính phân chia) hoặc tổng hợp bao quát (tính di động) cũng sẽ hiển thị các tính năng tương tự khi được truyền từ tay người này sang người khác thay vì được lưu trữ.

Những gì chúng tôi đang cố gắng thể hiện bây giờ không chính xác là những gì các nhà kinh tế sẽ gọi là “khả năng sử dụng trên phạm vi không gian” (có thể là dư thừa đối với khái niệm về tính di động). Nó thực sự gần gũi hơn với khái niệm về “khả năng sử dụng của mọi người”.

Một thuộc tính mới: “Tình trạng mơ hồ”

Một hàng hoá có đủ sức bền để đảm bảo duy trì các tính năng vật lý của nó khi trải qua nhiều lần trao đổi và đủ quy mô để trao đổi theo bội số lớn hoặc trong các phân số nhỏ. Nhưng chỉ riêng hai thuộc tính này vẫn không bao hàm hoàn toàn khái niệm khái quát.

Bạn và những người trong hang động của bạn muốn trao đổi với ngày càng nhiều người khác nhau: càng khác biệt, càng tốt, vì sự đa dạng làm tăng cơ hội chuyên môn hóa. Nhưng sự đa dạng cũng có thể làm tăng nguy cơ gây nên xung đột và mất lòng tin. Bạn biết và thích Alice và Bob, nhưng bạn không thực sự không hề biết đến, chứ đừng nói là thích tất cả những người mới. Bạn muốn trao đổi hàng hóa nhưng lại không mang dấu ấn cá nhân của các chủ sở hữu trước đó và không muốn liên can với bất cứ một ai hoặc bộ lạc nào đó. Nói cách khác, sẽ khó để họ được chấp nhận trong phạm vi rộng lớn của trao đổi.

Hơn nữa, càng có nhiều người trao đổi thì càng thu hút sự chú ý của người thượng cổ Mallory. Hắn là một kẻ bắt nạt trong khu vực không muốn gia tăng tài sản của mình bằng cách cung cấp giá trị, nhưng lại bằng cách theo dõi, kiểm soát, kiểm duyệt và đánh thuế giao dịch. Khi ham muốn kiểm soát của Mallory đến mức đỉnh điểm khiến anh ta cố gắng ngăn cấm trao đổi hàng hoá giữa những người không phải là người đã “đăng ký” với anh ta, rất nhiều người hang động bị loại khỏi phạm vi giao dịch. Đây là hiện tượng được gọi là “ngăn chặn tài chính” và giảm tiện ích của tất cả mọi người.

Một số hàng hóa rất lý tưởng để giảm thiểu những vấn đề như vậy. Ví dụ như “bearer instruments” là một loại công cụ đảm bảo không có bất kỳ thông tin sở hữu nào được ghi lại giúp mọi người dễ dàng từ chối tham gia vào các giao dịch cụ thể nào. Khi bạn giao dịch với những hàng hóa đó, Mallory quá lắm là chỉ có thể cấm bạn ra khỏi thị trường vì biết bạn là ai và bạn đang làm gì (hoặc thậm chí là không làm gì mà chẳng hạn như không trả tiền hối lộ cho anh ta), nhưng không phải vì chủ sở hữu trước đó là ai (bao gồm chính bạn) và những gì họ đã làm.

Đây không phải là vấn đề về hệ tư tưởng nhưng là một vấn đề về chức năng. Một hàng hóa không dễ dàng được giao dịch nếu người nhận phải xác minh toàn bộ lịch sử của các chủ sở hữu trước đó để biết mức độ rủi ro chính trị (bao gồm cả sự đàn áp, kiểm duyệt, thuế, nợ). Nhưng nó rõ ràng liên quan đến các khía cạnh đạo đức, chính trị và quy cách, chẳng hạn tầm quan trọng xem quyền riêng tư như một quyền của con người.

Tôi sẽ sử dụng thuật ngữ đen tối để đề cập đến thuộc tính này.

Trong bối cảnh của Bitcoin, nhiều thuật ngữ được sử dụng như: quyền riêng tư, ẩn danh và từ chối (tập trung vào con người nhiều hơn vào tài sản), nhưng cũng không thể kiểm soát và thay thế được (thay vào đó tập trung vào tính không thể phân biệt của các đơn vị tài sản, nhưng liên kết với sự từ chối. Vì một cách phổ biến nào đó mà người dùng Bitcoin có thể bị theo dõi bằng cách tận dụng sự thiếu tính thay thế, chúng ta sẽ tiền hiểu chi tiết hơn trong Phần 6).

Đến hôm nay chúng ta đã học được:

Bằng cách từ bỏ lối sống đơn độc và hợp tác với những người khác để trao đổi tài sản của bạn
Khuyên các đối tác thương mại của bạn cùng làm tương tự để sản xuất chuyên môn một mặt hằng cụ thể nào đó
Làm thế nào để hàng hóa thể hiện tốt “độ bền”, “mở rộng” và cũng như “đen tối”

Nhưng làm thế nào bạn có thể trao đổi với số lượng người ngày càng tăng nếu sự phức tạp của tất cả sự kết hợp khác biệt của các hàng hóa, từ nhu cầu và quan điểm cung cấp, thậm chí còn tăng nhanh hơn? Đây là điều bạn sẽ khám phá trong Khám phá Bitcoin Phần 3: Giới thiệu về tiền tệ.