Nếu tôi nhận được 1 xu mỗi lần ai đó nói chuyện với tôi, thì nó chả đáng là bao. Nhưng trên blockchain tôi có thể có khoảng từ $5- $10. Thị trường crypto đang bị thách thức bởi những dự án lạc quan mù quáng mà hiếm khi thực hiện đúng lời hứa của họ. Các dự án thường được dẫn dắt bởi những team dành quá nhiều thời gian và nỗ lực để lý thuyết hóa các trường hợp blockchain phức tạp, nhưng lại thiếu nỗ lức trong việc triển khai thực tế dự án, và thậm chí còn ít hơn nữa về việc xem xét liệu có nhu cầu về sản phẩm hay không.
Nhiều vụ ICO trong giai đoạn 2017-2018 thể hiện sự đổi mới và cải thiện về xử lý, hệ thống, hoặc tài sản họ muốn phát hành. Nhưng trên thực tế vẫn còn khoảng cách xa để hiện thực hoá những điều họ tuyên bố cho các nhà đầu tư nắm giữ token.
Thậm trí nhiều nhóm triển khai với những nhân sự tài năng hàng đầu không phải lúc nào cũng đồng bộ với độ phức tạp của vấn đề họ muốn giải quyết. Khó mà trở nên đứng đầu trong lĩnh vực này. Việc tối ưu hoá trong việc phát triển bền vững một token nào đó không phải dự một khoá học xong là có thể làm được.
Chúng ta không thể có đủ những công nghệ tốt nhất, các nhà phát triển, người điều hành, cho dù đổ bao nhiêu tiền vào. Việc một token được chấp nhận rộng rãi đòi hỏi cơ sở hạ tầng, sự hiểu biết về các ảnh hưởng địa chính trị, luật quốc tế, các mối quan hệ của những người liên quan, vị trí và thời gian.
Thực tế đáng buồn là nhiều công ty phát hành crypto thiếu đi kinh nghiệm, các mối quan hệ, chiến lược khả thi cần thiết để phát hành token tới những người mà họ muốn kêu gọi tham gia.
Thách thức ngân hàng hoá sự phi ngân hàng
Việc cung cấp các dịch vụ tài chính tới những người mà không có tài khoản ngân hàng, hay còn gọi là ‘banking the unbanked’ (ngân hàng hóa sự phi ngân hàng), là một mục tiêu nghe có vẻ quen thuộc với những người liên quan đến crypto. Người ta đã thì thào với nhau trên internet về Bitcoin và khả năng ngân hàng hoá của nó trong nhiều năm.
Vấn đề là, chưa có chuyện đó. Đồng tiền thành công nhất từ quá trình huy động vốn đã không thành công trong việc phi tập trung truy cập tới các dịch vụ tài chính. Đừng hiểu sai tôi, thực tế thì Bitcoin là một điển hình tạo lập được một kho giá trị “vàng kỹ thuật số”. Nhưng vấn đề đặc thù của việc ngân hàng hoá đòi hỏi một thứ gì đó mà một đồng tiền số hoàn toàn phi tập trung không thể cung cấp được: mô hình kinh doanh có thể thực thi được đã đi tới đoạn đường cuối.
Đó là lý do tại sao tôi thấy rùng mình khi Facebook đưa ra cáo bạch về đồng tiền số Libra. Cho dù Libra là mô hình tập trung, tôi phấn khích để xem tên một bà nội trợ bước vào không gian blockchain. Nước lên thì thuyền lên. Dù cho bạn không ủng hộ Libra thì cũng không thể chối cãi được việc gia tăng của truyền thông vây quanh giống như khi nói về các crypto khác.
Tôi còn rùng mình hơn khi đọc kế hoạch Libra giúp ngân hàng hoá bằng cách phát hành token tới toàn bộ người dùng Facebook. Tại thời điểm này tôi nghe như mọi công ty đều có kế hoạch khả thi nhất vậy. Cho tới khi tôi chỉ ra, lỗ hổng trong kế hoạch của Facebook.
Phân phối
Có hai thành phần mà mô hình kinh doanh Libra dựa vào mà không được xác định. Thứ nhất là sự phân phối; hành động giao một token vào tay người khác trong trường hợp này có nghĩa là unbanked. Tôi đã đề cập trong một bài báo trước tại bản cáo bạch Libra.
“Người ta nhận được Libra lần đầu như thế nào? Tôi là một trong 1.7 tỷ người không được truy cập vào dịch vụ tài chính, vậy tôi sẽ được chuyển tiền từ ví sang điện thoại hoặc máy tính như thế nào để mua Libra?” – Trích Sự thật về Libra.
White paper Libra không viết gì về việc Facebook có kế hoạch cho phép những người không được truy cập các dịch vụ tài chính được nhận token Libra như thế nào. Nó giải thích kế hoạch ổn định tiền tệ, liệt kê 28 đối tác hợp tác uy tín, và sử dụng bức tranh đẹp đẽ để minh hoạ đồng Libra sẽ được sử dụng trong tương lai. Nhưng không đề cập gì đến việc ‘banking the unbanked’ sẽ được xử lý thế nào.
Thực thi
Việc thực thi mục tiêu cung cấp hạ tầng thanh toán toàn cầu là một nhiệm vụ quá lớn. Một nhiệm vụ mà phải đối mặt với sự phản ứng gay gắt về luật từ các chính phủ và ngân hàng trung ương toàn cầu. Tôi sẽ cá rằng sẽ chỉ có những quốc gia mà đồng Libra tiếp cận các tiện ích với hi vọng được các chính phủ đó khuyến khích mạnh. Và việc khuyến khích được tất cả các chính phủ một cách đồng thời là điều không thể – nếu không thì làm gì có hai cuộc Thế chiến.
Facebook sẽ cần có sự ủng hộ từ các chính quyền địa phương và trung ương, vận hành để làm được điều này. Hội đồng Thương mại Liên bang và EU đã đưa ra tuyên bố rằng họ cảnh giác với Libra. Hai tổ chức này đều muốn cản trở tiến trình của Libra.
Một số quốc gia tham gia vào EU cũng thể hiện sự không ưa với đồng tiền số của Facebook. Pháp và Đức đều tuyên bố họ sẽ cấm cửa Libra bởi nó ảnh hưởng đến chủ quyền tiền tệ.
Việc tạo ra một đồng tiền kĩ thuật số toàn cầu và tạo ra crypto để “bank the unbanked” là hai mục tiêu mâu thuẫn nhau. Một token hay hạ tầng cho việc bank the unbanked đòi hỏi hình thái mà không cho phép mở rộng ở quy mô toàn cầu. Một người đi mua rau ở một làng tận Nigeria không cần phải có cùng nhu cầu với một người khác mua sữa yến mạch latte ở Starbuck tại Thung lũng Silicon.
Sau bài báo mới nhất của tôi về Libra, tôi bắt đầu đi sâu vào chủ đề này. Tôi muốn tìm hiểu xem có công ty nào đã thành công trong việc bắc cây cầu kết nối giữa những người không có tài khoản ngân hàng với nền kinh tế toàn cầu hay chưa. Kết quả là có một giải pháp được thực thi và phân phối.
Nền kinh tế ‘cước điện thoại trả trước’
Trong khi các nhà phát triển, các nhà kinh tế và các nhà đầu tư đang tranh cãi đồng crypto đầu tiên nào được đưa vào sử dụng như các đồng tiền pháp định được sử dụng hiện nay – một số quốc gia đang phát triển đã có đồng tiền fiat khác ổn định, truyền tải được và được sử dụng rộng rãi: đó là cước điện thoại trả trước theo phút (prepaid minutes).
Câu nói “thời gian là tiền bạc” theo đúng nghĩa đen. Trả trước theo phút được sử dụng ở các quốc gia như là Nigeria được coi là một dạng tiền số. Điện thoại di động có thể được nạp nhiều phút gọi và có thể mua được hoặc chuyển cho bạn bè gia đình (nếu dùng chung mạng), thậm trí là để trả tiền mua hàng hoá dịch vụ ở địa phương. Cuộc gọi trả trước này có thể được chuyển đổi thành tiền mặt bằng cách bán chúng cho các nhà phân phối hoặc nhà buôn. Đây chính là việc trao đổi tiền tệ trong nền kinh tế trả trước theo phút.
“Thẻ điện thoại trả trước được công nhận rộng rãi như là một công cụ đối với tài chính toàn diện. Với sự trở ngại liên quan đến nhiều chi phí khi mở tài khoản ngân hàng, thiếu tiền, khoảng cách quá xa để đến các chi nhánh, nhu cầu xác minh danh tính chẳng hạn như giấy khai sinh (một số quốc gia châu Phi không có), và đặc biệt là giao tiền cho người khác, thật dễ thấy là mô hình trả trước điện thoại có thể là cầu nối khoảng trống giữa các dịch vụ tài chính với unbanked.”
Sự phát triển của nền kinh tế trả trước theo phút chỉ ra nhu cầu trực tiếp về tiền kỹ thuật số đối với nhân loại mà không cần đến tài khoản ngân hàng. Nó cũng minh hoạ thị trường đích hoàn hảo để dẫn tới một giải pháp dựa trên blockchain. Hạ tầng của một đồng tiền số thay thế cho tiền mặt đã được phát triển, nó chỉ cần xác định lại cho rõ mục đích mà thôi.
Tôi là một thương gia, đã kinh doanh đủ lâu để mà không có sự lạc quan tếu. Khi tôi nghiên cứu crypto, tôi không quan tâm đến ý tưởng này tốt như thế nào mà quan tâm đến tính khả thi để thực thi ý tưởng ở một quy mô mà người ta cần để có được thành công. Có một số ý tưởng tuyệt vời trong thế giới tiền kỹ thuật số, với những nhà phát triển thiên tài, nhưng họ không bao giờ có đủ lượng người dùng cần thiết để vận hành hệ sinh thái đó.
Sổ cái phân tán đòi hỏi tất cả những người tham gia phải là những diễn viên tốt và bất cứ người nào trong hệ thống chỉ có thể mong trở thành diễn viên tốt nếu anh ta được khích lệ. Những khích lệ này thường có được bằng việc trả phí token khi sử dụng mạng lưới (khi ai đó gửi Bitcoin, phí sẽ được trả cho các miner). Nếu không đủ người dùng trong mạng, toàn bộ hệ thống sẽ đổ bể. Quá trình xử lý tôi vừa nêu thường được nhìn thấy trong thị trường crypto. Các dự án thất bại nhiều hơn là thành công, và thật ngạc nhiên là những dự án thất bại đó lại có những sản phẩm tốt.
- Overstock: Từ tàn tích bong bóng dot-com đến hệ sinh thái blockchain
- Oracle tích hợp công ty blockchain Hydrogen vào Cloud Marketplace của mình
Nhật Nam
Tạp chí Bitcoin | Theo Reza Jafery từ Hackernoon.com
