Như đã được đề cập trong phần giới thiệu của loạt bài này, chúng ta sẽ bắt đầu khám phá giai đoạn lịch sử của tiền tệ ( giả) trước khi xuất hiện tiền fiat mà được gọi là “ kế hoạch A”. Kế hoạch này tập trung vào chủ đề thời gian và trả lời cho câu hỏi “Khi nào?”. Sẽ không có bất cứ mật mã hay máy tính khoa học nào mà mọi thứ có vẻ rất đơn giản và thậm chí là nguyên thuỷ. Thật vậy, độc giả thân mến, tôi có một yêu cầu dành cho bạn là hãy cố gắng gạt đi nền giáo dục tiên tiến và cách cư xử văn minh hiện đại của bạn sang một bên và giả vờ chỉ trong tích tắc bạn quay ngược thời gian trở thành người thượng cổ (Caveman).
Đây là phần đầu tiên của bitcoiner Giacomo Zucco’s series “Khám phá Bitcoin: Tổng quan ngắn gọn từ Caveman đến Lightning Network”. Bài viết được đăng trên Bitcoin Magazine, Tạp Chí Bitcoin xin dịch lại nguyên văn.
Từ tiêu dùng ngay tức khắc…..cho đến dự trữ
Cuộc sống thượng cổ của bạn phụ thuộc vào mức tiêu thụ trực tiếp: bạn sử dụng đôi bàn tay trần cùng với một cây gậy nhọn để bắt hai con cá mỗi ngày, sau đó quay trở về hang động và nó trở thành thức ăn của bạn ngay lập tức. Một con cá là đủ để sống sót qua ngày, hai con là quá đủ để cảm thấy như ngày “lễ tạ ơn” thật trọn vẹn. Mỗi ngày bạn chỉ bắt và ăn hai con chứ không bận tâm đến chuyện sẽ để dành, dự trữ cá. Tương tự với “chức năng tiện ích” trên máy tính của bạn (cách một nhà kinh tế hay gọi) bất biến theo thời gian.
Nhưng hãy cố gắng lôi suy nghĩ của bạn về tương lai một chút. Điều gì sẽ xảy ra nếu như thay vì ăn hết cả hai con cá, bạn lại chọn cách chỉ ăn một và tiết kiệm con còn lại (với điều kiện cá vẫn còn sống trong một cái vại)? thực hiện việc đó trong hai ngày liên tiếp, và khi đến ngày thứ ba bạn sẽ không cần để tâm đến việc phải vất vả ra ngoài bắt cá mà vẫn có một bữa ăn no nê. Tôi thừa nhận đây chưa phải là sự đổi mới tuyệt hảo: bạn chỉ cần nhường lại một ít niềm vui của hôm nay và ngày mai để tận hưởng nốt phần còn lại vào ngày thứ ba.
…cho đến việc đầu tư !
Nhưng thay vì chi tiêu cho ngày thứ ba bạn lại dùng khoảng ấy để tạo nên một cần câu “vốn lãi” cho phép bạn không chỉ bắt được hai mà tận bốn con cá mỗi ngày và đến mãi mãi? Đây được gọi là đầu tư: bạn tạm gác lại niềm vui trong một khoảng thời gian nhưng bù lại bạn sẽ gặt được nhiều thành quả năng suất và bền vững. Xin chúc mừng độc giả thân mến: bây giờ bạn được xem là người thượng cổ tư bản được ưa chuộng nhất thời đại. Với chiếc cần câu mới thì giờ đây bạn có thể tận hưởng bữa ăn đầy đủ với hai con cá mỗi ngày và nghỉ ngơi hai ngày một lần.
Nhưng tại sao lại chỉ dừng lại ở đấy? Bạn có thể đầu tư một số ngày nghỉ của mình vào việc xây dựng một lưới đánh cá lớn để có thể sử dụng đánh bắt được tám con cá mỗi ngày! Bằng cách tiết kiệm và đầu tư, bạn thậm chí có được nhiều cá hơn, từ đó có nhiều thời gian hơn để xây dựng một cái gì đó hiệu quả hơn, miễn là đạt được những cải tiến mới. Bạn sẽ càng giàu có nếu như càng dành nhiều thời gian để tiết kiệm và đầu tư.
Sự tăng trưởng thậm chí không tuyến tính: Mọi cải tiến đều có thể được xây dựng trên đỉnh của sự cải tiến trước đó! Chẳng mấy chốc, bạn sẽ trở thành “thuyền trưởng Caveman”: chỉ huy một đội tàu đánh cá hùng mạnh, kiếm được 1.000 con cá mỗi ngày!
Thật dễ dàng đánh giá thấp ý nghĩa sâu sắc của quá trình này. Dự đoán đầu tư (sau khi đã tiết kiệm và trì hoãn tiêu dùng) mà các nhà kinh tế gọi là “ưu thế thấp kém tạm thời”. Đấy là kết nối với những tác động trọng yếu đối với sự thịnh vượng của nhân loại và toàn bộ nền văn minh.
Một bài miêu tả rất hay về tầm quan trọng của các chủ đề này và mối quan hệ của chúng với các công nghệ tiền tệ và thực tiễn được đề cập trong quyển sách “ Tiêu chuẩn bitcoin” được viết bởi Saifedean Ammous. Đọc nó nếu bạn chưa từng sở hữu. Và một tài liệu tham khảo tuyệt vời khác là bài tiểu luận “Tiền, bitcoin và thời gian” của Robert Breedlove.
“Độ bền” (hardness) vật lý
Để loại quy trình này trở nên có ích, hàng hoá nhất thiết phải có độ “bền vững”. Hàng hoá không thể đánh mất đánh mất khả năng cung cấp tiện ích một cách đáng kể nếu được lưu trữ trong một khoảng thời gian. (Điều này có nghĩa là hàng hoá không dễ dàng phân huỷ, hư hỏng hay xuống cấp hoặc là tương đối ít hơn các loại hàng hoá khác).
Các thuật ngữ phổ biến khác cho thuộc tính này là “durability” và “salability across time”. Trong bối cảnh tình trạng hiện tại đơn độc, bạn nên diễn giải việc “sale” của bạn như thể là bán một thứ gì đó cho bản thân trong tương lai.
Trong tất cả các trường hợp trên, các biểu thức thường được sử dụng ngoài phạm vi vật lý bao gồm cả các thuộc tính xã hội và thể chế của hàng hóa. Vì bạn là một người thượng cổ cô đơn và chưa có xã hội hay tổ chức nào xung quanh bạn, chúng tôi sử dụng thuật ngữ “hardnes” theo nghĩa hẹp hơn về sức bền vật lý đối với sự suy giảm của các đơn vị hàng hoá, giao phó các khía cạnh khác cho Phần 3.
Cá là loại hàng hoá chúng ta chọn làm ví dụ đầu tiên thực tế thì không được xem là “bền” nếu như bạn không làm bất cứ một hành động cụ thể nào trước mang nó về hang động. Như đã được đề cập, chỉ cần một hành động nhỏ khá đơn giản là mang nó bỏ vào một cái lọ sẽ giữ nó sống lâu hơn. Nếu không có phương pháp điều trị nào bổ sung, một con cá sống sẽ giữ được lâu hơn một con cá chết. Tuy nhiên, một con cá hun khói hoặc ướp muối lại bền hơn một con cá sống.
Một thuộc tính mới” mở rộng” (scaleness)
Ngay cả khi bỏ qua các cân nhắc xã hội, một lý do khác mà độ bền vật lý đơn nhất không thực sự bao quát, độc nhất, khái niệm lớn hơn về khả năng mở rộng theo thời gian. Thực tế là khả năng lưu trữ số lượng tùy ý của hàng hóa không chỉ phụ thuộc vào các thuộc tính đơn nhất của nó.
Thật vậy, một con cá còn sống khó có thể phân chia hơn so với cá hun khói,muối hoặc đông lạnh. Mặt khác, xét đến thời điểm bạn tự cho mình là “thuyền trưởng Caveman” đánh bắt 1000 con cá mỗi ngày và xem ra việc giữ chúng tồn tại trong lọ quả là một thử thách khó khăn. Một lần nữa: cá được bảo tồn sẽ dễ dàng cất giữ hơn những con còn sống.
Trong các ví dụ này, sự khác biệt ở đây không phải là bất kỳ đơn vị hàng hóa nào duy trì giá trị của nó theo thời gian, mà là toàn bộ hàng hóa duy trì tốt như thế nào trên phạm vi “mở rộng” khi bạn lưu trữ các phân số nhỏ hơn so với khi bạn lưu trữ bội số lớn hơn.
Trường hợp trước thường được đề cập trong lý thuyết tiền tệ với thuật ngữ “chia hết”, thuật ngữ sau là “tính di động trực tuyến” (thường mang một số ý nghĩa chuyển động trong không gian, nhưng thực chất nên hiểu rõ là một hàng hóa di động phải có giá trị cao với một số lượng nhỏ).
Thuộc tính tổng hợp đôi khi được gọi là “khả năng có thể sử dụng trên phạm vi quy mô”, tương tự như khả năng “có thể sử dụng được theo thời gian”, thì thực sự khá ngắn gọn. Vì tôi thích các thuật ngữ ngắn hơn, nên thay vào đó tôi sẽ sử dụng từ “mở rộng” (tôi đoán đây là trường hợp lựa chọn thuật ngữ sẽ xứng đáng với Trigger Warning như tôi đã mô tả trong phần giới thiệu của mình). Thuộc tính này có liên quan nhiều hơn với câu hỏi “Cái gì?” so với “Khi nào?”
Thật thú vị khi đưa ra các link cho thuật ngữ “mở rộng”, từ thường có nghĩa là một cái gì đó trọn vẹn (nó dùng để chỉ tài sản của một hệ thống xử lý số lượng công việc ngày càng tăng bằng các tài nguyên bổ sung). Tuy nhiên, trong bối cảnh của Bitcoin, nó đã được sử dụng để giải quyết các hạn chế kỹ thuật về số lượng giao dịch thanh toán trên mỗi đơn vị thời gian và chi phí (liên quan đến thực tế là các block bị giới hạn về kích thước và tần suất). Theo ý nghĩa rất cụ thể này, vấn đề về “khả năng mở rộng” có thể giảm xuống mức độ “chia hết” (về cơ bản, nó không có ý nghĩa kinh tế để chuyển số tiền ít có giá trị hơn chi phí chuyển nhượng)
Cho đến nay, bạn đã học được:
- để lưu trữ của cải của bạn, hy sinh tiêu dùng ngay lập tức
- đầu tư tài sản lưu trữ của bạn, tăng năng suất của bạn
- để tập trung vào hàng hóa “độ bền” vật lý tốt và “quy mô” lớn.
Nhưng bạn có thể làm gì với tất cả số cá bạn bắt được mỗi ngày? Thực tế là không nhiều, nếu bạn vẫn tiêu thụ chỉ hai con và bạn không thể trao đổi chúng, đó là điều bạn sẽ tìm hiểu vào ngày mai, trong Phần 2.
