Xem thêm: Lịch sử Tiền tệ và Tương lai của Bitcoin với nền kinh tế Cryptocurrency (Phần 1)
Phần 2: Bitcoin “nhập cuộc”
Vào năm 2009, một người hay một nhóm người bí ẩn dưới bút danh Satoshi Nakamoto đã đưa ra một bài viết. Trong tài liệu có ý tưởng về một hệ thống tiền tệ ngang hàng, phân quyền, không cần đến sự tin cậy có tên là Bitcoin. Có một số thuật ngữ cần định nghĩa sau đây:
- Phân quyền (Decentralized): không hề có cơ quan trung ương nào ở đây cả; những người tham gia vào nền kinh tế chính là những người duy trì sự tồn tại của nền kinh tế đó.
- Không cần sự tin cậy (Trustless): nó là một cách tiếp cận đảm bảo tính chính xác và liêm chính mà không cần đến sự tin tưởng. Trong các hệ thống theo mô hình tập trung truyền thống, cộng đồng dựa vào lòng tin; ví dụ: Tôi tin rằng ngân hàng của tôi sẽ không làm mất tiền của tôi.
- Ngang hàng (Peer-to-peer): một cách tiếp cận giao dịch không cần đến các bên trung gian, vì vậy việc giao dịch có thể được thực hiện trực tiếp giữa các bên tham gia.
Tài liệu đã đề xuất sử dụng hệ thống Bằng chứng Xử lý (proof-of-work) Hashcash của Adam Back, được phát minh hồi năm 1997. Nếu bạn không hiểu nó là cái gì, thì về cơ bản nó có nghĩa Satoshi Nakamoto đã tái sử dụng hệ thống của Adam Back để làm cho Bitcoin hoạt động.
Tuyên bố giá trị chính với Bitcoin không có nghĩa nó là tiền kỹ thuật số đầu tiên trên thế giới. Như đã đề cập trước đó, 90% số tiền trên thế giới hiện nay vốn là tiền kỹ thuật số và chỉ tồn tại dưới dạng số mà thôi. Cũng giống như Hoa Kỳ khi từng hỗ trợ 1 đô la chỉ với $0.40 vàng, ngày nay trường hợp tương tự cũng tồn tại khi chỉ 1 đô la tiền pháp định bằng 9 đô la tiền kỹ thuật số. Khái niệm về đồng tiền kỹ thuật số vốn đã được sử dụng bấy lâu nay khi bạn cà thẻ ghi nợ hoặc thẻ tín dụng của bạn.
Value proposition (tuyên bố giá trị) là lời hứa, cam kết về lợi ích (giá trị) mà một sản phẩm, một thương hiệu sẽ cung cấp đến khách hàng.
Tuyên bố giá trị đối với Bitcoin, Blockchain, và nhiều cryptocurrency phân quyền khác chính là cách họ đạt được kinh nghiệm về tiền kỹ thuật số: phân quyền, không cần sự tin cậy, giao dịch ngang hàng trực tiếp. Tầm quan trọng này thường bị bỏ rơi giữa sự “hoành tráng” của giá cả. Tuy nhiên, khi bạn đi sâu hơn vào chi tiết, bạn có thể thấy được tiềm năng của sự thay đổi tiếp theo trong tiền tệ: việc di chuyển khỏi sự kiểm soát lưu thông của chính phủ.
Hệ thống Tiền tệ mới sẽ thúc đẩy tăng trưởng toàn cầu
Dù ngày nay chúng ta được kết nối bởi các dịch vụ như Internet, sự thật là phần lớn thế giới vẫn còn bị cô lập. Sự kiện toàn cầu hoá không đơn giản chỉ là một cái nhìn lãng mạn vào thời điểm này, nhưng nó đủ để chúng ta tin rằng nó có thể bị coi nhẹ như tuổi thọ pin điện thoại của chúng ta; 39% dân số thế giới, gần 3 tỷ người, không được tiếp cận ngân hàng. Trong khi số còn lại thì được. Chúng ta chỉ may mắn thuộc vào nửa còn lại có nhiều đặc quyền hơn mà thôi.
Sự kết nối bên trong giữa thế giới và sự toàn cầu hóa của việc tương tác của con người đã tạo áp lực cho nhu cầu về một loại tiền tệ đáng tin cậy trên quy mô toàn cầu. Hãy thử di chuyển một khoản tiền lớn qua biên giới mà xem, và bạn có thể cảm thấy được sự xung đột tùy thuộc vào quốc gia bạn đang ở, và bạn sẽ nhận ra rằng nó có thể đắt và chậm như thế nào. Mặc dù trên thực tế, 90% tiền tệ là số hóa, nhưng quá trình chuyển đổi vẫn không hiệu quả và vẫn tạo ra các rào cản bất tiện có thể kìm hãm sự phát triển của một hệ thống toàn cầu.
Sự “tiến hóa” của tiền tệ và giao dịch trong suốt quá trình tồn tại của con người có xu hướng hướng tới sự tối ưu hóa. Các hệ thống trao đổi (có thể nói là vậy) trở thành “loại tiền tệ bằng vỏ ốc” để tiêu chuẩn hóa giá trị và tạo thuận lợi cho việc trao đổi. Tiền vỏ ốc được thay thế bởi những đồng xu được đúc từ kim loại quý để kiểm soát nguồn cung và bảo đảm giá trị tốt hơn. Các giao dịch bằng xu chuyển sang các tờ ngân phiếu được hỗ trợ bởi các kim loại quý để thuận tiện hơn. Sau đó, các tờ ngân phiếu đã tách rời khỏi các vật liệu có giá trị và được hỗ trợ bởi chính phủ để kiểm soát cung tiền và lạm phát dễ dàng hơn. Ngày nay, ngân phiếu được sử dụng ít hơn khi mà tiền tệ đang dần được “số hóa”.
Mặc dù các rào cản vẫn còn tồn tại ở cấp độ chính trị, chúng đang bắt đầu thất bại trước xã hội. Nỗ lực của con người để kết nối mở rộng ra ngoài các mối quan hệ chính trị hoặc tổ chức; cuộc đấu tranh này sẽ thúc đẩy hệ thống tiền tệ hiện nay, được lưu hành bởi các thể chế chính trị và tổ chức, đến một điểm uốn nơi mà người sử dụng phải quyết định tiếp tục tin tưởng hay từ bỏ nó. Vế sau đòi hỏi một giải pháp thay thế để chuyển đổi sang hệ thống tiền tệ tiếp theo.
Bitcoin có thể không phải là câu trả lời
Phương pháp Blockchain được cung cấp bởi Bitcoin là một giải pháp thay thế. Được thiết kế để mang tính phân quyền, Bitcoin phân phối bản sao của tất cả các phần lịch sử giao dịch cho bất cứ ai có nhu cầu. Những người này sau đó có thể tham gia vào việc kiểm tra các giao dịch lịch sử và tương lai. Bằng cách đó, nó không còn là một thực thể duy nhất với yếu tố quyết định tính hợp lệ của việc cung cấp và lịch sử giao dịch, mà là một cộng đồng toàn diện. Hơn nữa, tham gia vào Bitcoin sẽ khiến cho nó không thể bị khai thác – cộng đồng càng lớn, Blockchain của Bitcoin càng được an toàn hơn trước những âm mưu hiểm độc như là các vụ hack.
Với vai trò là đồng tiền mã hóa đầu tiên, Bitcoin đã có danh tiếng và giá trị từ rất sớm. Nó cũng chuẩn bị cho việc một loại tiền tệ phân quyền thì nên trông như thế nào, và chứng minh rằng ý tưởng này là một điều có thể thành công trên thực tế. Trong một thập niên, nó đã trở thành một thí nghiệm toàn cầu.
Dù vậy, Bitcoin có thể không phải là câu trả lời. Mặc dù tầm nhìn ban đầu của Satoshi Nakamoto về Bitcoin là cho các công dân bình thường tham gia vào quá trình cập nhật giao dịch và được thưởng bằng Bitcoins bằng cách sử dụng nhiều hơn một chiếc máy tính kết nối Internet, một số người đã dùng nhận ra rằng bộ xử lý mạnh hơn có một lợi thế là nhanh hơn trong việc cập nhật các giao dịch (Bitcoin sử dụng thuật toán băm SHA-256, có thể được thực hiện song song bởi bộ xử lý để tăng tốc độ quá trình băm), nó sẽ đem lại nhiều phần thưởng hơn. Ngày nay, chỉ có những máy tính chuyên dụng đắt tiền được gọi là ASIC (mạch tích hợp dành riêng cho ứng dụng) mới có cơ hội kiếm được phần thưởng Bitcoin.
Đào Bitcoin là quá trình cập nhật sổ cái của Bitcoin. Những chiếc máy tính nhanh nhất để cung cấp chính xác “mảnh ghép” tiếp theo của sổ cái sẽ được thưởng bằng Bitcoin.
Tuy nhiên, nhược điểm của thuật toán băm này không phải nằm ở việc những công dân bình thường không thể tham gia; mà ở chỗ nó tiêu thụ rất nhiều năng lượng. Theo Digiconomist, việc duy trì hoạt động của Bitcoin blockchain hiện nay tiêu thụ một lượng tương đương với năng lượng mà cả đất nước Algeria tiêu thụ mỗi năm. Chi phí ước tính hiện ở mức dưới 3 tỷ USD. Và “dấu chân Carbon” của một giao dịch Bitcoin bằng cùng lượng carbon của việc giao dịch 510,000 thẻ VISA.
Dấu chân Carbon (carbon footprint) – Tác động của bạn đến môi trường mạnh đến cỡ nào, những hành động thường nhật của bạn thải thêm vào khí quyển bao nhiêu khí carbonic (CO2); tất cả những số liệu đó sẽ được tính toán đo lường và hiển thị bằng một con số mà chúng ta gọi là carbon footprint
Thực tế là công nghệ Blockchain của Bitcoin không cần đến nhiều năng lượng như vậy. Nó được thiết kế sao cho quá trình cập nhật các giao dịch sẽ luôn đưa ra được một người chiến thắng sau mỗi 10 phút, cho dù đó là một máy tính hoặc một triệu máy tính đi nữa. Mức tiêu thụ năng lượng chủ yếu là do cạnh tranh vì lợi nhuận, ở đây có nghĩa là tham lam. Nếu Bitcoin Blockchain có thể giải quyết vấn đề này, nó có thể là một ứng cử viên mạnh mẽ hơn trong việc áp dụng toàn cầu.
Có một luận điểm chung, nhưng có thiếu sót, mà các nhà phê bình đề cập tới vấn đề về tính hợp pháp của Bitcoin đó là nó là một khoản tiền được sử dụng cho các hoạt động bất hợp pháp. Nhưng hoạt động bất hợp pháp đã tồn tại từ lâu trước cả Bitcoin, và sẽ tiếp tục tồn tại bất kể số phận của Bitcoin ra sao. Những thứ tương tự cũng có thể là một công cụ để thúc đẩy hoặc phá hoại khi nằm trong các bàn tay khác nhau. Giống như việc giao dịch Bitcoin rất đáng ngờ khi mua ma túy trên Internet, thì việc giao dịch tiền mặt cũng đáng ngờ khi mua súng trên Craigslist. Giống như câu nói: “when there’s a will, there’s a way” – Có chí thì nên, còn cố gắng thì còn có cách.
Thực tế, sự cần thiết về một sự thay thế cho hệ thống tiền tệ hiện tại là điều không thể tránh khỏi. Nhận định này không phải là một lời hứa hẹn cho những người hy vọng vào Bitcoin, cũng không phải mối đe dọa đối với các cơ quan hiện có. Nó chỉ là một quan sát từ một cái nhìn thoáng qua vào sự “tiến hóa” của tiền tệ.
Sự xuất hiện của Giá trị
Dù không còn được hỗ trợ bởi vàng, đồng đô la Mỹ vẫn còn có giá trị là 1 đô la vì sự tồn tại của chính phủ Hoa Kỳ đã hỗ trợ cho đồng đô la Mỹ. Luận điểm tương tự cũng đã áp dụng cho sự tồn tại của tiền tệ cơ bản ngày nay – chúng được chính phủ hỗ trợ.
Tuy nhiên, sau cùng thì luận điểm về giá trị hiện nay do sự đồng thuận và lời hứa của chính phủ chính là một luận điểm về trí tưởng tượng và sự chấp nhận đến từ tập thể – có thể nói rằng sự bình đẳng cũng quan trọng như việc chính phủ hỗ trợ đó là cả quốc gia (trong nhiều trường hợp ngày nay thì là toàn cầu) đều đồng ý rằng tiền tệ có giá trị nhất định và từ đó thực hiện việc giao dịch.
Mặc dù việc giao dịch có tồn tại trong thế giới Cryptocurrency, nhưng không có cơ quan chính phủ nào có thể bảo đảm giá trị của tiền mã hoá, và vì vậy, cryptocurrency đã phải chật vật để tìm ra một “danh tính” dưới vai trò như một loại tiền tệ vượt trên cả sự tích trữ. Tuy nhiên vào cuối năm 2015, mọi thứ dần thay đổi với sự xuất hiện của ICO hợp đồng thông minh trên Ethereum.
ICO là một sự kiện để gây vốn khi mà những người tiếp nhận thuộc giai đoạn đầu của một loại coin mới có thể có được thứ mà họ tin là một mức giá đặc biệt bằng cách mua ngay khi đợt ICO diễn ra và dùng một loại cryptocurrency hiện có như Ethereum. Ví dụ, nếu tôi muốn tạo ra một loại coin có tên là FoodieCoin, tôi có thể phát hành một dự án ICO để mọi người biết đến sứ mệnh về tầm quan trọng của FoodieCoin, và đặt mức giá mua vào ngay từ giai đoạn đầu là 500 FoodieCoin cho 1 Ethereum. Các nhà đầu tư có sự quan tâm và thấy được giá trị tiềm năng có thể mua vào lúc đó. Hiện tại thì các dự án ICO đang “ở trên một ranh giới rất mỏng” giữa thứ có thể và không thể được thực hiện dưới những quy định, vậy nếu bạn có ý định tham gia, thì hãy luôn hành động với sự thận trọng – Tôi không phải là luật sư hay kế toán viên và điều này không nên bị hiểu sai thành lời khuyên về pháp lý hoặc đầu tư, tôi chỉ đơn giản là đang cung cấp định nghĩa và ví dụ về ICO mà thôi.
Ngày nay, khi bạn vào website CoinLib.io, bạn sẽ thấy có hơn 3,300 loại crytocurrency khác nhau. Đa số tồn tại dưới dạng một Ethereum token, được đưa ra bởi các dự án ICO. Trong khi có rất nhiều loại coin bị gán mác là “shitcoin” (loại coin không có giá trị thực sự, được tạo ra phục vụ mục đích tài chính thuần tuý cho nhà sáng lập của chúng), có rất nhiều các đự án mới mẻ và thú vị đang được thực hiện trong không gian crypto. Từ những thị trường như eBay cho đến các nền tảng ride-share (chia sẻ chuyến đi) như Uber, một nền kinh tế mới đang được thiết lập mà chỉ có thể được sử dụng bằng cách giao dịch bằng cryptocurrency. Trong giai đoạn non trẻ của nó, nhiều ý tưởng dễ bị thất bại, và đa số các ý tưởng đều không phải là nguyên gốc, thay vào đó chúng là một sự “tiến hoá” từ những ý tưởng có sẵn trong lĩnh vực công nghệ, được truyền tải đến nền kinh tế cryptocurrency.
Nhưng hình thức biến đổi này đã tạo ra nhiều nền tảng cho sự cải tiến được phát triển. Chúng ta không được thấy điều này xảy ra nhiều lần trong sự thay đổi nền kinh tế của các quốc gia; trường hợp gần đây nhất là của Trung Quốc. Sau khi tiếp nhận chính sách mở cửa vào năm 1978, trong đó cho phép Trung Quốc trao đổi dễ dàng hơn giữa các quốc gia, đất nước này đã trở thành đế chế công nghiệp lớn nhất thế giới. Khi nền kinh tế của Trung Quốc phát triển, họ đã trở nên hiểu biết hơn về công nghệ, ban đầu không phải thông qua sự cải tiến, mà từ việc sao chép mô hình kinh doanh của các công ty công nghệ có sẵn trên thế giới. Về cơ bản, họ đã bắt đầu quá trình chuyển thông qua những ý tưởng và loại công nghệ có sẵn vào trong đất nước họ. Ngày nay kỹ năng và cải tiến về công nghệ của Trung Quốc chính là những thứ các quốc gia khác đang cố gắng để sao chép lại. Không có gì lạ khi thấy một tính năng trên Facebook có sự tương đồng với ứng dụng của Trung Quốc từ mấy năm trước. Sự cải tiến về Cryptocurrency có thể sẽ sớm chung số phận như vậy.
Bước tiếp theo là gì?
“Bạn không thể nối kết những dấu chấm khi nhìn về phía trước; bạn chỉ có thể nối kết chúng khi nhìn lại đằng sau. Cho nên bạn phải tin tưởng rằng những dấu chấm đó thế nào rồi cũng sẽ nối kết với tương lai của bạn bằng cách này hay cách khác…”
– Steve Jobs
Cryptocurrency là một không gian được điều chỉnh công khai, nó tồn tại trên một sự đồng thuận về giá của tập hợp những người dùng. Liệu tương lai có bao gồm Bitcoin, các loại các
cryptocurrency đang tồn tại khác, hay loại nào đó chưa được tạo ra, thực tế thì “lộ trình hỗn loạn” của thị trường crypto đang đi đúng hướng cho một sự biến đổi to lớn có tiềm năng cho sự đổi mới quy mô toàn cầu.
Xét trên khía cạnh kinh tế, tiền tệ đã tiến hoá qua hàng nghìn năm từ việc trao đổi vỏ ốc đến tờ giấy hình chữ nhật, mỗi loại đều phù hợp với nhu cầu của thời đại và con người của nó. Thời đại ngày nay không chỉ bao gồm người dân của một nước, mà đã trở thành quy mô toàn cầu; kết quả là sự thay thế của một hệ thống tiền tệ hiện tại đang chịu áp lực. Nhận định trên không phải là một lời hứa hẹn cho những người tin tưởng vào Bitcoin, cũng không phải sự đe doạ đối với các tổ chức hiện nay. Nó chỉ là một sự quan sát từ một cái nhìn thoáng qua vào sự tiến hoá của tiền tệ.
Xem thêm: Bitwise: Khối lượng hợp đồng tương lai Bitcoin lớn hơn những gì bạn nghĩ
