Mạng xã hội, vốn là một cách thú vị và mới lạ để kết nối với bạn bè và tìm kiếm những sở thích online, lại mang đến một sự khó chịu và phiền hà hơn cho nhiều người dùng trong những năm gần đây.
Twitter và Facebook đã trở thành một trong những gã khổng lồ truyền thông xã hội, có sức ảnh hưởng lớn đến cách chúng ta tiêu thụ thông tin và tương tác trên mạng. Và dường như chúng không thể giải quyết vô số tác động tiêu cực của chúng đối với xã hội. Facebook cho phép những lời phóng đại trong quảng cáo chính trị và quản lý dữ liệu người dùng khá lỏng lẻo; Twitter cho phép các tài khoản giả vẫn tồn tại trên dịch vụ của mình.
Công nghệ phi tập trung có thể là chìa khóa để phá vỡ sự nắm giữ của họ đối với đời sống xã hội trực tuyến của chúng ta, đồng thời kết nối chúng ta với những sở thích và cộng đồng, bảo vệ dữ liệu của chúng ta? Một số mạng cạnh tranh đã sử dụng các phương pháp phi tập trung – và thậm chí cả Twitter, dù bạn có tin hay không, cũng đang đầu tư vào một tương lai phi tập trung tiềm năng.
Sau đây là một cái nhìn về một số nền tảng hiện tại và các đề xuất trong tương lai, cùng với những lợi ích và nhược điểm tiềm năng của mỗi nền tảng.
Khám phá fediverse của Mastodon
Mastodon được cho là nổi tiếng nhất, vì mạng xã hội phi tập trung này có giao diện lấy cảm hứng từ Twitter – mặc dù chỉ có giới hạn tối đa 500 ký tự cho mỗi status. Sự khác biệt là đáng kể, tuy nhiên. Không chỉ không có các tiêu chuẩn thiết lập công ty hoặc nhóm trung tâm, kiểm duyệt nội dung hoặc thu thập dữ liệu, mà Mastodon cũng không được thiết kế như một mạng lớn, kết nối tất cả.
Thay vào đó, Mastodon hoạt động như một liên đoàn gồm hàng ngàn trường hợp được lưu trữ bởi người dùng (fediverse), mỗi nhóm hoạt động như một cộng đồng riêng lẻ. Một số nhóm lớn hơn nhiều so với những nhóm khác, nhưng họ có thể tự quản lý bởi mỗi nhóm người dùng. Mỗi trường hợp đều có khả năng kết nối với người khác, cộng với chính Mastodon sẽ chỉ liên kết với các máy chủ đồng ý tuân theo các quy tắc nhất định, chẳng hạn như kiểm duyệt ngôn từ kích động thù địch và cung cấp thông báo trước ba tháng về việc đóng cửa nhóm nếu có.
Với hơn 4,4 triệu người dùng, mạng Mastodon vẫn tiếp tục phát triển. Tuy nhiên, cách tiếp cận phi tập trung cũng đặt ra những thách thức. Năm ngoái, Gab, một trang web truyền thông xã hội nổi tiếng với mối quan hệ với các nhà siêu quyền lực, đã tạo ra một fork của Mastodon và trở thành ví dụ hay được nhắc đến nhất. Là một mạng phi tập trung, Mastodon không thể có lập trường cứng rắn chống lại việc di chuyển, nhưng các trường hợp riêng lẻ thì có thể chặn và do đó giúp cách ly máy chủ hơn nữa. Kkhông có lực lượng trung tâm nào kiểm duyệt trên toàn bộ mạng, nhưng các cộng đồng Mastodon vô tình sẽ có thể phải sống trong bóng tối.
Các nền tảng truyền thông xã hội phi tập trung
Có nhiều cách tiếp cận khác cho trải nghiệm truyền thông xã hội phi tập trung. Peepeth là một ví dụ khác, nó đã sử dụng một hợp đồng thông minh trên blockchain Ethereum để giữ một bản ghi về tất cả các hoạt động. Các tương tác thực tế của bạn không diễn ra trực tiếp trên blockchain, nhưng thay vào đó, họ đã lưu trữ ở nơi khác và lưu chuỗi off-chain lên đến một số lượng nhất định cho đến khi bạn gửi chúng lên Ethereum với một khoản phí nhỏ. Người dùng kỳ cựu có thể được giảm một số khoản phí sau khi đạt một ngưỡng nhất định.
Minds đưa ra một đề xuất hấp dẫn, cho phép người dùng nhận được token khi sử dụng nền tảng và để mọi người xem nội dung của họ. Bạn cũng có thể tip cho những người dùng khác bằng các token, cũng như trả tiền để tăng lượt xem nội dung của riêng bạn nếu bạn muốn. Thay vì có một số công ty tập trung kiếm tiền từ các tương tác của bạn, Minds cho phép người dùng kiếm và truyền bá số tiền đó.
Inrupt cũng nên được chú ý, nhưng nó có khả năng vượt xa hơn là một mạng xã hội đơn giản. Được đồng sáng lập bởi Sir Tim Berners-Lee, người đã phát minh ra World Wide Web, Inrupt mang đến tầm nhìn về một tương lai phi tập trung nguồn mở, trong đó mọi người tạo và quản lý một cửa hàng dữ liệu trực tuyến cá nhân (POD) có nhiều cách sử dụng. Ví dụ, nó có thể là một hồ sơ truyền thông xã hội hoặc một sơ yếu lý lịch, hoặc một hình thức xác minh độ tuổi dễ dàng hơn cho các trang web. Với nền tảng “Solid” mới, mọi người sẽ có khả năng kiểm soát dữ liệu của họ và sử dụng dữ liệu này dễ dàng hơn trên web.
Twitter sẽ phi tập trung hóa?
Thật đáng ngạc nhiên, việc chính Twitter có thể sẽ theo đuổi một cách tiếp cận phi tập trung trong tương lai có vẻ như rất xa vời. Vào tháng 12, công ty đã tuyên bố rằng họ sẽ tài trợ cho một sáng kiến có tên Bluesky, theo CEO Twitter Jack Dorsey sẽ bao gồm một nhóm độc lập gồm năm kiến trúc sư, kỹ sư và nhà thiết kế mã nguồn mở “để phát triển tiêu chuẩn mở và phi tập trung cho phương tiện truyền thông xã hội”. Mục tiêu của Twitter là để “trở thành client của tiêu chuẩn này”, anh đã tweet.
Trong một dòng tweet, ông giải thích rằng Twitter ban đầu rất cởi mở trong giai đoạn đầu nhưng cuối cùng đã trở nên tập trung hóa hơn nhiều và quy mô hỗ trợ một mạng tập trung như vậy trong tương lai có thể không bền vững. “Blockchain tạo ra một loạt các giải pháp phi tập trung cho việc lưu trữ, quản trị và thậm chí là kiếm tiền mở và bền bỉ”, anh nói thêm. “Có nhiều việc phải làm, nhưng vẫn có những nguyên tắc cơ bản.
Twitter is funding a small independent team of up to five open source architects, engineers, and designers to develop an open and decentralized standard for social media. The goal is for Twitter to ultimately be a client of this standard. 🧵
— jack 🌍🌏🌎 (@jack) December 11, 2019
“Twitter đang tài trợ cho một nhóm nhỏ độc lập gồm tối đa năm kiến trúc sư, kỹ sư và nhà thiết kế mã nguồn mở để phát triển tiêu chuẩn mở và phi tập trung cho truyền thông xã hội. Mục tiêu là để Twitter cuối cùng sẽ trở thành client của tiêu chuẩn này”.
Theo Dorsey, Twitter sẽ chỉ hướng đến nhóm có sử dụng và cải thiện phương pháp truyền thông xã hội phi tập trung hiện có hoặc xây dựng một phương thức mới từ đầu. Như Tạp chí Bitcoin đã đưa tin, khi tin tức được công bố, có rất nhiều con đường mà Twitter hoặc các công ty khác có thể theo đuổi để đưa một mạng xã hội phi tập trung vào cuộc sống, chẳng hạn như sử dụng các công nghệ Web3 như blockchain để kích hoạt micropay. Dù Twitter đi theo con đường nào, rất có thể nó sẽ là một quá trình lâu dài.
Dù dự án “con cưng” có vẻ có thiện chí của Dorsey cuối cùng có trở thành một sản phẩm thực sự hay không, nó vẫn hứa hẹn sẽ phát triển hơn nữa gã khổng lồ mạng xã hội này.
- Lý do các sàn giao dịch tập trung đang phi tập trung hóa
- Lý thuyết trò chơi: Tại sao bắt chước cách ra quyết định của con người lại là nền tảng cơ bản cho các mạng phi tập trung?
Huyền Đinh
Tạp chí Bitcoin | Decrypt
