Nếu bạn đã từng gặp các cụm từ ‘tiền mã hóa’ hoặc ‘bitcoin’, thì khả năng cao là trong cùng đoạn văn bạn đang đọc hoặc thậm chí trong cùng một câu, cụm từ “bong bóng” cũng được tìm thấy trong đó. Bong bóng đã thực sự trở thành một khẩu hiệu đối với những người hoài nghi về crypto, đặc biệt là sau khi thị trường tăng vọt vào cuối năm 2017, và khoảng cách mở rộng giữa việc định giá và giá trị nội tại của tiền tệ kỹ thuật số và token trở nên hiển nhiên hơn đối với nhiều người.
Tuy nhiên, không phải tất cả các bong bóng đều được tạo ra như nhau: một số tài liệu tham khảo và ẩn dụ về bong bóng có khuynh hướng xuất hiện trong không gian truyền thông thường xuyên hơn so với các quảng cáo khác. Có lẽ sự tương đồng mang tính lịch sử dễ thấy nhất của crypto chính là bong bóng dot-com của đầu những năm 2000 – và khá dễ hiểu như vậy. Có một sự cám dỗ gần như không thể cưỡng lại trong việc vẽ ra các đường song song giữa sự bùng nổ của thị trường đang xuất hiện xung quanh các ứng dụng ban đầu của một công nghệ mang tính đột phá, và thị trường biến động cao xuất hiện xung quanh hệ sinh thái blockchain.
Sự sụt giảm gần đây trong giá cả của crypto chỉ làm cho những nét tương đồng bên ngoài trở nên rõ rệt hơn. Như Bloomberg đã báo cáo hồi đầu tuần này, chỉ số MVIS CryptoCompare Digital Assets 10 của VanEck, theo dõi giá của top 10 tài sản kỹ thuật số, đã giảm xuống 80% so với mức cao nhất trong tháng Một. Xét về mặt biểu tượng, sự phát triển này giờ đây còn “gắt” hơn so với việc Chỉ Số Kết Hợp Nasdaq đột ngột giảm xuống 78% ở đỉnh cao của vụ va chạm dot-com. Tổng giá trị vốn hóa thị trường giảm xuống dưới 200 tỷ đô la, thu hẹp bởi hệ số hơn ba lần so với mức cao nhất mọi thời đại. Liệu điều này có nghĩa thị trường crypto sẽ bị hủy diệt khi đi theo “lối mòn” của sự bùng nổ khét tiếng của Internet đời đầu?
Bong bóng và dot-com
Nói theo thuật ngữ đơn giản nhất, bong bóng thị trường xảy ra khi tài sản được giao dịch ở mức giá vượt xa giá trị cơ bản của chúng. Mặc dù điều này có thể xảy ra ở hầu hết các thị trường, các ngành công nghệ cao, thường dễ gặp phải động lực như vậy. Có lẽ điều này là do xu hướng của con người dễ “háo hức” trước các loại công nghệ mang tính đột phá cao và sau đó tham gia vào hành vi đầu cơ thúc đẩy bởi sự phấn khích này. Công nghệ được đề cập không nhất thiết phải là công nghệ kỹ thuật số – đường sắt “railway mania” của nước Anh vào giữa thế kỷ 19 có thể là một ví dụ điển hình về bong bóng ‘tương tự’.
Từ giữa đến cuối những năm 1990 đã cho thấy sự tăng trưởng nhanh chóng của thị trường tiêu dùng được hỗ trợ bởi Internet. Cảm nhận được ‘điều vĩ đại tiếp theo’ đang xảy ra, các doanh nhân và nhà đầu tư bắt đầu đổ xô vào không gian này, họ thổi phồng “nhuệ khí” của nhau cùng với việc định giá các công ty startup trên Internet, mọc lên rất nhiều trong thị trường tăng trưởng. Vào thời điểm đó, việc thêm đuôi “.com” vào tên của công ty đồng nghĩa với việc thêm cổ phiếu cho họ, cũng giống việc thêm ‘blockchain’ như ngày hôm nay. Chỉ số thị trường chứng khoán Nasdaq Composite là chỉ số theo dõi nhiều công ty công nghệ, và nó đã làm rất tốt – cho đến một thời điểm nhất định. Đỉnh điểm vào tháng 3 năm 2000, chỉ số này đạt giá trị 6 nghìn tỷ đô la. Một vài năm trước, Cựu Chủ tịch Fed Alan Greenspan đã quan sát thấy rằng “sự phồn vinh phi lý” có xu hướng làm cho ‘giá trị tài sản leo thang quá mức.’ Khi băng nhóm dot-com lao xuống dốc, thuật ngữ “sự phồn vinh phi lý” xuất hiện trong tất cả sự phân tích về những gì đã xảy ra.
Bong bóng vỡ. Kỳ vọng được đặt ra quá cao, thị trường quá “nóng”, và nhiều dotcom đã chứng minh rằng chúng không thể đưa ra mô hình kinh doanh bền vững, huống hồ là cung cấp các dịch vụ có giá trị tương đương với những gì nhà đầu tư đổ vào chúng. Trong vòng chưa đầy hai năm, hơn một nửa số công ty đã đóng cửa, trong khi hàng nghìn tỷ đô la tiền của các nhà đầu tư đã biến mất. Khi câu chuyện được lan rộng, sự bùng nổ của bong bóng dot-com đã giúp loại bỏ nhiều người chơi cơ hội, do đó dọn đường cho những công ty nghiêm túc có ý tưởng đích thực và tầm nhìn xa trông rộng – những “gã khổng lồ” ngày nay như Amazon và Apple thường là một trong những ví dụ điển hình . Nhà đồng sáng lập Ethereum Joseph Lubin đã mô tả những sự kiện như ‘sự hủy diệt sáng tạo’, và cùng với nhiều người khác, chỉ ra rằng thị trường crypto có thể đi theo cùng quỹ đạo.
Các cấp độ của sự tương đồng
Thật vậy, bong bóng dot-com và bong bóng crypto giả định có nhiều điểm chung nổi bật, từ những đợt sóng mạnh mẽ của “sự phồn vinh phi lý” thúc đẩy sự phát triển đột phá của chúng cho tới lời hứa đột phá hoành tráng về công nghệ cơ bản, cho tới các đường xu hướng minh họa động lực về giá trị vốn hóa của chúng. Theo báo cáo tháng 3 của Morgan Stanley, biểu đồ giá tiền mã hóa đang phản ánh rộng biểu đồ chỉ số Nasdaq từ đầu thế kỷ; số lượng chu kỳ và sự phục hồi của thị trường gấu cũng như độ sâu của chúng, phần lớn tương tự nhau, cũng như các quy luật về khối lượng giao dịch. Một số người thông minh khác đã tự đạt được kết luận tương tự bằng cách sử dụng kỹ thuật thống kê để so sánh hai bộ điểm dữ liệu đó. Vậy điều này bảo đảm rằng vụ nổ “đau đớn” luôn chờ trực để xảy ra? Hay nó đó đã xảy ra vào tháng Giêng, có nghĩa là chúng ta đang sống qua những ngày tháng u ám của sự phân rã giống như dot-com năm 2001? Câu trả lời không mấy hài lòng đó là chúng ta vẫn không thể biết chắc chắn.
Một điều cần ghi nhớ đó là một số tính năng quan trọng vẫn có sự khác biệt giữa hai trường hợp. Điều rõ ràng nhất để xem xét chính là kích thước của thị trường, mặc dù mức độ liên quan của chỉ số này có thể gây tranh cãi: trong khi chỉ số Nasdaq Composite lên đến 6 nghìn tỷ đô la vào giai đoạn “tươi sáng” nhất của nó, dấu hiệu cao nhất của thị trường crypto là khoảng một nửa nghìn tỷ. Ít nhất chúng ta có thể yên tâm rằng thiệt hại cho nền kinh tế tổng thể trong trường hợp sụp đổ sẽ ít kịch tính hơn mười tám năm trước.
Một biến số mang tính hậu quả hơn có thể là tốc độ mà tại đó các thị trường chuyển động. Theo cùng phân tích của Morgan Stanley, trong ngành công nghiệp blockchain, mọi thứ diễn ra nhanh gấp 15 lần so với lĩnh vực Internet đầu tiên. Đây là một kết quả của một số khác biệt quan trọng giữa hai trường hợp. Một là nhờ Twitter, Reddit và Telegram, môi trường thông tin xung quanh thị trường crypto trở nên phong phú hơn, minh bạch hơn và phản ứng nhanh hơn với các tín hiệu có liên quan (và cả ít liên quan). Một điểm nữa là, không giống như các startup dot-com được hỗ trợ chủ yếu bởi vốn mạo hiểm chảy từ các nhân vật thể chế, thị trường mã hóa dựa vào hàng triệu nhà đầu tư bán lẻ trên toàn cầu. Tóm lại, ‘bong bóng crypto’ là một chòm sao đa dạng hơn của các nhân vật có nhiều thông tin về thị trường, được cho là phân bố nhiều về mặt địa lý hơn bất kỳ loại nào khác. Điều này trông giống như một tập hợp của những sự khác biệt về cấu trúc có thể mang lại kết quả khác với những gì mà câu chuyện về dot-coms dự đoán.
Trong bài phân tích kỹ càng của ông được công bố trên Hacker Noon trong lần lao dốc đầu tiên của năm, Noam Levenson cho rằng thị trường tài sản kỹ thuật số vẫn chưa đạt đến mức độ của việc chấp nhận và giá trị vốn hóa cần thiết cho một sự ‘popping’ thích hợp. Ngoài ra, sự sụp đổ giống của dot-com thậm chí có thể sẽ không hề xảy ra, và thay vào đó thị trường mã hóa sẽ chỉ nảy lên giữa chu kỳ gấu và chu kỳ bò cho đến khi sự áp dụng rộng rãi giúp họ cố thủ trong một lãnh thổ ít biến động hơn. Vấn đề là, chúng ta cũng có thể vượt qua sự đổ vỡ, hoặc đơn giản là trong một vòng lặp của thị trường gấu trên con đường của chúng ta lên trên tầm cao mới. Không thể tự tin khẳng định điều này, vì có quá nhiều thứ chỉ có thể học và ngoại suy từ trường hợp dot-com – một trường hợp có tính tương đồng nhưng không giống hoàn toàn với trạng thái hiện tại của thị trường crypto.
Liệu nó có quan trọng không?
Cuối cùng, cho dù tài sản kỹ thuật số có là bong bóng hay không thì nó cũng chỉ là một cuộc tranh luận về mặt thuật ngữ. Ngay cả trong cộng đồng crypto, rõ ràng là đầu ra hữu hình ngày nay mà các liên doanh dựa trên blockchain có thể cung cấp chậm hơn nhiều so với những con số được quan sát tại trang chủ của coinmarketcap.com. Nó cũng rõ ràng rằng hai giá trị này sẽ phải thiết kế lại ở một số điểm, tương tự như cách nó mở ra với các công ty Internet. Các câu hỏi phù hợp đó là dòng thời gian và cấu hình kết quả của ngành công nghiệp này sẽ như thế nào; cổ phần nào của những người chơi hiện nay sẽ tồn tại và cái nào sẽ trở thành “Amazon và Googles” của ngành công nghiệp blockchain trong tương lai; cho dù ngành công nghiệp sẽ tiến triển thông qua một sự đổ vỡ khủng khiếp hay đợt “hạ cánh an toàn”.
Theo quan điểm cấp tiến, hầu như mọi thị trường đều là một bong bóng, và sự tiến triển của thị trường chỉ là một chuỗi các đợt lạm phát và “popping”. Cảm nhận chung giữa các cổ đông crypto có vẻ như là việc giảm giá là không thể tránh khỏi ở một số điểm, và nhiều dự án ít khả thi hơn sẽ phải ra đi. Hơn nữa, ngay cả thị trường chứng khoán “điên cuồng” xung quanh các công nghệ đột phá có vẻ không được coi là một phương tiện để đạt được mục đích cao cả, mở rộng nguồn vốn cho các ngành công nghiệp nếu không có vẻ quá mới lạ và rủi ro: “Không có điều lớn lao nào được gây dựng nên mà không có ‘sự phồn vinh phi lý’ “.
Xem thêm: Bitcoin có nhiều điểm giống với bong bóng dotcom trước đây
Theo TapchiBitcoin.vn/cointelegraph
