Vào tháng 9/2018, từ điển Scrabble Players chính thức bổ sung hàng thêm trăm thuật ngữ mới – một trong số đó là “Bitcoin”. Giờ bạn có thể dùng từ này trong trò chơi ô chữ, chắc chắn rồi, nhưng bạn có thực sự biết tiền mã hóa hoạt động thế nào không? Và những đồng tiền mã hóa bí ẩn khác thì sao, những đồng tiền được mệnh danh là tương lai của tiền tệ cho đến “Pyramid scheme” (Mô hình lừa đảo dạng Kim tự tháp)? Thực hư của vụ “lùm xùm” này là như thế nào?
Đảo Yap
Một trong những phép ẩn dụ phổ biến nhất về cách thức hoạt động của tiền mã hóa liên quan đến đảo Yap thuộc Thái Bình Dương. Theo NPR, các cư dân từ lâu đã tìm hiểu về một hòn đảo xa xôi với những mỏ đá vôi lớn. Những người dân trên đảo đã mang về những đĩa đá lớn mà sau đó họ biến chúng thành một loại tiền tệ – không phải cho các trao đổi mua bán trong ngày, mà là cho những khoản chi tiêu lớn.
Điều đó nghe có vẻ đơn giản, nhưng không hề dễ dàng. Những tảng đá này có thể nặng bằng một chiếc xe hơi, vì vậy họ rất hiếm khi di chuyển chúng khi muốn trao đổi cho người khác. Mọi người chỉ tự công nhận rằng “tảng đá này giờ đây thuộc về người B”. Vậy thôi.
Thậm chí còn có một câu chuyện trong đó một tảng đá khổng lồ mang về Yap đã bị mất khi chiếc thuyền bị chìm. Những người dân trên đảo đã giải quyết vấn đề này bằng cách có lịch sử giao dịch bằng miệng, vì vậy mọi người đều biết rằng tảng đá không bị mất. Nó đã có một chủ sở hữu mới. Trong thực tế, bạn có thể lập luận rằng họ có một loại sổ kế toán công cộng, bởi vì mọi người đều biết số lượng đá mỗi người sở hữu là bao nhiêu. Những bất đồng hiếm khi nảy sinh vì bản chất phân tán của kiểu thông tin trên. Điều này giống như một trong những yếu tố quan trọng nhất của tiền mã hóa: Blockchain.
Về bản chất, blockchain chỉ là một sổ kế toán được phân phối trên một mạng lưới các máy tính, được gọi là các node. Mỗi khi giao dịch xảy ra, mạng lưới sẽ kiểm tra để đảm bảo rằng đó là giao dịch hợp lệ và blockchain được cập nhật với một “block” mới, đóng vai trò là một bản ghi vĩnh viễn của giao dịch đó. Điều này được gửi đến tất cả các máy tính có liên quan – giống như việc những người dân đảo Yap nói với mọi người về sự thay đổi quyền sở hữu của một tảng đá. Block được thêm vào blockchain cùng với một mã (code) được gọi là hash (mã băm).
Bảo mật
Mã Hash về cơ bản là một dấu vân tay kỹ thuật số được tạo ra bởi các phép toán phức tạp. Đây là một phần của yếu tố bảo mật của hệ thống, vì nó cần thời gian và năng lượng để tạo ra các mã băm này. Theo Reuters giải thích, mọi thay đổi đối với đầu vào sẽ tạo ra một mã hash mới. Ví dụ, họ giải thích rằng cuốn tiểu thuyết Chiến tranh và Hòa bình có thể có một mã băm như sau:
a948904f2f0f479b8f8197694b30184b0d2ed1c1cd2a1ec0fb85d299a192a447
Trong khi việc xóa đi một dấu phẩy khỏi văn bản đã khiến nó thay đổi thành:
40115cc2aecc43ea86a7e54be6f7257abff7b43959cd728f06c0c7423039166r
Điều này không nhất thiết phải an toàn. Nhưng mỗi khối (block) mới cũng đều chứa hàm băm trước đó như một dạng kiểm tra lỗi. Nếu ai đó thay đổi một giao dịch (giả sử bằng cách xóa đi dấu phẩy trong cuốn Chiến tranh và Hòa bình), mã băm của khối đó sẽ được cập nhật thành một code mới. Nhưng khối tiếp theo sẽ có một mã băm khác trên bản ghi từ khối trước đó (nó sẽ tìm kiếm mã băm cũ, cái mà bắt đầu bằng a948 — nhưng nhìn thấy mã băm mới, cái bắt đầu với 4011), vì vậy theo lý thuyết thì hành động “bất chính” sẽ bị phát hiện. Có nhiều cách để lừa hệ thống này. Một máy tính nhanh hơn các node cộng lại có thể viết lại các khối đủ nhanh để hoạt động, nhưng MIT Technology Review cảnh báo rằng ngay cả trong trường hợp như vậy, “khả năng thành công cũng không được bảo đảm”.
Tiền mã hóa
Nhưng “cryptocurrency” và “blockchain” không phải những từ đồng nghĩa. Cũng tương tự như “Internet” và “World Wide Web” không đồng nghĩa với nhau, blockchain là một công nghệ được sử dụng chủ yếu cho tiền mã hóa, mặc dù điều này có thể không phải lúc nào cũng đúng. Nó ngày càng được kiểm tra kỹ lưỡng để sử dụng trong các lĩnh vực khác – và một số thậm chí còn cho rằng tiền mã hóa là một trong những lĩnh vực ít hứa hẹn nhất.
Từ “crypto” trong “cryptocurrency” liên quan đến từ “cryptography” (mật mã học) được sử dụng để đảm bảo rằng các giao dịch hoàn toàn được bảo mật. Cho đến giai đoạn này, nó không khác biệt gì so với bất kỳ loại tiền kỹ thuật số nào khác – khi bạn gửi đô la Mỹ qua internet, đồng đô la vật chất không bị mất đi. Điều đó đúng với bất kỳ loại tiền kỹ thuật số nào, trong đó các loại tiền mã hóa là một.
Nhưng có những khác biệt chính – theo truyền thống thì tiền tệ được phát hành bởi chính phủ hoặc một số tổ chức quyền lực. Tiền mã hóa thì được tạo ra bởi các thuật toán. Một sự khác biệt quan trọng nữa là cách truy tìm quyền sở hữu. Bởi vì chẳng có gì mang tính vật lý (hay hữu hình) đối với tiền mã hóa cả, sổ kế toán blockchain được sử dụng để xác định quyền sở hữu.
Ngoài ra còn có nhiều sự khác biệt về sắc thái. Bởi vì sổ kế toán blockchain phải minh bạch, tất cả các giao dịch đều được công khai, dẫn đến nhiều đề xuất về cách quản lý tốt nhất các kỳ vọng về quyền riêng tư. Một sự khác biệt nữa đó là, nhiều đồng tiền mã hóa được giới hạn ở một số lượng nhất định – sẽ chỉ tồn tại đúng 21 triệu bitcoin, và vẫn chưa rõ điều gì sẽ xảy ra khi bitcoin cuối cùng được “khai thác”. Điều này đối lập với tiền tệ truyền thống – có thể được phát hành với số lượng vô hạn.
Không phải ai cũng được thuyết phục rằng tiền mã hóa là tương lai. Phát biểu với Vox, Nicholas Weaver thuộc Viện Khoa học Máy tính Quốc tế tại UC Berkeley đã giải thích rằng những thợ đào (miners) – những người tạo ra các block và được trả tiền cho những nỗ lực của họ – có quyền lực không cân xứng và đóng vai trò là cơ quan trung ương mà tiền mã hóa đang cố gắng né tránh. Ngoài ra, ông lập luận rằng bên ngoài các việc mua bán bất chính (như sát thủ hay ma túy bất hợp pháp), thì chả còn gì để nói về tiền mã hóa cả. Do biến động giá cả, về cơ bản chúng không hoạt động như một loại tiền tệ. Có một câu chuyện nổi tiếng về một lập trình viên mua hai chiếc pizza bằng 10,000 bitcoin – một khoản tiền đáng giá hơn 80 triệu đô la chỉ vài năm sau đó. Sự biến động này, theo Weaver, có nghĩa là hầu hết các công ty không thực sự chấp nhận bản chất của bitcoin, họ chỉ nhanh chóng bán nó để đổi lấy tiền tệ thông thường.
Người hâm mộ của tiền mã hóa ngay lập tức “bật lại” những nhận xét này, cho rằng đó là một sự đơn giản hóa và có thể được sử dụng để tranh luận chống lại các loại tiền tệ khác. Dù thế nào đi chăng nữa, các cuộc tranh luận vẫn sẽ tiếp tục.
Xem thêm:
SEC sẽ thiết lập quy tắc cho 9 ETF Bitcoin sau ngày 05/11
‘ETF Bitcoin năm 2018 không có tiềm năng’, bố già ETF cho biết
Theo TapchiBitcoin.vn/mentalfloss
