1. Tokenization là gì?
Tokenization (token hóa) là quá trình biến mọi thứ thành tài sản kỹ thuật số.
Giả sử bạn có một trang trại trị giá 1 triệu đô la. Trang trại của bạn có một kho thóc lớn, bò, thỏ, một con nhím. Đột nhiên bạn đang rất cần tiền, bạn có thể bán trang trại đó theo cách truyền thống – điền vào giấy tờ, chờ đợi một lời đề nghị, đóng giao dịch, v.v. Nhưng nếu bạn cần ít hơn 1 triệu đô la và vẫn muốn giữ phần lớn trang trại cho mình thì sao?
Hãy tưởng tượng in 1 triệu token theo ký hiệu “BÒ”, ví dụ, trong đó mỗi “BÒ” trị giá 1% tài sản của bạn – hoặc bất kỳ số tiền nào khác, miễn là mỗi token đại diện cho một phần nhất định của tài sản cơ bản (trong trường hợp này là trang trại của bạn).
Về mặt kỹ thuật, bạn sẽ phát triển một thuật toán sẽ được triển khai như một hợp đồng thông minh trên blockchain. Thuật toán này xác định tất cả các tính năng của token trong tương lai của bạn: giá trị, số lượng, mệnh giá, tên, v.v.
Vậy làm thế nào để chúng ta thực sự có được các token BÒ đó để chúng có thể được mua và bán tự do trên các sàn giao dịch khác nhau? Đối với điều này, chúng ta cần một nền tảng hỗ trợ các hợp đồng thông minh. Ethereum sẽ là lựa chọn phổ biến nhất. Thay vì đi sâu vào các chi tiết kỹ thuật về cách tạo token và đi quá xa khỏi chủ đề, hãy giả sử rằng bạn sẽ cần một mẫu hợp đồng thông minh, trình soạn thảo văn bản và địa chỉ ví Ethereum.
Và thế là các token BÒ hiện đang được lưu hành! Về mặt kỹ thuật, chúng là các token ERC-20 – về cơ bản có nghĩa là chúng được cung cấp bởi blockchain Ethereum. Bây giờ chúng đã tham gia vào thị trường, giá trị của chúng có thể tăng hoặc giảm theo nhu cầu.
Giờ bạn đã thấy blockchain có thể cho phép chúng ta token hóa mọi thứ như thế nào chưa? Chúng ta đã lấy một trang trại và tạo ra sự đại diện mang tính chất kỹ thuật số tồn tại trên blockchain. Nói tóm lại, trang trại này hiện là một tài sản token hóa.
2. Đây có phải là một khái niệm mới không?
Không hẳn vậy, nhưng nó có một “bất ngờ” mang tính hiện đại hơn.
Tất nhiên, khái niệm “securitization” – chứng khoán hóa (như một hình thức token hóa tổng quát hơn) đã tồn tại rất lâu trước khi xuất hiện tiền điện tử.
Chứng khoán hóa là quá trình gộp các loại nghĩa vụ nợ hợp đồng – như thế chấp, vay tự động hoặc nợ thẻ tín dụng – và bán các dòng tiền liên quan của chúng cho các nhà đầu tư bên thứ ba dưới dạng chứng khoán, có thể được mô tả là trái phiếu, chứng khoán thông qua hoặc nghĩa vụ nợ được thế chấp (CDO).
Bạn còn nhớ cuộc khủng hoảng tài chính 2008 không? Hãy nghĩ về những CDO đó, cuối cùng chúng trở thành nền tảng của vi ước không trả nợ đúng kỳ hạn, như những hộp thu tiền thanh toán hàng tháng từ nhiều khoản thế chấp cho Phố Wall. Về mặt kỹ thuật, chúng là một loại chứng khoán được gọi là chứng khoán dựa trên tài sản có cấu trúc (ABS).
Vậy nên ý tưởng quan trọng ở đây là biến những thứ khác nhau thành chứng khoán – và chúng ta đã thấy cách thức hoạt động này đã tồn tại trước đây.
3. Token hóa khác với chứng khoán hóa như thế nào?
Nói một cách ngắn gọn: Token hóa xảy ra trên một blockchain.
Nhưng hãy để tìm hiểu sâu hơn một chút và xem ý nghĩa của “token” trong trường hợp này là gì. Tất nhiên, như với nhiều thuật ngữ liên quan đến tiền điện tử khác, nó không có định nghĩa duy nhất.
Ở cấp độ cơ bản nhất, một token là đại diện cho một tài sản hoặc tiện ích cụ thể. Nghe có vẻ quá trừu tượng phải không? Hãy cùng liệt kê ba loại token mà bạn có thể bắt gặp một cách thường xuyên và phân tích chúng:
Token tiền tệ
Đây là loại rõ ràng nhất. Chỉ cần nghĩ về tiền điện tử truyền thống. Như Bitcoin.
Token tiền tệ được xây dựng trên các blockchain độc lập của riêng chúng. Chúng không dựa trên tài sản – thay vào đó, giá trị của chúng được liên kết trực tiếp với chính cơ chế phân phối chúng.
Theo như cái tên của chúng, mục đích của token tiền tệ là được giao dịch, chi tiêu và nhận. Cũng giống như các loại tiền tệ thông thường. Thanh toán cho một cốc Frappuccinos bằng bitcoin? Đây là một ví dụ điển hình về token tiền tệ.
Token tiện ích
Loại này phức tạp hơn một chút.
Token tiện ích cung cấp cho bạn quyền truy cập trong tương lai vào một sản phẩm hoặc dịch vụ nhất định, trong khi số tiền bạn đã trả cho chúng cho phép các công ty khởi nghiệp huy động đủ vốn để phát triển sản phẩm này.
Một ví dụ điển hình ở đây sẽ là Basic Attention Token (BAT) – một công cụ nhằm tăng cường quảng cáo kỹ thuật số. Các nhà quảng cáo mua quảng cáo bằng token BAT, sau đó được phân phối giữa cả nhà xuất bản và người dùng trình duyệt dưới dạng bồi thường cho cả lưu trữ quảng cáo và xem chúng.
Token tiện ích không được coi là khoản đầu tư theo thiết kế; tuy nhiên, mọi người thường coi chúng theo cách đó và mua các token này với hy vọng rằng giá trị của chúng sẽ tăng lên cùng với nhu cầu về sản phẩm hoặc dịch vụ của công ty.
Token chứng khoán
Token chứng khoán đại diện cho một khoản đầu tư đơn giản. Việc xác định loại token này rất đơn giản, đặc biệt nếu bạn đối chiếu với Howey Test, được Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ (SEC) sử dụng từ năm 1946 và, thật kỳ lạ, nó vẫn áp dụng cho các loại tiền điện tử.
Khi bạn thấy một token, hãy hỏi các câu hỏi sau: Nó có được bán dưới dạng một khoản đầu tư không? Lợi nhuận có được mong đợi không? Những lợi nhuận đó sẽ chỉ phụ thuộc vào nỗ lực của nhà quảng bá, người sẽ đặt thỏa thuận với nhau hoặc bên thứ ba khác? Nếu bạn trả lời “có” cho cả 3 câu hỏi trên, thì bạn đang xử lý một token chứng khoán.
Bạn còn nhớ ví dụ về token BÒ chứ? Hãy ứng dụng Howey Test ngay tại đây.
Token BÒ đang được bán như một cơ hội đầu tư. Các nhà đầu tư dựa vào bạn, với tư cách là chủ sở hữu trang trại, để giữ cho nó có lãi, và lý tưởng nhất là không để nó trở nên nhàm chán. Lợi nhuận có được mong đợi không? Chắc chắn rồi, nếu không tại sao các nhà đầu tư lại mua một token có tên là BÒ?
Tóm lại, token chứng khoán có thể đại diện cho bất kỳ tài sản nào có thể giao dịch và thay thế được. Chúng không được hỗ trợ bởi các white paper với các giải thích kỹ thuật – token chứng khoán về cơ bản là các cổ phiếu sống trên một blockchain có từ trước.
4. Vậy tại sao lại là blockchain? Chẳng phải 0,01% của trang trại chỉ bằng một nửa số thỏ ở đó?
Bởi vì blockchain khiến cho quá trình token hóa trở nên minh bạch.
Mọi giao dịch bạn đã thực hiện với token BÒ đều được ghi lại trên blockchain Ethereum, bởi vì BÒ là token ERC-20. Giả sử đó là một sổ cái công khai bất biến, không ai có thể đặt câu hỏi hoặc giả mạo quyền sở hữu token BÒ của bạn. Quyền và trách nhiệm pháp lý của bạn hiện đang được gắn trực tiếp với token.
Bên cạnh đó, blockchain làm cho quá trình token hóa trở nên cực kỳ hiệu quả. Thay vì trả tất cả những người trung gian để theo đúng thủ tục giấy tờ, bạn chỉ cần lập trình một hợp đồng thông minh để thực hiện công việc đó. Và chi phí hành chính của việc mua và bán COW gần như bằng 0.
Hơn nữa, như với phần còn lại của giao dịch tiền điện tử, token BÒ có thể được bán 24/7, bất cứ nơi nào trên thế giới, vì vậy nó có thể dễ dàng truy cập.
Đối với 0,01% – bạn sở hữu một phần nhỏ của trang trại trong token BÒ thực sự là một trong những lợi ích chính của quá trình token hóa.
Nó được gọi là quyền sở hữu một phần của tài sản thực, cho phép các nhà đầu tư có nhiều lựa chọn hơn để đa dạng hóa danh mục đầu tư của họ. Bạn có thể mua một phần của Amazon không? Cũng khá là khó, vì nó có giá khoảng 1.800 đô la và chỉ có thể được mua trong một lần. Nhưng còn một phần tư của một lần đó thì sao – một phần tám? Tokenization sẽ biến điều đó thành có thể: Mọi thứ từ cổ phiếu và bất động sản của Amazon cho đến tác phẩm nghệ thuật và pizza giờ đây đều có thể được bán dưới thành từng phần và dưới dạng tài sản kỹ thuật số.
Bạn không đủ tiền để đi học đại học? Hãy token hóa trang trại của bạn, bán token BÒ cho đến khi bạn có đủ tiền, và mua lại các token đó với giá trị thị trường ngay khi bạn nhận được công việc sau khi tốt nghiệp.
Tất nhiên, khái niệm sở hữu một phần đã tồn tại dưới hình thức “club deal”. Nhưng nó đã bao giờ được dân chủ hóa như vậy chưa?
Khi tài sản được token hóa – đặc biệt là những tài sản truyền thống kém thanh khoản, như nghệ thuật – chúng có thể truy cập được đối tượng lớn hơn nhiều. Do đó, các “khoản giảm giá vì tính thanh khoản kém” đã bị loại bỏ và một giá trị lớn hơn được nắm bắt từ tài sản cơ bản. Đổi lại, các nhà đầu tư sẽ được tiếp cận nhiều hơn với các cơ hội đầu tư ở giai đoạn tăng trưởng.
Nói cách khác, khả năng để đầu tư 30 đô la vào bức tranh Basquiat trị giá 30 triệu đô la có thể mở khóa hàng triệu đô la trong tài sản không có tính thanh khoản – và thúc đẩy tổng khối lượng giao dịch trên toàn cầu, vì chỉ có 2,4 nghìn tỷ đô la trong quỹ tư nhân ở Hoa Kỳ. Đó là những gì “Nền kinh tế Token” mới này có thể cung cấp cho thế giới tài chính.
5. Tất cả điều này nghe có vẻ quá tốt. Vậy nhược điểm ở đây là gì?
Quá trình token hóa rất khó điều tiết, mặc dù nó được cho là tuân thủ luật pháp đầy đủ.
Các token này phải tuân thủ luật pháp và rất khó để đạt được. Các phương tiện thay thế cho mục đích đặc biệt (SPV) – các thực thể hợp pháp được các công ty sử dụng để cách ly công ty mua khỏi rủi ro tài chính trong một thỏa thuận – với các thỏa thuận ủy thác được-công-chứng được thực hiện thông qua hợp đồng thông minh và blockchain hiện tại dường như không thuyết phục được bất kỳ khu vực pháp lý nào.
Điều đó có vẻ công bằng: Mối liên kết giữa một token và tài sản cơ bản của nó là không thể gỡ ra được. Mọi người có thể làm gì với số token BÒ nếu trang trại của bạn bị lốc xoáy phá hủy? Họ nên được hưởng quyền bảo vệ nhà đầu tư và chỉ có cơ quan quản lý mới thực thi chúng.
Tuy nhiên, một số công ty khởi nghiệp cho rằng họ có giải pháp. Chẳng hạn, một công ty có tên là Standard Tokenization Protocol (STP) tuyên bố họ sẽ sử dụng trình xác nhận theo chuỗi để đảm bảo các quy định cụ thể theo vùng: Về cơ bản, họ sẽ kiểm tra xem tất cả các yêu cầu về Know Your Customer (KYC) và Phòng chống rửa tiền (AML) có được đáp ứng không, và đánh giá các công ty quản lý danh tính kỹ thuật số khác nhau – tất cả điều này được thực hiện trên blockchain. Trong trường hợp này, một thỏa thuận chỉ có thể được thực hiện nếu tuân theo tất cả các quy định. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ liệu mô hình này có thành công hay không, vì nó vẫn chưa được thực hiện trong điều kiện thực tế.
Một công ty khác, có tên là Tokenized, nhằm tạo ra các token cho các tài sản trong thế giới thực – cổ phiếu, điểm trung thành, vé vào cửa và thẻ thành viên – trên blockchain Bitcoin SV (BSV), đồng thời nhấn mạnh rằng sản phẩm của nó có tính thân-thiện-với-quy-định. Ngoài ra, startup cho biết nền tảng của nó cho phép các cơ quan pháp lý ban hành các lệnh tòa án được-ký-kỹ-thuật-số có thể dẫn đến việc các hợp đồng thông minh bị đóng băng, cũng có thể dẫn đến trường hợp các token bị tịch thu. Điều đó có khả năng thuyết phục các nhà quản lý – nhưng vẫn không có gì chắc chắn vào thời điểm này.
Nói chung, quy trình bán token chứng khoán tuân thủ pháp lý được gọi là một Security Token Offering (STO).
6. STO là gì?
STO là một nền tảng gây quỹ có thể hỗ trợ cho quá trình token hóa.
Bạn có còn nhớ sự bùng nổ ICO, khi mọi dự án đều có token “có tính phân rã” không? Mô hình gây quỹ bao quát đến mức hầu như ai cũng có thể tham gia vào đợt sale.
Tất nhiên, các cơ quan giám sát đã không thích ý tưởng về việc mọi người huy động hàng triệu đô la ở sau “cách của kín”, họ thường chỉ trích trên internet và bắt đầu đàn áp ICO. Đổi lại, các nhà phát hành đã cố gắng vượt qua các yêu cầu quy định bằng cách lập luận rằng token của họ thực sự là token tiện ích chứ không phải token chứng khoán, nhưng SEC đã không chấp nhận lời giải thích đó – còn nhớ Howey Test chứ?
Cuối cùng, các nhà phát hành không quyết định liệu token của họ có tiện ích hay không – theo SEC, trong số các loại tiền điện tử, chỉ có bitcoin và ether là không phải chứng khoán, do mô hình quản trị phi tập trung của chúng. Phần còn lại là các token chứng khoán, chúng đang cố gắng chứng minh bản thân là các token tiện ích thay thế. Do đó, các ICO đã cố tình “phớt lờ” khía cạnh pháp lý, điều này phần nào giải thích cho sự thất bại của chúng (theo một báo cáo, có đến 80% ICO trong năm 2017 là scam).
Ở đây, STO đã tạo ra một lối vào: một mô hình tương tự như ICO, nhưng với mức độ tuân thủ cao hơn. Được hỗ trợ bởi khái niệm token chứng khoán, STO thực sự được hỗ trợ bởi tài sản thực và, không giống như ICO, chúng chấp nhận ý tưởng nộp thuế, tuân theo hướng dẫn điều tiết và “chơi” theo các quy tắc chính thống khác.
Một lần nữa, STO nhắm đến việc tuân thủ, nhưng các khung pháp lý bắt buộc vẫn chưa xuất hiện. Trên thực tế, nhiều quốc gia đã cấm các loại tiền điện tử (cùng với giao dịch tiền điện tử nói chung), trong đó có Trung Quốc, Hàn Quốc và Ấn Độ.
Các quốc gia khác vẫn chưa quyết định về việc STO nên được quy định như thế nào. Chẳng hạn, Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Thái Lan cho rằng rằng các STO liên quan đến Thái Lan được tung ra thị trường quốc tế sẽ vi phạm luật.
Cuối cùng, một số khu vực pháp lý, chẳng hạn như Estonia, công nhận token chúng khoán và cho phép các công ty địa phương làm việc với chúng. Do đó, DX.Exchange, một công ty tiền điện tử có trụ sở tại Estonia, đã ra mắt một nền tảng giao dịch cho phép các nhà đầu tư mua cổ phiếu của các công ty nổi tiếng, được niêm yết trên Nasdaq – bao gồm Apple, Tesla, Facebook và Netflix – một cách gián tiếp thông qua các token chứng khoán.
Gần đây, DX.Exchange đã tuyên bố một ngành công nghiệp đầu tiên với việc ra mắt danh sách STO. Kể từ tháng 3 năm 2019, nền tảng này cho phép các nhà đầu tư mua token chứng khoán bằng cách sử dụng cả tiền fiat và các loại tiền điện tử lớn. Để giao dịch token chứng khoán, các nhà đầu tư được yêu cầu phải trải qua một lớp kiểm tra KYC bổ sung, tuân thủ Thị trường Liên minh Châu Âu trong Chỉ thị Công cụ Tài chính II.
7. Liệu một nền kinh tế token hóa có thể trở thành hiện thực?
Đó là một giả định công bằng, và – như được mô tả ở trên – có những dấu hiệu cho thấy ngành công nghiệp này đang nổi lên.
Đúng là các khung pháp lý nên được điều chỉnh, nếu không phải cho tất cả các quốc gia mà ít nhất là ở các quốc gia quan trọng như Hoa Kỳ. Tuy nhiên, điều rõ ràng là tiềm năng của tokenization hiện đang được công nhận rộng rãi. Chẳng hạn, công ty EY trong Big Four gần đây đã bắt đầu token hóa các sản phẩm rượu, gà và trứng với nền tảng blockchain của mình.
Trên thực tế, chỉ trong tháng qua, một báo cáo của một diễn đàn EU đã kết luận rằng việc token hóa các đối tượng vật lý có thể thúc đẩy niềm tin. Ngoài ra, một tỷ phú người Nga đã xác nhận rằng ông đang lên kế hoạch token hóa một kim loại quý hiếm có tên là palladium và một công ty khởi nghiệp token hóa đã huy động được 7 triệu đô la tiền tài trợ.
Một khi các STO nhận được tín hiệu tích cực từ các nhà quản lý, nền kinh tế token hóa có thể trở thành hiện thực, mang lại sự thúc đẩy lớn cho hệ thống tài chính toàn cầu – tất cả là nhờ vào blockchain.
Diệu Anh
Tạp chí Bitcoin/Cointelegraph
