Trang chủ Tạp chí Liệu tiền tệ kỹ thuật số có thể giúp được gì cho...

Liệu tiền tệ kỹ thuật số có thể giúp được gì cho những người nghèo?

12/08/2020 05:30

Theo định nghĩa, công nghệ blockchain loại bỏ những middleman (người trung gian). Việc dựa vào mạng lưới người dùng và sự tin cậy tập thể làm giảm nhu cầu về mạng lưới và lưu trữ dữ liệu tập trung. Đặc điểm này đã làm cho các loại tiền tệ dựa trên blockchain trở nên phổ biến ở những khoảng tối tăm của internet, nhưng nó có tiềm năng làm điều gì đó mang tính cách mạng hơn là che khuất cách thức chuyền giao của tiền tệ: Các hệ thống thanh toán dựa trên blockchain có thể mang lại cho hơn 1,7 tỷ người không có tài khoản ngân hàng hoặc có mức độ sử dụng thấp (25% hộ gia đình Hoa Kỳ), vào nền kinh tế chính thức. Và khi làm như vậy, chúng có thể giúp loại bỏ các dịch vụ tài chính cũ kĩ và đắt tiền, lãi suất cao mà những dịch vụ này sử dụng để kiếm sống. Một đại dịch mang tính thế hệ khiến thách thức này càng trở nên cấp bách hơn, khi hàng thập kỷ tiến bộ kinh tế (thực chất là nhiều biến động) bị xóa bỏ.

Hiện tại, hơn 70% Ngân hàng Trung ương trên thế giới đang khám phá giá trị của tiền tệ kỹ thuật số của Ngân hàng Trung ương (CBDC) – phiên bản điện tử của tiền fiat quốc gia của họ. Đây là một sự kiện lớn hơn bạn có thể nghĩ tới: Một loại tiền kỹ thuật số quốc gia có thể làm giảm sự phụ thuộc vào các ngân hàng thương mại – quản lý tiền tệ và tăng tính quyền chọn cho người tiêu dùng, nhiều người trong số họ nằm ngoài tầm với của các chi nhánh ngân hàng thực hoặc bị loại khỏi hệ thống tài chính do tín dụng kém hoặc thiếu vốn. Do cách thức phi tập trung mà các hệ thống thanh toán dựa trên blockchain hoạt động, chúng trao quyền cho mọi người với phương thức thanh toán 4S, cụ thể là cách họ chi tiêu, tiết kiệm, gửi và bảo vệ an toàn tiền của chính họ.

Tuy nhiên, để việc này diễn ra, chúng ta sẽ cần những con đường thanh toán mở và có thể tương tác – đó là các mạng lưới thanh toán toàn cầu, mở và hướng đến người dùng. Việc mở rộng quy mô nền kinh tế chính thức trong khi giảm chi phí dịch vụ không chỉ mang tính nhân đạo mà còn là một phương tiện để mở rộng thị trường và giảm thiểu rủi ro do phụ thuộc vào các mạng lưới tài chính không rõ ràng.

Đã đến lúc thay đổi

Tốn kém, mất kết nối, rào cản về khoảng cách đã tồn tại trong một khoảng thời gian dài. Những vấn đề về giá cả, cạnh tranh, khả năng tiếp cận và kết nối trong các mạng lưới ngân hàng và thanh toán ngày nay trông tương tự như các mạng lưới điện thoại cách đây 50 năm: Vào thời điểm đó, những người duy nhất có quyền truy cập đáng tin cậy là những người sống ở đúng quốc gia hoặc mã bưu chính, và hàng tỷ người không có phương tiện liên lạc đáng tin cậy, chi phí thấp. Những đột phá về điện thoại di động và băng thông rộng, cùng với các thiết bị di động giá rẻ – điều mà hơn 1 tỷ trong số 1,7 tỷ người không có ngân hàng đó có quyền truy cập – đã giúp mở rộng phạm vi kết nối của con người. Bây giờ đã đến lúc bắt đầu kết nối những người đó, biến điện thoại di động có sẵn internet thành một điểm cuối thanh toán được quản lý.

Điện thoại di động có kết nối Internet là nấc thang cuối cùng của sự dịch chuyển kinh tế. Mặc dù có cơ sở rõ ràng rằng những đột phá trong ngân hàng di động đã cải thiện khả năng bao gồm tài chính, nhưng các hệ thống thanh toán dựa trên blockchain còn có tiềm năng giảm chi phí và cải thiện khả năng tiếp cập hơn nữa. Ví dụ tốt nhất về cơ hội này là những dòng tiền kiều hối ngang hàng (P2P) trên thế giới, đạt tổng trị giá hơn 700 tỷ đô la vào năm 2019. Chi phí và quy trình phức tạp để gửi tiền kiều hối – trong đó trên toàn cầu chi phí trung bình là 7%, nhưng có thể cao hơn – để lại nhiều mong muốn và chính xác là số tiền lớn nhất mà họ có thể nhận được đối với những người ít có khả năng chi trả phí nhất. Dòng tiền này quan trọng đến mức Liên hợp quốc đã đặt mục tiêu giảm chi phí chuyển tiền xuống 3% như một phần của kế hoạch Sustainable Development Goals (Mục tiêu Phát triển Bền vững).

Tuy nhiên, đạt được điều này sẽ là lối đi tắt khó đoán định của việc hiện đại hóa công nghệ nguồn mở, quy mô lớn của các mạng lưới thanh toán toàn cầu. Sự hợp tác giữa nhà nước, tư nhân và các phương pháp tiếp cận lai tạo đối với các CBDC có thể đảm bảo sự cân bằng phù hợp giữa các mức độ tuân thủ và đổi mới cần thiết, nhằm giảm chi phí và sự phức tạp của dòng tiền xuyên biên giới.

Một con đường hướng tới tương lai

Vậy cơ sở hạ tầng thanh toán P2P mở sẽ trông như thế nào? Và nó sẽ hoạt động như thế nào với các CBDC? Theo nguyên tắc đầu tiên, chúng ta không thể tiến hành một thử nghiệm khoa học trên thế giới, và ít nhất là trên những người dễ bị tổn thương về tài chính, những người cũng đang lao động dưới những thách thức về trình độ công nghệ. Nói một cách thực tế, có hai cách để đạt được điều này một cách an toàn: 1) thúc đẩy sự chắc chắn về quy định và cạnh tranh mạnh mẽ xung quanh làn sóng ngày càng tăng của các dự án stablecoin, và 2) tạo ra các sandbox (phần mềm cho phép chạy thử dự án trong môi trường riêng) quy định trong đó các thử nghiệm khác nhau với CBDC của nhiều loại bán buôn, bán lẻ và lai tạo có thể được kiểm tra, cùng với sự hợp tác nhà nước-tư nhân có thể biến các mục đích sử dụng cuối cùng thành hiện thực. Cũng giống như việc tiêu chuẩn hóa các nền tảng nhắn tin toàn cầu đã mở rộng cơ sở kết nối của hàng tỷ người dùng, cơ hội của các mạng lưới thanh toán dựa trên blockchain tuân thủ tương tự có thể mở rộng chu vi của nền kinh tế chính thức và hạ thấp nấc thang dưới cùng của dịch chuyển kinh tế, do đó hoàn thiện hệ thống tài chính, hơn là cạnh tranh với nó.

Thứ hai, không giống như hầu hết các công nghệ đột phá khác, thứ phát triển nhanh chóng và khắc phục các vấn đề trong quá trình thực hiện, hệ thống này cần bắt đầu bằng cách tuân thủ chặt chẽ, đặc biệt là khi đáp ứng các yêu cầu nghiêm ngặt sau 9/11 về chống rửa tiền, chống tài trợ cho khủng bố, và không cho những kẻ bất chính có nơi ẩn náu. Điều này bao gồm việc phát triển các khuôn khổ có thể hài hòa việc xử lý theo quy định đối với tài sản kỹ thuật số trên toàn thế giới, bao gồm thứ gọi là stablecoin toàn cầu, là lĩnh vực được xem xét bởi Ủy ban bình ổn Tài chính, một cơ quan quốc tế giám sát hệ thống tài chính toàn cầu. Một trong những lĩnh vực quan trọng có cơ hội để mở rộng phạm vi thanh toán là phát triển các yêu cầu “Hiểu rõ khách hàng của bạn” (KYC) theo từng cấp độ cũng như giải quyết khoảng cách nhận dạng toàn cầu, trong đó hơn 1 tỷ người không có ID được cấp tại quốc gia đó. Ở đây cũng vậy, việc áp dụng công nghệ blockchain, cùng với sinh trắc học, có thể cải thiện kết quả cung cấp các dịch vụ công dân (bắt đầu bằng việc được kiểm tính), bao gồm cả truy cập tài chính. (Dự án Kiva Protocol ở Sierra Leone cung cấp các hướng nhận dạng kỹ thuật số hấp dẫn.)

Thứ ba, là các giải pháp và công nghệ phải là mã nguồn mở. Theo truyền thống, thường thiếu đi sự cạnh tranh rộng rãi đối với các dịch vụ cơ bản, đặc biệt là trong thanh toán, và do đó, cho phép phát triển miễn phí ví kỹ thuật số gốc di động – cơ hội để có quyền truy cập vào các hệ thống thanh toán dựa trên blockchain cho dù chúng mang theo stablecoin hay CBDC – có thể sẽ dẫn đến phạm vi tiếp cận rộng hơn so với thế giới truyền thống của việc tiếp cận tài chính của những doanh nghiệp truyền thống có thể đạt được. Mở rộng chu vi của nền kinh tế chính thức theo cách cân bằng giữa việc tuân thủ, quản lý rủi ro và đổi mới dịch vụ tài chính có trách nhiệm không phải là về sự chia rẽ, mà là về tính quyền chọn.

Đã có tiền lệ về cách thức các Ngân hàng Trung ương, cơ quan công quyền và khu vực tư nhân có thể tiến hành xây dựng loại cơ sở hạ tầng này. Đổi mới phương thức thanh toán chi phí thấp, hướng đến người dùng, chủ yếu đến từ châu Á và những đổi mới này đang nhanh chóng trở thành xu hướng chủ đạo. Trong số tất cả các Ngân hàng Trung ương đang tìm ra những rủi ro và cơ hội của việc số hóa tiền tệ quốc gia của họ, Ngân hàng Trung ương của Trung Quốc đặt mục tiêu trở thành người chiến thắng rõ ràng khi nói đến tham vọng bán lẻ, ở cấp độ hộ gia đình. Trong khi hầu hết các thử nghiệm của CBDC chủ yếu liên quan đến lớp ngân hàng bán buôn – giữa các Ngân hàng Trung ương và các ngân hàng khu vực tư nhân đối tác – thì Trung Quốc tập trung vào P2P, hướng đến người dùng, sẵn sàng mở ra làn sóng cạnh tranh tiền kỹ thuật số.

Chúng ta cần một hệ thống ngay bây giờ

Đại dịch đã làm cho tiện ích của dạng hệ thống này trở nên rõ ràng, không chỉ đối với thanh toán quốc tế, mà còn đối với sức khỏe tài chính trong nước của Hoa Kỳ. Dự thảo ban đầu của Đạo luật CARES của Hoa Kỳ, thứ đã huy động 2,2 nghìn tỷ đô la cứu trợ kinh tế và bao gồm các khoản thanh toán trực tiếp cho công dân Hoa Kỳ, đã kêu gọi tạo ra đồng đô la kỹ thuật số và ví kỹ thuật số công dân để tạo điều kiện thanh toán trực tiếp theo thời gian thực. Tuy nhiên, ngôn ngữ này đã tồn tại ngắn hạn trong dự luật ban đầu, khả năng cạnh tranh, xóa đói giảm nghèo và lợi ích kinh tế có thể đạt được của nó là không thể chối cãi. Tại Hoa Kỳ, nơi có khoảng 51 triệu người Mỹ đã mất việc làm do Covid-19, nhiều người buộc phải dựa vào các khoản cho vay ngắn hạn và nợ tín dụng quá hạn; những gia đình khó khăn nhất đã chờ đợi trong nhiều tuần để được ký nhận tiền. Đối với các cộng đồng ở nông thôn và những người khác, khái niệm ký nhận bằng tiền mặt, giống như đến một địa điểm nhận tiền kiều hối thực tế để lấy tiền, không chỉ rườm rà mà còn tốn kém và trong bối cảnh bùng phát dịch bệnh truyền nhiễm, điều đó thật sự nguy hiểm.

Tiền tệ kỹ thuật số và hệ thống thanh toán dựa trên blockchain không phải chỉ riêng là giải pháp cho mức độ nghèo đói đặc hữu và loại trừ tài chính ở địa phương. Cùng với những sự liên kết không phổ biến, các nguyên tắc quản trị mạnh mẽ, chẳng hạn như các nguyên tắc được tán thành bởi Presidio Principles (Nguyên tắc Presidio) mới được được đưa ra của Diễn đàn Kinh tế Thế giới, có thể tạo ra sự khác biệt trong việc số hóa các khoản thanh toán mà không đẩy người dùng rơi vào tình cảnh phải gian lận, biến động mạnh và mức độ quản lý rủi ro, tuân thủ lỏng lẻo, đã từng cản trở nhiều dịch vụ tài chính dựa trên blockchain trong quá khứ. Công nghệ 11 năm tuổi này đang dần phát triển, đã tồn tại qua “mùa đông crypto” và đạt được sự rõ ràng cần thiết về quy định trên toàn thế giới. Điều mà đại dịch nhấn mạnh có lẽ là trong tất cả các khía cạnh của cuộc sống của chúng ta ngoại trừ thanh toán, bởi nó có khả năng tiếp cận công nghệ phổ biến – cho dù giảng dạy hàng triệu sinh viên từ xa thông qua Zoom – đó là trường hợp mà các mạng lưới thanh toán mở, dựa trên blockchain và stablecoin hay CBDC trong tương lai vào một ngày nào đó, chúng sẽ có thời cơ để phát triển toàn diện.

Hạnh Bùi

Theo HBR